'I i, :',11\
I ," '{ 'ESE
I'i 11' I. i 11
'( 1'HT
Prishtine, me 1korrik 2014
Nr. ref.: MM670/14
Rasti Nr. K0103/14
Parashtrues
Presidentja e Repuhlikes se Kosoves
Perkitazi me vleresimin e perputhshmerise se nenit 84, paragrafi 14, me
nenin 95 te Kushtetutes se Repuhlikes se Kosoves
GJYKATAKUSHTETUESEE REPUBLlKES SE KOSOVES
e perbere nga:
Enver Hasani, kryetar
Ivan Cukalovic, zevendeskryetar
Robert Carolan, gjyqtar
Altay Suroy, gjyqtar
Almiro Rodrigues, gjyqtar
Snezhana Botusharova, gjyqtare dhe
Arta Rama-Hajrizi, gjyqtare
MENDIM MOSPAJTUES I GJYQTARIT ROBERT
CAROLAN
Shkelqesia e Saj, Presidentja e Republikes se Kosoves, ka kerkuar qe kjo Gjykate te
qartesoje se c;fare eshte autoriteti dhe pergjegjesia e saj sipas Kushtetutes lidhur me
emerimin e Kryeministrit te Republikes se Kosoves. Ajo, gjithashtu, kerkon nga kjo
Gjykate qe te qartesoje nese ka konflikt ndermjet nenit 84 (14) dhe 95, paragrafi 1, te
Kushtetutes, lidhur me autoritetin dhe me pergjegjesite e saj per emerimin e
Kryeministrit.
Me gjithe respektin, nuk pajtohem dhe jam kunder opinionit te shumices se kesaj
Gjykate, per arsyet si ne vijim.
Si kreu i shtetit, qe perlaqeson unitetin e popullit, Presidentja e Republikes eshte
apolitike. Neni 83 i Kushtetutes parasheh:
Presidenti eshte kreu i shtetit dhe perfaqeson unitetin e popullit te
Republike seKosoves.
Ne ate roI, kerkohet nga Presidentja qe t'i propozoje Kuvendit nje kandidat ne
menyre qe Kuvendi ta miratoje Kryeministrin. Ky kandidat duhet te miratohet nga
shumica e deputeteve ne Kuvend, para se ai ose ajo te mund te emerohet nga
Presidentja. Ne qofte se kandidati i emeruar nuk e ka miratimin e shumid~s se
deputeteve ne Kuvend, ka shume gjasa qe ai ose ajo nuk do te jete ne gjendje te
formoje Qeverine, qe kerkon miratimin e shumices se deputeteve ne Kuvend.
Para se ta bej kete propozim, Presidenti duhet se pari te konsultohet ose me partine
politike ose me koalicionin qe ka fituar shumicen e nevojshme ne Kuvend, jo ne
zgjedhjet nacionaIe, per ta themeluar Qeverine. Shih nenin 95.1 te Kushtetutes.
Qeveria formohet pasi merr shumicen e votave te te gjithe deputeteve te Kuvendit.
Shih nenin 95.3 te Kushtetutes.
Nese kandidati i propozuar nga Presidenti miratohet me shumicen e votave te
deputeteve ne Kuvend, Presidenti duhet ta emeroje Kryeminister kandidatin e
suksesshem. Shih nenin 84 (14) te Kushtetutes. Nese kandidati i propozuar nga
Presidenti nga shumica e deputeteve ne Kuvend nuk miratohet nga shumica e
deputeteve ne Kuvend, atehere Presidenti duhet te propozoje nje kandidat tjeter,
sipas te njejtes procedure. Nese ajo procedure nuk rezulton me nje kandidat qe merr
shumicen e votave te deputeteve ne Kuvend, atehere Presidenti duhet te shpalle nje
tjeter raund te zgjedhjeve nacionale parlamentare. Shih nenin 95.4 te Kushtetutes.
