•
..
RI Vl' lU 110:.\ E "';0"'0\ '1'..' · 1'1 1I:\01t,iHII\ \ I\()UHlO · KII'l'UI .le 01· KO.sOVO
GJYKATA KUSIITETUESE
YCfABIIJ.1 CY.u
CONSTITUTIONAL COURT
Prishtinc, me I korrik 2014
Nr.rcf.:AGJ671/14
AKTGJYKIM
ne
Rastin Nr. K0103/14
Parashtrues
Presidentja e Repuhlikes se Kosoves
Perkitazi me vleresimin e perputhshmerise se nenit 84 (14)
[Kompetencat e Presidentit] me nenin 95 [Zgjedhja e Qeverise] te
Kushtetutes se Repuhlikes se Kosoves
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKEs SE KOSOvEs
e perbere nga:
Enver Hasani, kryetar
Ivan Cukalovic, zevendeskryetar
Robert Carolan, gjyqtar
Altay Suroy, gjyqtar
Almiro Rodrigues, gjyqtar
Snezhana Botusharova, gjyqtare dhe
Arta Rama-Hajrizi, gjyqtare
Parashtruesiikerkeses
1. Kerkesa eshte parashtruar nga Presidentja e Republikes se Kosoves, Shkelqesia
e Saj, Atifete J ahjaga Cne tekstin e metejme: Parashtruesja e kerkeses).
1
Objekti i I.;eshtjes
2. Parashtresa perm ban kerkesen per vleresim te perputhshmerise se nenit 84
(14) [Kompetencat e Presidentit] me nenin 95 [Zgjedhja e Qeverise] te
Kushtetutes se Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Kushtetuta) .
3. Objekt i <;eshtjes jane keto pyetje qe i jane drejtuar Gjykates Kushtetuese te
Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Gjykata) nga parashtruesja e
kerkeses:
a. Definicioni ijjales "kafituar", si eshte perdonll' ne nenin 95, paragrafi 1,
te Kushtetutes?
l. Mbi ifare baze piircaktohet partia politike apo koalicioni qe "ka
fituar" zgjedhjet sipas kesaj dispozite kushtetuese, kush eben kete
percaktim dhe mbi ifare baze?
ll. A matet atributi kushtetues i partise politike ose koalicionit qe "ka
fituar" shumicen ne Kuvend sipas nenit 95, paragrafi 1, te
Kushtetutes, me veprimet e tyre para ose pas dites se zgjedhjeve? A
ndikon certifikimi i rezultateve ne pergjigjen e kesaj pyetjeje?
111. A mund te ndryshohet atributi kushtetues i partise politike ose i
koalicionit qe "ka fituar" shumicen ne Kuvend sipas nenit 95,
paragrafi 1, te Kushtetutes, pas zgjedhjeve dhe, nese po, si?
lV. Cilet jane prerogativet kushtetues te partise politike ose te
koalicionit qe "ka fituar" shumicen ne Kuvend sipas nenit 95,
paragrafi 1, te Kushtetutes?
b. Definoni frazen "e nevojshme ne Kuvend per te formuar Qeverine", sic;
eshte shknjm' ne nenin 95, paragrafi 1, te Kushtetutes?
c. Qartesonifrazen "sipas te njejtes procedure", siC; eshte perdorur ne nenin
95, paragrafi 4, te Kushtetutes?
l. A do te thote kjo qe kandidati duhet te propozohet ne konsultim me
pm·tine e njejte ose koalicionin sikur heren e pare (neni 95,
paragrafi 1, i Kushtetutes) apo ky kandidat mund te propozohet ne
konsultim me ndonje parti ose koalicion tjeter?
ll. A mundet qe kandidati i propozuar heren e dyte te jete pel'son qe
nuk eshte anetar i pal·tise me te ci!en jane zhvilluar konsultimet
sipas nenit 95, parag rafot 1 dhe 5, te Kushtetutes?
111. A mundet qe kandidati i propozuar sipas nenit 95, paragrafi 4, i
Kushtetutes tejete personi qe nuk i takon asnje partie politike?
C;. Defino frazen "shumicen ne Kuvend" siC; eshte shkruar ne nenin 84,
paragrafi 14, te Kushtetutes?
2
i. A nenkupton kjo Jraze partine ose koalicionin qe ka 51 % te shumices
se Kuvendit ose partine ose koalicionin qe ka me se shumti deputete
neKuvend?
ii. Nese pergjigja ne pyetjet paraprake eshte qe partia ose koalicioni me
me se shumti deputete ne Kuvend perbene "shumicen ne Kuvend"
sipas nenit 84, paragraji 14, nese nje parti ose koalicion te dyja
kane shumicen, cila ka perparesi?
iii. A dallon Jraza "shumicen ne Kuvend" ne ndonje menyre nga Jraza
"shumicen e Kuvendit"? {Theksi i shtuar}?
iv. Si duhet Presidentja te konjirmoje qe nje parti ose T1)e koalicion
perben shumicen ne Kuvend?
d. Se fundi dhe me me rendesi, ju lutem specijikoni rendin e perparesise
ndermjet nenit 84, paragraji 14, dhe nenit 95 te Kushtetutes ashtu sic; ato
lidhen me kompetencen e Presidentes per te mandatuar kandidatin per
Kryeminister pas zgjedhjeve?
Baza juridike
4· Kerkesa bazohet ne nenet 84.9 dhe 113, paragrafet 3.1 dhe 3.5, te Kushtetutes
dhe ne rregullin 56.1 te Rregullores se punes te Gjykates Kushtetuese te
Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Rregullorja e punes).
Procedura ne Gjykate
5. Me 19 qershor 2014, parashtruesja e dorezoi kerkesen ne Gjykate.
6. Me 20 qershor 2014, ne mbeshtetje te rregullit 33 te Rregullores se punes,
Kryetari i Gjykates Kushtetuese, me Vendimin Nr. GJR. K0103/14, e caktoi
gjyqtaren Snezhana Botusharova gjyqtare raportuese. Te njejten date, Kryetari i
Gjykates Kushtetuese, me Vendimin Nr. KSH. K0103/14, caktoi Kolegjin
shqyrtues, te perbere nga gjyqtaret: Robert Carolan (kryesues), Ivan Cukalovic
dhe Arta Rama-Hajrizi.
7. Me 20 qershor 2014, Gjykata e njoftoi parashtruesen per regjistrimin e
kerkeses.
8. Te njejten date, Gjykata i dergoi nje kopje te kerkeses Qeverise ne detyre te
Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Qeveria ne detyre) dhe Sekretarit
te Pergjitbshem te Kuvendit te Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme:
Sekretari i Pergjitbshem i Kuvendit). Ketij te fundit i eshte kerkuar te dorezoje
ne Gjykaten Kushtetuese nje kopje te Travaux Preparatoires (puneve
pergatitore) te Kushtetutes, lidhur me nenin 84 (14) dhe me nenin 95 te
Kushtetutes.
3
•
9. Po te njejten date, Sekretari i Pergjithshem i Kuvendit iu pergjigj Gjykates, duke
thene se nuk i kishin Tmvaux Prepamtoires (punet pergatitore) te
Kushtetutes, lidhur me nenin 84 (14) dhe me nenin 95 te Kushtetutes.
10. Me 23 qershor 2014, Gjykata kerkoi nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (ne
tekstin e metejme: KQZ) dokumentet dhe informacionet vijuese:
a. Vendimet e KQZ-se per certifikimin e partive politike, te organizatave
joqeveritare, te kandidateve te pavarur dhe te koalicioneve qe nga
zgjedhjet e para parlamentare ne Kosoven e pasluftes e deri me sot;
b. Certifikimi i rezultateve te zgjedhjeve qe nga zgjedhjet e para
parlamentare ne Kosoven e pasluftes e deri me sot; dhe
c. Rezultati i zgjedhjeve, qe nga zgjedhjet e para parlamentare ne Kosoven e
pasluftes e deri me sot, a i dergohet Presidentit te Republikes se Kosoves?
11. Me 24 qershor 2014, KQZ-ja iu pergjigj Gjykates, duke dorezuar dokumentet
dhe informacionet e kerkuara.
12. Me 26 qershor 2014, gjyqtari Kadri Kryeziu e njoftoi me shkrim Gjykaten per
perjashtimin e tij nga seancat e keshillimeve per periudhen qershor-korrik
2014, derisa Gjykata te vendose lidhur me pretendimet e caktuara te ngritura
ndaj tij.
13. Me 30 qershor 2014, Gjykata mbajti keshillime dhe votoi lidhur me rastin.
Pranueshmeria e kerkeses
14. Per te qene ne gjendje te vendose per kerkesen e parashtruesit, Gjykata duhet se
pari te vleresoje nese jane permbushur kriteret per pranueshmeri, te
percaktuara ne Kushtetute, dhe te specifikuara me tej ne Ligjin per Gjykaten
Kushtetuese te Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Ligji) dhe ne
Rregullore te punes.
15. Ne kete drejtim, Gjykata i referohet nenit 113.1 te Kushtetutes, qe percakton:
"Gjykata Kushtetuese vendos vetem per mstet e ngritum pam Gjykates ne
menyre ligjore nga pala e autorizuar. "
16. Parashtruesi i kerkeses argumenton:
"
[ .. .] Sili u theksua me lart, neni 84, paragraji 9, i Kushtetutes percakton
kompetencen per te referuar lieshtje ne Gjykaten Kushtetuese. Kjo
kompetence e percaktuar e Presidentes sipas dispozites kushtetuese te
lartpermendur eshte e gjel'e ne kuptim dhe nuk i nenshtrohet asnje
rezervimi, pelishire por duke mos u kufizuar ne rastet specifike te renditura
ne nenin 113 te Kushtetutes. Andaj, mund te konstatohet se Presidentja e
Kosoves mund te referoje lieshtje ne Gjykaten Kushtetuese nese nje lieshtje e
tille eshte nen jurisdiksionin e Gjykates Kushtetuese, me kushtin qe keto
pyetje te nderlidhen me interpretimin e Kushtetutes ose vleresimin e
4
•
perputhshmerise se ligjeve dhe akteve tjem me Kushtetuten, s ilt e pamsheh
neni 112 i Kushtetutes.
Perkunder jaktit qe j urisdiks ioni i Gjykates Kushtetuese rreguIlohet
posa/terisht sipas nenit 113, kujiri i jashtem i kompetences se Gjykates
Kushtetuese eshte i percaktuar me nenin 112 te Kushtetutes, qe pamsheh se
"Gjykata Kushtetuese eshte autoriteti perfundimtar per interpretimin e
Kushtetutes dhe perputhshmerise se ligjeve me Kushtetuten." {Theksi i
shtum']. Mandati qe i eshte dhene Gjykates Kushtetuese peT' te qene
autoriteti peT:fundimtar per interpretimin e Kushtetutes, sipas nenit 112 te
Kushtetutes, barte pergjegjesine per Gjykaten Kushtetuese qe j o vetem te
siguroj e perputhshmerine e ligj eve dhe akteve tjem me Kushtetuten, por qe
gjithashtu te gamntoj e zbatim konsistent te dispozitave kushtetuese dhe te
shmange ifaredo konflikti ndermjet ketyre dispozitave. Duke man'e
pamsysh rendiisine e mandatit te Gjykates Kushtetuese per te siguruar
konsistencen e normave kushtetuese me njem tjetren, Gjykata Kushtetuese
eshte e detyruar te usht1'Oj e kete fu nksion kurdo qe nje /teshtje T'1'eth
peT'puthshmerise se normave kushtetuese i adresohet saj nga autoritetet qe
jane te mandatum'a te zbatojne dispozita te caktuam kushtetuese. Pikerisht,
qellimi i nenit 84, pamgmji 9, te Kushtetutes eshte t'i mundesoj e
Presidentes te rej eroje /teshtje rreth perputhshmerise dhe konsistences se
dispozitave kushtetuese gjate ushtrimit te kompetencave dhe detyrave te
mandatum'a me Kushtetute. Ky argument vertetohet nga jakti qe nje e
drejte e ngjashme i eshte dhene Qeverise se Kosoves sipas nenit 93,
paragraji 10, te Kush tetu tes. Kjo deshmon qe qeIlimi i normave te
lartpermendura kushtetuese eshte t 'i japin ins titucioneve, kompetencat e te
cilave njedhin nga dhe renditen ne Kushtetute, me autoritetin per te
ngritur r;eshtje ne Gjykaten Kushtetuese me qellim qe t 'ua mundesoje atyre
ushtrimin e funksioneve ne peTputhje te plote me gjuhen dhe frymen e
Kushtetutes.
Duke man'e parasysh kete, eshte e qarte qe kerkesa e parashtruar ne
Gjykaten Kushtetuese nga Presidentja e Kosoves sipas nenit 84, paragraji
9, te Kushtetutes, mbi vleT'esimin e peT'puthshmerise se nonnave kushtetuese
qe lidhen me ushtrimin e mandatit te saj eshte e pranueshme. Nje kerkese e
ketiIle do te duhej te konsiderohej si e pranueshme per keto arsye: (i)
Presidentja e Kosoves eshte e mandatuar te rej e1'Oj r;eshtje te tiIla sipas
nenit 84, paragraji 9, i Kushtetutes; (ii) natyra e r;eshtjeve eshte
ekskluzivisht kushtetuese pasi qe ato lidhen me kompetencat kushtetuese te
Pres iden tes; dhe (iii) /teshtjet kane peT' qellim qe te sigu1'Ojne zbatim
konsistent te kompetencave qe Kushtetuta i ka dhene Presidentes. Ne lidhje
me kete, duhet theksuar se Gjykata Kushtetuese ne rastin N r. KO 98/ 11, kur
ka shqyrtuar pranueshmerine e kerkesiis se bere nga QeveT'ia e Kosoves
sipas nenit 93, pamgraji 10 - qe eshte identik me nenin 84, paragraji 9, te
Kushtetutes -ka vendosur qe "nese /tiishtjet jane r;eshtje kushtetuese atehere
Qeveria do te jete pale e autorizuar dhe kerkesa do te jete e pranueshme."