Presidenti eshte i autorizuar dhe i obliguar, sipas nenit 95, paragrafi 1, te
Kushtetutes:
Pas zgjedhjeve, Presidenti i Republikes seKosoves i propozon
Kuvendit kandidatin per Kryeminister, ne konsultim me partine
politike ose koalicionin qe ka fituar shumicen e nevojshme ne Kuvend
per teformuar Qeverine. (theks i shtuar)
Nese kandidati i propozuar nga Presidenti merr miratimin e shumices se votave te
deputeteve ne Kuvend, Presidenti i Republikes autorizohet dhe kerkohet, sipas nenit
84 (14) te Kushtetutes:
cakton mandatarin per form im in e Qeverise, pas propozimit te
partise politike ose te koalicionit, qe perben shumicen e Kuvendit;
(theks i shtuar)
Nese kandidati i propozuar nuk zgjidhet nga shu mica e anetareve te Kuvendit, neni
95, paragrafi 4 parasheh qe Presidenti:
"... brenda dhjete (10) ditesh emeron kandidatin tjeter sipas se njejtes
procedure".
Prandaj, nenet 84 (14) dhe 95, paragrafi 1, te Kushtetutes jane ne perputhshmeri dhe
konsistente. Te dy nenet, neni 84 dhe 95..e drejtojne dhe e autorizojne Presidentin qe
te propozoje dhe te emeroje nje kandidat per Kryeminister, qe te konsultoje partine
politike ose koalicionin qe ka shumicen e nevojshme ne Kuvend per te formuar
2
Qeverine. Ka shume gjasa qe hartuesit e Kushtetutes kishin per qel1im qe termi
"partia politike ose koalicioni qe perben shumicen ne Kuvend" ne nenin 84 (14) e ka
kuptimin e njejte me "partine politike ose koalicionin qe ka fituar shumicen e
nevojshme ne Kuvend per te formuar Qeverine" ne nenin 95.1. Ne te vertete, perpara
se Presidenti te mund te emeroje Kryeministrin, ne pajtim me nenin 84 (14), ai
kandidat duhet te kete marre miratimin e partise ose te koalicionit ne Kuvend, qe
perben shumicen e Kuvendit, jo te partise politike ose te koalicionit qe ka fituar
zgjedhjet.
Per qellim te interpretimit te neneve 95, paragrafi 1, dhe 84 (14), te Kushtetutes,
Gjykata gjithashtu eshte pyetur nese nje "parti politike" ose "koalicion" duhet te
ekzistoje para se te mbahen zgjedhjet parlamentare. Edhe pse ligjet per zgjedhje ne
Kosove mund te vendosin disa kufizime lidhur me ate se kush ose c;faremund te jete
nje "parti politike" ose "koalicion" per qellim te pjesemarrjes ne zgjedhje, Kushtetuta
nuk ka kufizim te ngjashem lidhur me ate nese subjekti duhet te ekzistoje para
zgjedhjeve. Per shembul1, Ligji per Zgjedhje ne Kosove, Nr. 03/L-073, e definon
"koalicionin" dhe "partite politike." Ligji i lartcekur ka te beje me mbajtjen e
zgjedhjeve dhe me ate se kush mund te merr pjese ne to, e jo me proceduren e
emerimit te Kryeministrit ne Kuvend.
Eshte me rendesi te rikujtohet se Kushtetuta e Republikes se Kosoves eshte ratifikuar
me 9 prill 2008 dhe ka hyre ne fuqi me 15 qershor 2008. Ligji per Zgjedhje ne
Kosove, Nr. 03/L-073, lidhur me partite politike dhe koalicionet qe deshirojne te
marrin pjese dhe te garojne ne zgjedhje ne Kosove, ishte nxjerre me 5 qershor 2008,
57 dite pas ratifikimit te Kushtetutes. Edhe Kushtetuta edhe Ligji per Zgjedhje e
perdorin termin "koalicione". Nuk ka ndonje autoritet qe mund te konstatoje se termi
"koalicion" ka kuptimin e njejte si ne Kushtetute ashtu edhe ne Ligj, i cili eshte
nxjerre pasi eshte aprovuar Kushtetuta. Prandaj, do te ishte gabim te supozohej se
hartuesit e Kushtetutes, me perdorimin e termit "koalicion" ne Kushtetute, kishin per
qellim qe ai term te interpretohej ne menyre te ngjashme me ate si mund te
interpretohet ne Ligjin per Zgjedhje. Per shembul1, Ligji per Zgjedhjet kerkon qe nje
"koalicion" mund te regjistrohet zyrtarisht ne nje numer te caktuar te diteve para
zgjedhjeve, ne menyre qe te lejohet te marre pjese dhe te garoje ne zgjedhje.