Kjo deshmon qe Gjykata Kushtetuese e ka njohur rendesine e 1'Olit aktiv qe
kane palet e autorizuara per te ngritur /teshtje te natyres kushtetuese qe i
mundeson Gjykates Kushtetuese te ushtroje mandatin e saj per te
intelp retuar Kushtetuten me qellim te ruajtjes se konsistences se vet. Pra,
vetem per kete arsye, kjo kerkese duhet te shpaIlet e pranueshme.
5
•
Pa paragjykim te analizes se lartpemlendur, duhet te theksohet qe
autoriteti i Presidentes per te parashn'um' kete kerkese gjithashtu terthorazi
njedhe nga neni 113, paragrafi 3, pika 1 dhe 5, e Kushtetutes. Sir; dihet, pika
1 e nenit 113, paragrafi 3, e Kushtetutes flet per konfliktin ne mes te
kompetencave kushtetuese te Kuvendit, Presidentes dhe Qeverise. Ndonese
gjuha e kesaj dispozite kushtetuese eshte e kufizuar ne konfliktet e jashtTne
ne ushn'imin e kompetencave te institucioneve te lartpermendura, viera qe
kerkohet te mbrohet eshte zbatimi konsistent i Kushtetutes, e cila gjithashtu
mund te cungohet kur ekziston nje konflikt i brendshem ne ushtrimin e
kompetencave kushtetuese te ketyre institucioneve. Meqe kjo kerkese lidhet
me ushn'imin e kompetencave te Presidentes per te mandatum' kandidatin
per Kryeminister pas zgjedhjeve, eshte e qarte qe nje pyetje e tille bie
perbrenda vie res qe synohet te mbrohet nga neni 113, paragrafi 3, i
Kush tetu tes. Pra, vetem per kete arsye, kjo kerkese duhet te shpallet e
pranueshme.
Pel' me shume, kerkesa duhet te shpallet e pranueshme sipas pikes 5 te nenit
113, paragrafi 3, te Kushtetutes meqe r;eshtja ka per qellim te parandaloje
shkelje te Kushtetutes gjate procesit te krijimit te institucioneve te zgjedhura
ne menyre demokratike, sir; jane Kuvendi dhe Qeveria. Norma e
lartpemlendur ligjore e autorizon Presidenten te ngrise r;eshtje se a eshte
shkelur Kushtetuta gjate zgj edhjes se Kuvendit. VIera qe mbrohet nga kjo
dispozite kushtetuese eshte zbatim i plote i kushtetutshmel"ise gjate procesit
me te rendesishem per secilen shoqeri demokratike, zgj edhja e
institucioneve te saj peljaqesuese dhe qeverisese. Duke man'e parasysh
rolin e Presidentes si garantues ifunksionimit kushtetutes te institucioneve,
te misheruar ne nenin 84 te Kushtetutes, eshte detyrim i Presidentes te
siguroj ej o vetem qe shkeljet e tilla te adresohen kurdo qe ndodhin, por edhe
te parandalohen kurdo qe kjo eshte e mundur. Ne kete drejtim, menyra me
e matur pel' te proceduar tutje me rastin e nje ballaJaqimi te tille te
mospelputhshmerise direkte te dy normave kushtetuese gjate ushn'imit te
autol'itetit te mandatum' nga kjo Kushtetute eshte qe te kerkohet udhezim
nga Gjykata Kushtetuese ne perputhje me nenin 84, pamgmfin 9, te
Kushtetutes. Mbi kete baze, kjo kerkese duhet te shpallet e pmnueshme qofte
edhe vetem per kete arsye.
"
17. Rrjedhimisht, parashtruesja argumenton se, ne rastin konkret, jane plotesuar
kriteret e specifikuara ne nenin 84 (9), ne nenin 113.3.1 dhe ne nenin 113.3.5 te
Kushtetutes.
18. Neni 84 (9) i Kushtetutes thote:
"Neni 84 [Kompetencat e PresidentitJ
Presidenti i Republikes se Kosoves...
(9) mund te reJeroje r;eshtje kushtetuese ne Gjykaten Kushtetuese ...".
6
i
•
19. Prandaj, ne perputhshmeri me nenin 84 (9) te Kushtetutes, Presidenti
Repu blikes se Kosoves eshte i autorizuar te referoje ~eshtje kushtetuese ne
Gjykaten Kushtetuese.
20. Andaj, Gjykata duhet te vJeresoje nese ~eshtjet e shtruara Jane "~eshtje
kushtetuese", sipas nenit 84 (9) te Kushtetutes.
21. Per te vJeresuar si duhet kete ~eshtje, eshte e nevojshme nje permbJedhje e
historise faktike te rastit, qe shkaktoi parashtrimin e ketyre pyetjeve ne
Gjykaten Kushtetuese.
Permbledhje e fakteve lidhur me pyetjet ne fjale
22. Me 7 maj 2014, Kuvendi i Republikes se Kosoves, ne seancen e
jashtezakonshme pJenare, vendosi per shperberjen e JegjisJatures se katert te
Kuvendit te Republikes se Kosoves.
23. Me 8 maj 2014, Presidentja e RepubJikes se Kosoves, dekretoi zgjedhjet e
parakohshme qe do te mbaheshin me 8 qershor 2014.
24. Me 8 qershor 2014, u mbajten zgjedhjet ne Republiken e Kosoves.
25. Me 27 qershor 2014, KQZ-ja pubJikoi rezuJtatet e zgjedhjeve.
Konkluzioni per pranueshmerine
26. Nuk eshte detyre e Gjykates te vJeresoje faktet e nje rasti te caktuar, por faktet e
Jartpermendura duket te kene ngritur ~eshtje kushtetuese lidhur me dy
dispozitat kushtetuese, pra te nenit 84 (14) dhe te nenit 95 te Kushtetutes.
27. Rrjedhimisht, ne baze te nenit 84 (9) te Kushtetutes, Gjykata gjen se pyetjet e
parashtruara nga parashtruesja e kerkeses jane te natyres kushtetuese. Ato
kane per qellim sigurimin e apJikimit konsistent te kompetencave te Presidentit
te Republikes, te mandatuara me Kushtetute, ne pajtim me shkronjen dhe me
frymen e Kushtetutes.
28. Duke marre parasysh keto vJeresime, Gjykata konsideron se nuk ka baze per te
deklaruar kerkesen, e ciJa ngrit ~eshtje te rendesishme kushtetuese, te
papranueshme ose per t'u Jeshuar ne baza shtese te pranueshmerise, te
paraqitura nga parashtruesja e kerkeses.
Analiza krahasimtare
29. Para se te hyje ne analizimin e ~eshtjeve kushtetuese, Gjykata do te beje nje
studim krahasues te dispozitave kushtetuese te Kornizes Kushtetuese per
Veteqeverisje te Perkohshme ne Kosove (ne tekstin e metejme: Korniza
Kushtetuese) si dhe te nje varg shtetesh fqinje dhe te tjera.
Korniza Kushtetuese per Veteqeverisje te Perkohshme ne Kosove
30. Korniza Kushtetuese, ne nenin 9.1.26 dhe ne nenin 9.204, parasheh:
7
•
Kreu 9 - Institucionet e perkohshme te veteqeverisjes
~esa 1: Kuvendi
Pergjegjesite e Kuvendit
9.1.26 Kuuendi ka pergjegjesite e meposhtme:
(d) Miraton ose reJuzon kandidatin per Kryeminister, se bashku me
listen e ministrave te Qeverise se propozuar nga kandidati per
Kryeminister;
~esa 2: Kryetari i Kosoves
9.2.4 Kryetari i Kosoues, duke u mbeshtetur ne kete Komize Kushtetuese
dhe ne ligjin e zbatueshem, ushtron keto Junksione:
(b) Pas konsultimeue me partite politike te perjaqesuara ne Kuuend ia
propozon Kuuendit Kryeministrin e Qeuerise;
Shqiperia
31. Kushtetuta e Shqiperise, ne nenin 96, parasheh:
1. Presidenti i Republikes, ne fillim te legjislatures, si dhe kur uendi i
Klyeministrit mbetet uakant, emeron Kryeministrin me propozim
te partise ose koalicionit te partiue, qe ka shumicen e uendeue ne
Kuuend.
2. Ne qofte se Kryeministri i emeruar nuk miratohet nga Kuuendi,
Presidenti emeron nje Kryeminister te ri brenda 10 diteve.
3. Ne qofte se edhe Kryeministri i emeruar rishtas nuk miratohet nga
Kuuendi, brenda 10 diteue Kuuendi zgjedh nje Kryeminister tjeter.
Ne kete rast Presidenti emeron Klyeministrin e ri.
4. Kur Kuuendi nuk arrin te zgjedhe Kryeministrin e ri, Presidenti i
Republikes shpemdan Kuuendin.
Bullgaria
32. Kushtetuta e Repuhlikes se Bullgarise, ne nenin 99, parasheh:
1 . Pas konsultimeue me grupet parlamentare, Presidenti cakton
mandatarin per Klyeminister te nominuar nga partia qe mban numrin
me te madh te uleseue ne Asamblene Kombetare per te jormuar qeuerine.
2. Ne qofte se mandatari pel· Kryeminister deshton ne jormimin e qeuerise
brenda shtate ditesh, Presidenti do t'ia besoj kete detyre mandatarit per
Kryeminister te nominuar nga grupi i dyte me i madh parlamentar.
8
•
3. Ne qofte se mandatal'i i I'i pel' Kl'yem inistel' poashtu deshton nejol'mimin
e qevel'ise brenda pel'iudhes se parapal'e ne paragrajin paraprak,
Presidenti do t'ia besoje detyl'en mandatal'it pel' Kryeminister te
nominual' nga njera pl'ej gl'upeve pal'lamentare pakice.
4. Ne qofte se konsultimet I'ezultojne te suksesshme, Presidenti do te kerkoje
nga Asambleja Kombetal'e qe te zgjedhe mandatal'in pel' kryeministel'.
5. Ne qofte se nuk al'l'ihet asnje mal'l'eveshje per j ormimin e qevel'ise,
Presidenti do te caktoj e qevel'i ne detyl'e, te shpel'bej e Asamblene
KombetGl'e dhe caktoje zgjedhjet brenda ajatit te parapal'e me nenin 64
paragraji 3. Akti i Presidentit pel' shpel'bel'jen e Asamblese Kombetare
poashtu cakton edhe daten per zgjedhjet e pel'gjishme.
6. Procedura per jOl'mimin e qeverise e percaktuar me parag rafot paraprak
me pastaj aplikohet ne rastet e I'ejel'uara ne nenin 111 paragraji 1 .
7. Ne rastet e I'ej el'uara ne paragrafot 5 dhe 6, Presidenti nuk shpiirben
Asamblene Kombetal'e gjate tl'e muajve te fundit te mandatit te saj. Ne
qofte se Pal'lamenti deshton te j ormoje qevel'ine bl'enda pel'iudhes se
parapal'e, Pl'esidenti cakton nje qevel'i ne detyre.
Kroacia
33. Kushtetuta e Kroacise, ne nenet 98, 110 , 111 dhe 112, parasheh:
Neni 98
Pl'esidenti i Republikes:
• Shpal/ zgjedhjet pel' Pa,.zamentin Kroat dhe therl'et seancen e tij te
pal'e;
• Shpal/ rej erendumin, ne pajtueshmel'i me Kushtetuten;
• I beson mandatin pel'jol'mimin e qevel'ise person it i cili, sipas ndGljes
se uleseve ne Pa,.zamentin Kroat dhe konsultimeve te mbajtura, gezon
besimin e shumices se anetal'eve te tij;
• Jepja/je;
• Jep dekorata dhe c;mime te tjera te specifikuara me ligj;
• Kryen detyra te tjera te parapara me Kushtetute.
Neni 110
Anetal'et e qevel'ise i propozon pel'soni te cilit Pl'esidenti i Republikes i ka
besual' mandatin pel' j ormimin e qevel'ise.
• Menjehel'e pas j01mimit te qevel'ise, pOI' j o me vone se 30 dite nga
pranimi i mandatit, mandatal'i eshte i obligual' qe t'i paraqese
Pa,.zamentit K1'Oat qeverine dhe pl'ogramin e saj dhe te kerkoj e
votebesimin.
9
• Qeveria do te man'e detyrat e saja leur te fitoje besimin e shumices se te
gjithe anetareve te Padamentit Kroa t.
• Kryeministri dhe anetQ1'et qeverise do te bejne betimin solemn para
Padamentit Kroat. Teksti i betimit percaktohet me ligj.
• Ne baze te vendimit te Parlamentit Kroat per shprehjen e besimit
qeverise se Republikes se Kroacise, vendimin per emerimin e
Kryeministrit e sj elle Presidenti i Republikes, bashke me nenshkrimin e
Presidentit te Padamentit Kroat, dhe vendimin per emerimin e anetareve
te qeverise e sj elle Kryeministri bashke me nenshkl'imin e Presidentit te
Padamentit Kroat.