Kushtetuta nuk ka ndonje kufizim te ngjashem ose interpretim se c;ka perben nje
"koalicion". Merriam Webster Dictionary, ne anen tjeter, e definon perdorimin me te
shpeshte te termit "koalicion", si:
"nje grup i njerezve, grupe, ose vende qe jane bashkuar per nje qellim
te perbashket".
Eshte e arsyeshme te konkludohet se hartuesit e Kushtetutes e synonin kete
definicion, e jo ate me restriktiv ne Ligjin per Zgjedhje, per te cilin ata nuk kane
mundur te dine kur e miratuan Kushtetuten.
Ka shume gjasa qe hartuesit e Kushtetutes moren parasysh Rregul10ren nr. 2001/9
per Kornizen Kushtetuese te Veteqeverisjes se Perkohshme ne Kosove, kur ata i
hartuan nenet 95 dhe 84 (14) te Kushtetutes. Kjo Rregullore kishte ekzishIar gjate
tete \'jeteve te kaluara dhe ishte komiza qeverisese per Instihlcionet e Perkohshme te
Veteqeverisjes se Kosoves. Ne lidhje me emerimin e Kryeministrit, neni 9.3.8 i
Kornizes Kushtetuese eshte udhezues perkitazi me symmm e hartuesve te
Kushtetutes akhIale. Ai ne menyre specifike parashikon:
3
Zgjedhja e Kryeministrit dhe ministrave
9.3.8 Pas zgjedhjeve, ose ne rast se Kryeministrijep doreheqjen apo
nese vendi i tij mbetet ilire per arsye te tjera, Kryetari iKosoves. pas
konsultimeve me partite politike te perfaqesuara ne Kuvend. ia
propozon Kuvendit nje kandidat per Kryeminister. Kandidati i
propozuar iparaqet Kuvendit nje liste me ministrat e propozuar.
Kryeministri bashke me ministrat zgjidhen nga shumica e deputeteve
te Kuvendit. (Theks i shtuar).
Ashtu si Kushtetuta aktuale, Korniza Kushtetuese e autorizonte Presidentin e Kosoves
qe te konsultohet me jo vetem nje parti te vetme politike ne Kuvend, por me pmti te
shumta, me koalicione dhe me grupe ne Kuvend me te njejtin qellim qe Presidenti te
propozoje kandidatin per Kl}'eminister qe kishte me shume gjasa te zgjidhej nga
shumica e anetareve te Kuvendit. Ashtu si Kushtetuta e tanishme, Korniza
Kushtetuese nuk kerkonte qe "koalicionet ose grupet" te jene te regjistruara apo te
ekzistojne formalisht para zgjedhjeve per Kuvend, ne menyre qe te konsultohen me
Presidentin e Kosoves lidhur me vendimin e tij ose te saj per te propozuar nje
kandidat per Kryeminister.
Ne te veltete, praktika e meparshme ne Kosove e emerimit te Kl}'eministrit ka lejuar
"koalicion" formal ose joformal pas zgjedhjeve parlamentare, qe eshte formuar
qmtazi per te lejuar emerimin e suksesshem te Kryeministrit nga shumica ne Kuvend.
Ne kater zgjedhjet e kaluara parlamentare ne Kosove, asnje pmti politike nuk fitoi
shumicen absolute te vendeve ne Kuvend. Ne secilin prej rasteve te meparshme, qofte
koalicion formal apo informal ishte formuar pas zgjedhjeve, ne menyre qe pastaj te
lejoje qe kandidati i propozuar per Kl}'eminister te fitoje miratimin e shumices se
nevojshme ne Kuvend, per te formuar Qeverine.
Sipas Kushtehltes, nga Kuvendi pritet qe ta zgjedhe Kryeministrin me shumicen e
votave te anetareve te Kuvendit. Nese Kuvendi nuk eshte ne gjendje qe ta arrije kete
objektiv kushtehles pas dy raundeve te votimit, atehere duhet te kete zgjedhje
parlamentare. Eshte e arsyeshme qe te arrihet ne perfundimin se zgjedhjet pasuese
parlamentare, te cilat munden ose jo te rezultojne me nje Kuvend te ri qe do te jete ne
gjendje te zgjedhe nje Kryeminister, nuk ishin preferuar nga hartuesit e Kushtetutes.