Neni 111
Ne qofte se mandatari deshton te f ormoj e qeverine brenda afatit prej 30
ditesh nga dita e pranimit te mandatit, Presidenti i Republikes mund te
vendose pel' zgjatjen e afatit per j o me shume se 30 dite shtese.
Ne qofte se mandatQ1'i deshton te f ormoje qeverine edhe gjate afatit shtese,
ose ne qofte se qeveria e propozuar nuk arrin tefitoje besimin e Padamentit
Kroat, Presidenti i Republikes i beson mandatin performimin e qevelise nje
personi tjeter.
Neni 112
Ne qofte se qeveria nuk f Ol'mohet ne pajtueshmeri me nenet 110 dhe 111 te
Kushtetutes, Presidenti i Republikes emeron qeverine e perkohshme jopartiake
dhe njekohesisht shpall zgjedhjet e parakohshme per Parlamentin Kroat.
Gjermania
34. Ligj i Themelor i Republikes se Gjermanise, ne nenin 63, percakton:
Neni 63 [Zgjedhja e Kancelarit Federal]
1. Kancelari Federal emerohet nga Bundestagu pa debatuar per propozimin
e PI'esidentit Federal.
2 . Zgjidhet personi qe merr votat e shumices se Anetareve te Bundestagut.
Personi i zgjedhur emerohet nga Presidenti Federal.
3. Nese personi i propozuar nga Presidenti Federal nuk eshte zgj edhur,
Bundestagu mund te zgjedhe nje Kancelar Federal brenda
katermbedhjete ditesh pas votimit nga votat e me shume se gjysmes se
anetareve te vet.
4. Nese brenda kesaj pel'iudhe nuk zgjidhet Kancelal'i Federal, zgjedhjet e
reja duhet te zhvillohen pa vonese, ne te cilat zgjidhet personi qe merr
10
•
numrin me te madh te votave. Nese personi i zgjedhur merr votat e
shumices se Anetareve te Bundestagut, Presidenti Federal emeron ate
brenda shtate diteve pas zgjedhjeve. Nese personi i zgj edhur nuk men'
nje shumice te tille, atehere brenda shtate ditesh Presidenti Federal ose
emeron ate ose shpe17ldan Bundestagun.
Greqia
35. Kushtetuta e Greqise, ne nenin 37, percakton:
Neni37
1. Presidenti i Republikes emeron Kryeministrin dhe me rekomandimin e tij
emeron dhe shkarkon anetaret e tjere te Kabinetit dhe Nensekretaret.
2. Lideri i pw·tise qe ka shumicen absolute te vendeve ne Parlament
emerohet Klyeminister. Ne qofte se asnje parti nuk ka shumicen
absolute, Presidenti i Republikes do t'i jape liderit te partise me nje
shumice relative nje mandat eksplorues ne menyre qe te piircaktoje
mundesine eformimit te nje Qeverie qe gezon konjidencen e Parlamentit.
3 . Nese kjo mundesi nuk mund te percaktohet, Presidenti i Republikes ijep
mandatin eksplol'ues liderit te partise se dyte me te madhe ne PW'lament,
dhe nese kjo deshmohet sijo e suksesshme, atehere partise se trete me te
madhe ne Pw·lament. Secili mandat eksplorues mbetet ne juqi per tri
dite. Nese te gjitha mandatet eksploruese deshmohen sijo te suksesshme,
Presidenti i Republikes fton te gjithe lideret e partive, dhe ne qofte se
konjirmohet pamundesia per te formuar nje Kabinet qe gezon
konjidencen e Parlamentit, ai do te perpiqet te fOl7TlOje nje Kabinet te
perbere nga te gjitha partite ne PW'lament me qellim te mbajtjes se
zgjedhjeve parlamentw·e. Nese kjo diishton ai do t'ia besoje Kryetarit te
Gjykates Supreme Administrative apo te Gjykates Civile Supreme dhe
Gjykates Penale, apo te Gjykates se Auditimit per te formuar nje Kabinet
s i te pranuar sa me gjel'esisht qe eshte e mundur pel' te kryer zgjedhjet
dhe shperben Parlamentin.
4. Ne rastet qe mandati per te formuar nje Kabinet ose nje mandat
eksplorues eshte dhene ne perputhje me paragrajet e lartpe17l1endur,
nese partia nuk ka lider ose zedhenes te partise, ose ne qofte se lideri apo
zedhenesi nuk eshte zgjedhur ne Parlament, PI'esidenti i Republikiis ijep
mandatin nje personi te propozuar nga grupi parlamentar i partise.
Propozimi per caktimin e mandatit duhet te ndodhe brenda tri diteve nga
dita e komunikimit te Klyetw'it te Kuvendit ose zevendesit te tij me
Presidentin e Republikiis piirkitazi me numrin e vendeve tii poseduara
nga ~do secila parti ne Parlament; komunikimi i siperpermendw' duhet
te ndodhe para se tii jete dhene garedo mandati.
Maqedonia
36. Kushtetuta e Republikes se Maqedonise, ne nenet 84 dhe 90, percakton:
11
Neni 84
Presidenti i Republikes se Maqedonise
• Cakton mandatarin per jormimin e Qeverise se Republikes se
Maqedonise.
Neni 90
Kryetari i Republikes se Maqedonise eshte i obliguar qe ne ajat prej dhjete
ditesh nga dita e konstituimit te Kuvendit, mandatin per jormimin e
Qeverise t'ia besoje kandidatit te partise, perkatesisht te partise/ partive qe
ka/kane shumicen ne Kuvend.
Mandatari, ne ajat wej 20 ditesh nga dita e besimit te mandatit, Kuvendit
ia paraqet programin dhe i propozon perberjen e Qeverise.
Qeverine, me propozimin e mandatarit dhe ne baze te programit, e zgjedh
Kuvendi me shumicen e votave nga numri i pergjithshem i deputeteve.
Portugalia
37. Kushtetuta e Portugalise, ne nenin 187, percakton:
Titulli IV - Qeveria
Kapitulli II. F01'mimi dhe pergjegjesite
Neni 187 F01711imi
1. Presidenti i Republikes emeron Kryeministrin pas konsultimit me partite
me vende ne Kuvendin e Republikes dhe ne driten e rezultateve zgjedhore.
2. Presidenti i Republikes emeron anetaret e mbetur te Qeverise me
propozim nga ana e Kryeministrit.
Sllovenia
38. Kushtetuta e Repuhlikes se SlIovenise, ne nenin 111, percakton:
Neni 111. Zgjedhja e Kryetarit te Qeverise
Pas konsultimit me lideret e gll1peve pariamentare, Presidenti i Republikes
i propozon Kuvendit Kombetm' kandidatin per Kryetar te Qeverise.
Kryetari i Qeverise zgjidhet nga Kuvendi Kombetar me shumicen e votave
te te gjithe deputeteve perver; nese percaktohet ndryshe me kete Kushtetute.
Votimi eshte ijshehte.
Nese kandidati i tille nuk melT shumicen e nevojshme te votave, Presidenti i
Republikes, pas perseritjes se konsultimeve, mund te propozoje brenda
katel711bedhjete ditesh nje kandidat te ri ose te njejtin kandidat serish, po
12
ashtu kandidatet mund te propozohen edhe nga grupet parlamentare ose se
paku nga dhjete deputete. Nese brenda kesaj periudhe jane propozuar disa
kandidate, per secilin votohet ver; ever;, duke fiUuar me kandidatin e
propozuar nga Presidenti i Republikes, dhe nese ky kandidat nuk zgjidhet,
votohet per kandidatet tjere sipas rendit te propozimit te tyre.
Nese nuk zgjidhet asnje kandidat, Presidenti Republikes e shperndan
Kuvendin Kombetar dhe therret zgjedhje te reja, perver; nese brenda
katerdhjete e tete OI'esh Kuvendi Kombetar me shumieen e votave te
hedhura nga deputetet e pranishiim vendos te mbaje zgjedhje te reja per
Kryetarin e Qeverise, ku shumiea e votave te hedhura nga deputetet e
pranishem eshte e mjajtueshme per zgjedhjen e kandidatit. Ne rast te
zgjedhjeve te tiUa te reja, votohet individualisht per kandidatet sipas
radhitjes se numrit te votave tefituara ne votimin e mehershem dhe pastaj
per kandidatet e rinj te propozuar para votimit te ri, ku eilido kandidat qe
propozohet nga Presidenti i Republikes ka perparesi.
Nese ne zgjedhjet e tiUa asnje kandidat nuk melT numrin e nevojshem te
votave, Presidenti i Republikes e shperndan Kuvendin Kombetar dhe
therret zgjedhje te reja.
Historiku i zgjedhjeve De Kosove
39. Me 17 nentor 2001, Kosova mbajti zgjedhjet e para te pergjithshme
pariamentare sipas dispozitave te Kornizes Kushtetuese. LDK CLidhja
Demokratike e Kosoves) fitoi 46.2 % te votave, duke marre 47 vende ne
Parlament. Partia e dyte me e madhe ishte PDK-ja CPartia Demokratike e
Kosoves) qe fitoi 25.5 % te votave, prandaj fitoi 26 vende ne Pariament, e
pasuar nga Aleanca Kthimi, qe fitoi 10.9 % te votave, duke marre 22 vende ne
Pariament, dhe AAK CAleanca per Ardhmerine e Kosoves) qe fitoi 7.8 % te
votave, duke marre 8 vende ne Pariament.
40. LDK nuk arriti te merrte mbeshtetjen e mjaftueshme per te qeverisur vetem.
Pas ketij deshtimi, LDK-ja u terhoq nga kerkesa per te pasur postin e
Kryeministrit dhe u pajtua te nominoje si mandatar per Kryeminister z. Bajram
Rexhepi nga partia e dyte me e madhe, perkatesisht nga PDK-ja. Ne pajtim me
Kornizen Kushtetuese, neni 9.2-4 (b), Kryetari i Kosoves i propozoi Kuvendit z.
Bajram Rexhepi per Kryeminister, i eili mori mbeshtetjen e Kuvendit ne pajtim
me nenin 9.1.26 Cd).
41. Me 23 tetor 2004, Kosova mbajti zgjedhjet e dyta te pergjithshme pariamentare
sipas dispozitave te Kornizes Kushtetuese. Ne baze te informacion it te marre
nga KQZ-ja, Gjykata veren se LDK fitoi 45-42 % te votave, duke marre 47 vende
ne Kuvend, PDK-ja fitoi 28.85 % te votave, duke marre 30 vende ne Kuvend,
AAK-ja fitoi 8.39 % te votave, duke marre 9 vende ne Kuvend, dhe ORA fitoi 6.2
% te votave, duke marre 7 vende ne Kuvend.
42. LDK nuk arriti te merrte mbeshtetjen e mjaftueshme per te qeverisur vetem.
Pas ketij deshtimi, LDK u terhoq nga kerkesa per te pasur postin e
Kryeministrit dhe u pajtua te nominoje z. Ramush Haradinaj si mandatar per
Kryeminister, nga partia e trete me e madhe, perkatesisht nga AAK-ja. Ne
13
pajtim me Kornizen Kushtetuese, neni 9.2-4 (b), Kryetari i Kosoves i propozoi
Kuvendit z. Ramush Haradinaj per Kryeminister, i eili mori mbeshtetjen e
Kuvendit ne pajtim me nenin 9.1.26 Cd).
43. Me 17 nentor 2007, Kosova mbajti zgjedhjet e treta te pergj ithshme
parlamentare sipas dispozitave te Kornizes Kushtetuese. Ne baze te
informaeioneve te marra nga KQZ-ja, Gjykata veren se PDK-ja mori 37 vende
ne Kuvend, ndersa LDK-ja mori 25 vende ne Kuvend.
44. Pas zgjedhjeve ne vitin 2007, Kryetari i Kosoves i propozoi Kuvendit z. Hashim
Tha~i per Kryeminister, i eili mori mbeshtetjen e Kuvendit, ne pajtim me nenin
9.1.26 Cd) te Kornizes Kushtetuese.
45. Me 12 dhjetor 2010, Kosova mbajti zgjedhjet e pergjithshme parlamentare sipas
Kushtetutes se tanish me, me ~'rast PDK-ja fitoi 32.11 % te votave, duke marre
34 vende ne Kuvend, LDK-ja fitoi 24.69 % te votave, duke marre 27 vende ne
Kuvend, dhe Vetevendosje fitoi 12.69 % te votave, duke marre 14 vende ne
Kuvend.
46. Pas zgjedhjeve ne vitin 2010, Ushtruesi i detyres se Presidentit te Republikes se
Kosoves nominoi kandidat per Kryeminister z. Hashim Tha~i , i eili mori
mbeshtetjen e Kuvendit me 22 shkurt 2011.
Meritat e kerkeses
Argumentet e paraqitura nga parashtruesja e kerkeses
47. Gjykata veren se parashtruesja ka paraqitur argumentet ne vijim:
"Neni 84 i Kushtetutes rendite kompeteneat kushtetuese te Presidentes. Sit;
eshte evidente, shumica e ketyre kompetencave lidhen me autoritetin pel' te
emeruar byesuesit e institucioneve te ndryshme publike, pelishire pOl' duke
mos u kufizuar ne gjyqesol'in, j orcat e sigurise dhe misionet diplomatike.
Emeruesi i piirbashket i ketyre kompetencave te Presidentes eshte jakti se ­
perderisa vendimi i PI'esidentes eshte piirfundimtar - vet akti i emerimit
eshte me shume j ormal. Kjo pel' shkak se aktit te emerimit nga Presidentja i
pamprine nje pl'Oces gjitheperjshires i verijikuar nga nje institucion tjeter i
mandatum' nga Kushtetuta, s it; jane Keshilli Gjyqes01', Keshilli Prokurorial
ose Qeveria .