Prandaj, eshte mjaft e qarte se hmtuesit e Kushtetutes kishin per qellim qe
Presidentit t'i jepnin autorizim te gjere per nominimin e nje kandidati, i cili do te
kishte mundesine me te mire te fitoje miratimin e shumices se nevojshme ne Kuvend,
per ta formuar Qeverine, per te maksimizuar mundesine e zgjedhjes se suksesshme te
ketij kandidati ne Kuvend.
Kushtetuta kerkon qe Kl}"eministri duhet te miratohet nga shumica ne Kuvend para
se ai ose ajo te mund te emerohen. Kushtetuta autorizon dhe kerkon nga Presidenti
qe te konsultohet ose me partine kryesore politike ose me koalicionin ne Kuvend, te
nevojshem per te formuar Qeverine para se t'i propozohet Kuvendit nje kandidat per
Kryeminister. Kjo kerkese duhet t'i maksimizoje mundesite qe kandidati i propozuar
do te miratohet ne menyre qe te shmanget shperndarja e Kuvendit dhe zgjedhjet
pasuese, te cilat munden ose jo te jene njesoj te pasuksesshme ne mundesine e
formimit te nje Qeverie. Hartuesit e Kushtetutes kishin per qellim qe shu mica e
anetareve te Kuvendit duhet te zgjedhin Kryeministrin e tyre. <;do interpretim tjeter
mund te Goje ne sihwte ku Kryeministri te mos kete mbeshtetjen e anetareve ne
Kuvend, qe rrjedhimisht do te rezultonte ne deshtimin pothuajse te sigurt te
Qeverise, qe nuk do te mund te ishte synimi i hartuesve te Kushtetutes.
Shumica e kesaj Gjykate ka arrihlr ne peliundimin e gabuar se hmtuesit e
Kushtehltes kishin per qellim qe shprehja "ka fihlar shumicen e nevojshme ne
4
Kuvend per te formuar Qeverine", si<;paraqitet ne nenin 95.1 te Kushtetutes e ka
kuptimin si "shumica qe kishte fituar zgjedhjet e meparshme", edhe pse ne
Kushtetute nje shprehje e tille nuk eshte perdorur ose referuar ndonjehere. Eshte e
rendesishme te dihet se hartuesit kishin kuptuar se ne shume raste partia politike ose
koalicioni i formuar para zgjedhjeve mund te mos fitoje shumicen absolute te
vendeve ne Kuvend, qe rezulton me pluralizem te partive qe fitojne vende ne Kuvend.
Ne qofte se kjo ndodh, si ne te gjitha zgjedhjet parlamentare ne Kosove deri me sot,
shumica e Gjykates nuk arrin te shpjegoje se si shprehja "e nevojshme per te formuar
Qeverine" thjesht do te thote partia politike apo koalicioni qe ka man'e me shume
vota ne zgjedhjet e meparshme, edhe pse per te formuar Qeverine nje grup i tille do te
kishte nevoje per miratim jo vetem nga anetaret e partise se tyre politike ose
koalicionit qe mund te kete qene formuar para zgjedhjeve.
Shu mica e Gjykates gjithashtu konstaton se, ne qofte se kandidati i pare i propozuar
nga Presidentja nuk arrin te miratohet nga shu mica e anetareve te Kuvendit, atehere
ajo duhet te perdore nje procedure tjeter per te propozuar kandidatin tjeter per
Kryeminister. Ky perfundim eshte qaltazi i gabuar dhe e injoron gjuhen e qarte te
nenit 95-4 te Kushtetutes. Ai nen shprehimisht parasheh:
Niise piirbiirja e propozuar e Qeverisii nuk merr shumiciin e votave tii
nevojshme, Presidenti iRepublikiis sii Kosoviis, brenda dhjetii (10)
ditiish emiiron kandidatin Detiir sipas sii njiijtiis procedurii. (theks i
shtuar)
Edhe nje here, Presidentja mund te konsultohet me kedo qe ajo beson se eshte parti
politike ose koalicion, qe perben shumicen e nevojshme ne Kuvend per te formuar
Qeverine.
5