Duke ma1'1'e pamsysh kete dhe pam pa rashtrimit te pyetjeve specijike
lidhur me pel'Puthshmerine e nenit 84, pamgmfi 14 me nenin 95 te
Kushtetutes, kerkohet qe Gjykata Kushtetuese te qartesoje natyl'en e
kompetencave te Presidentes pel' te emeruar dhe/ose mandatum' zyrtaret
pub/ike pel' te ushtruar kompetencat e tyre te mandatuam me Kushtetute
sipas rendit tone kushtetues, ne pergjithesi, dhe ne vet;anti te qartesoje
emerimin e kandidatit pel' Kryeministel' pas zgjedhjeve? Pel'katesisht, ne
kete m st a eshte j01'male kompetenca e Presidentes ne ate se certifikon se
pl'Ocesi, i cili i ka pamp"ire aktit te emerimit, eshte zhvilluar ne perputhje
me Kushtetuten apo eshte thelbesore duke i mundesuar Presidentes te
14
•
ushtroje diskrecion (te plate) ne ushtrimin e kompeteneave te
lartpermendura?
Lidhur me r;eshtjen e mosperputhshmerise, r;eshtje kjo e eila ka nxitur
parashtrimin e kesaj kerkese, duhet te theksohet qe neni 84, paragrafi 14, i
Kushtetutes parasheh se Presidentja "eakton mandatarin per jormimin e
qeverise pas propozimit te pm·tise politike ose te koalieionit qe perben
shumieen e Kuvendit" {Theksi i shtuar}. Ne anen tjeter, neni 95, paragrafi 1,
i Kushtetutes thote "pas zgjedhjeve , Presidenti i Republikes se Kosoves i
propozon kandidatin per Klyeminister ne konsultim me pm·tine politike ose
koalieion qe ka fituar shumieen e nevojshme ne Kuvend per te j017nUar
Qeverine". Konflikti mes ketyre dy normave kushtetuese eshte i u·efishte.
Perderisa teksti ne nenin 84, paragrafi 14 i Kushtetutes eshte pm·tia ose
koalieioni "qe ka fituar shumieen e nevojshme ne Kuvend per te jormuar
Qeverine". Mosperputhshmeria ndermjet ketyre dy normave kushtetuese
thellohet ngajakti se perderisa gjuha e nenit 84, paragrafi 1, te Kushtetutes
eshte ne kohen e tashme, gjuha ne nenin 95, paragrafi 1, te Kushtetutes
eshte ne kohen e shkuar. Se fundi, perderisa gjuha sipas nenit 84, paragrafi
14, nuk perm ban asnje kualijikim, gjuha ne nenin 95, paragrafi 1,
kualijikohet me jrazen "e nevojshme ne Kuvend per te jormuar Qeverine".
Vleresimet e Gjykates
48. Gjykata veren se parashtruesi kerkon vleresimin e perputhshmerise se nenit 84
(14) [Kompeteneat e Presidentit] me nenin 95 [Zgjedhja e Qeverise] te
Kushtetutes dhe shtron pyetjet e renditura me lart.
49. Demokraeia, "vox populi" (zeri i popullit), kerkon zgjedhjen e atyre qe do te
perfaqesojne zerin e popullit ne organin legjislativ te shtetit. Ne nje demokraci
parlamentare, ky eshte subjekti me i larte drejtues i veshur me nje
shumellojshmeri te kompetencave, qe ne te njejten kohe i nenshtrohet pari mit
te ndaljes se pushteteve dhe kontrollit e balancimit ndermjet tyre. Nje nga
pergjegjesite kryesore te parlamentit eshte qe te vendose duke votuar se ke te
fuqizoje me funksione ekzekutive. Qeveria rljedh nga fuqia mbizoteruese
politike brenda parlamentit dhe i ka rrenjet ne forcen politike qe fiton zgjedhjet.
Kjo mund te jete nje fitore absolute apo relative.
50. SiC; shihet me lart, seeili shtet ka dispozitat e veta juridike, te pereaktuara ne
Kushtetute, ne ligje ose ne instrumente te tjera juridike lidhur me keto c;eshtje.
51. Gjykata veren se, kur dispozitat kushtetuese nuk jane te qarta, nje nga
mundesite e interpretimit eshte qe t'i kthehemi Travaux Preparatoires ne
menyre qe te kuptojme me mire se si dhe pse hartuesit kane formuluar tekstin e
ketyre dispozitave kushtetuese ashtu si eshte. Megjithate, perkitazi me
Kushtetuten, Gjykata kishte kerkuar me pare nga Kuvendi, ne Rastin K098/ 11,
te 20 shtatorit 2011, qe te ofronte Travaux Preparatoires te Kushtetutes.
Gjykata kurre nuk mori pergjigje.
52. Ne rastin e tanishem, Gjykata kerkoi perseri nga Sekretari i Pergjithshem i
Kuvendit qe te paraqesin Travaux Preparatoires te Kushtetutes ne lidhje me
nenin 84.14 dhe me nenin 95 te Kushtetutes. Me 20 qershor 2014, Sekretari i
15
Pergjiilishem iu pergjigj Gjykates se ata nuk i kane Travaux p,.epa,.atoi,.es te
Kushtetutes.
53. Per kete arsye, ne mungese te Travaux p,.eparatoi,.es te Kushtetutes, Gjykata
duhet te interpretoje vete, ne perputhje me nenin 112 te Kushtetutes, se ne t;fare
menyre eshte i autorizuar Presidenti i Republikes, sipas neneve te mesiperme te
Kushtetutes, te caktoje kandidatin per Kryeminister dhe sipas ciles procedure.
54. Neni 84 (14) [Kompetencat e Presidentit] i Kushtetutes percakton:
"p,.esidenti i Republikes se Kosoves:
cakton mandata,.in pel' jo,.mimin e Qeve,.ise, pas pmpozimit te pa,.tise
politike ose te koalicionit, qe pe,.ben shumicen e Kuvendit;"
55. Neni 95 [Zgjedhja e Qeverise] i Kushtetutes percakton:
1. Pas zgjedhjeve, p,.esidenti i Republikes se Kosoves i propozon Kuvendit
kandidatin pel' K,.yemin ister, ne konsultim me pa,.tine politike ose
koalicionin qe ka fitua,. shumicen e nevojshme ne Kuvend per te jotffiuar
Qeverine.
2. Kandidati pel' K,.yem in istel', jo me vone se pesembedhjete (15) dite pas
eme,.imit, paraqet pe,.be,.jen e Qeve,.ise para Kuvendit te Kosoves dhe
ke,.kon miratimin nga ana e Kuvendit.
3. Qevel'ia konsidemhet e zgjedhu,. nese melT shumicen e votave te te gjithe
deputeteve te Kuvendit te Kosoves.
4. Nese perbelja e P,.opozua,. e Qeverise nuk me,.,' shumicen e votave te
nevojshme, Presidenti i Republikes se Kosoves, Brenda dhjete (10) ditesh
emeron kandidatin tjeter sipas se njejtes procedure. Nese as heren e dyte
nuk zgjidhet Qeveria, atehere Presidenti i Kosoves i shpall zgjedhjet, te cilat
duhet te mbahenjo me vone se dyzet (40) dite nga dita e shpal/jes se ty,.e.
5. Nese Klyeministri jep doreheqjen ose per arsye te tjera, posti i tij/saj
mbetet i lire, Qeveria bie, dhe PI'esidenti i Republikes se Kosoves, ne
konsultim me partite politike ose koalicionin qe ka fituar shumicen ne
Kuvend, mandaton kandidatin e ri, per te jotffiuar Qeverine.
6. Anetw'et e Qeverise pas zgjedhjes,japin betimin para Kuvendit. Teksti i
betimit rregullohet me ligj.
56. Gjykata rithekson se juridiksioni i saj kryesor eshte percaktuar ne nenin 112 te
Kushtetutes, qe percakton:
"1. Gjykata Kushtetuese eshte autoriteti perfundimtar ne Republiken e
Kosoves pel' interpretimin e Kushtetutes dhe perputhshmerise se ligjeve me
Kushtetuten.
16
•
2. Gjykata Kushtetuese eshte plotesisht e pavarur ne kryerjen e
pergjegjesive te saj."
57. Gjykata veren se, parashtruesja, ka ngritur ne kerkese pyetje te detajuara qe
dalin nga nevoja, sipas saj , per vleresim kushtetues te perputhshmerise se nenit
84 (14) me nenin 95 te Kushtetutes. Keto nene kane te bejne me kompetencat e
Presidentit te Republikes, respektivisht me proceduren qe duhet ndjekur per
formimin e Qeverise pas zgjedhjeve te pergjithshme. Gjykata konsideron se
eshte e mjaftueshme te behet interpretimi i nenit 84 (14) ne Iidhje me nenin 95
te Kushtetutes.
58. Ne kuader te autoritetit te vet sipas nenit 112 te Kushtetutes, Gjykata do te beje
interpretimin e nevojshem. Keshtu, Gjykata do te respektoje shkronjen dhe
frymen e Kushtetutes dhe parimet e demokracise dhe te qeverisjes
demokratike.
Funksioni dhe roll i Presidentit te Repuhlikes
59. Gjykata veren se neni 83 i Kushtetutes i referohet statusit te Presidentit te
Republikes me fjalet ne vijim: "Presidenti eshte kreu i shtetit dhe peljaqeson
unitetin e popullit te Republikes se Kosoves".
60. Per me teper, ne pajtim me nenin 4.3 te Kushtetutes, "[oO.] Presidenti i
Republikes se Kosoves eshte peljaqesuesi legjitim i vendit brenda dhe jashte
dhe garantues i junksionimit demokratik te institucioneve te Republikes se
Kosoves, ne pajtim me kete Kushtetute".
61. Gjykata rikujton se man dati i Presidentit te Republikes eshte i pacenueshem
per te siguruar respektim te parimit te ndarjes se pushteteve dhe per ta ruajtur
sigurine ne rend in juridik dhe kushtetues (shih rastet K029/12 dhe K048/12,
Amendamentet e propozuara kushtetuese te dorezuara nga Kryetari i Kuvendit
te Republikes se Kosoves me 23 mars 2012 dhe me 4 maj 2012, Aktgjykimi i 20
korrikut 2012).
62. Gjykata konsideron se disa nga kompetencat e Presidentit prekin shume qarte
jeten politike te vendit, sikurse ate qe permenden ne tekstin e neneve te
Kushtetutes, te cilat jane objekt i <;eshtjes se kerkeses.
63. Duke pasur parasysh kompetencat e konsiderueshme te dhena Presidentit te
Republikes ne baze te Kushtetutes, Gjykata konsideron se eshte e arsyeshme qe
publiku te marre me mend se Presidenti i tyre, qe "perfaqeson unitetin e
popullit" dhe jo interesat grupore ose interesat politike partiake, do t'i
perfaqesoje te gjithe ata. Gdo qytetar i Republikes ka te drejte te sigurohet per
paanshmerine, per integritetin dhe per pavaresine e Presidentit te tyre. Kjo, per
me teper, kur Presidenti i Republikes ushtron kompetenca politike sikurse kur
ben zgjedhjen ndermjet kandidateve konkurrente nga koalicione te mundshme
per t'u bere Kryeminister (rasti KI47/ 1O, parashtrues: Nairn Rrustemi dhe 31
deputete te tjere te Kuvendit te Republikes se Kosoves, Aktgjykimi i 28 shtatorit
2010).
17
64. Objekti i kerkeses se tanishme, ne te vertete, ka te beje me kompetencat e
Presidentit te Republikes, si kreu i shtetit dhe ne perfaqesim te unitetin te
popullit te Republikes se Kosoves, per te caktuar mandatarin per formimin e
Qeverise, ne perputhje me proceduren qe duhet ndjekur per formimin e
qeverise pas zgjedhjeve te pergjithshme.
65. Meqenese nenet 84 (14) dhe 95 te Kushtetutes jane te nderlidhura ngushte,
Gjykata do t'i interpretoje ato se bashku.
IDterpretimi i DeDit 84 (14) te Kushtetutes
66. Teksti i nenit 84.14 te Kushtetutes autorizon Presidentin e Republikes te marre
pjese ne formimin e qeverise se reo Neni numeron nje sere elementesh:
(a) Presidenti cakton mandatarin per Kryeminister;
(b) Pas propozimit te partise politike ose te koalicionit;
(c) Qe perben shumicen ne Kuvend.
67. Sa i perket pikes (a) P1'esidenti cakton mandatarin per Klyeminister, Gjykata
konsideron se teksti i nenit eshte i qarte dhe i prere: mandatari per
Kryeminister caktohet nga Presidenti i Republikes se Kosoves me vendim ne te
cilin personi i caktuar permendet ne menyre eksplicite. Ne Iidhje me kete,
Gjykata perserit se Ushtruesi i detyres se Presidentit te Republikes se Kosoves,
me 18 shkurt 2011, ne baze te nenit 84 (14), te nenit 90 dhe te nenit 95,
paragrafi 1, te Kushtetutes, si dhe te Vendimit te Komisionit Qendror te
Zgjedhjeve, Nr. 231-2011, te 7 shkurtit 2011, nominoi "[ ...] mandatarin, Z.
Hashim Tha~i, mandatar per Kryeminister per jormimin e qeverise se
Republikes se Kosoves".
68. Sa i perket pikes (b) Pas pl'Opozimit te partise politike ose te koalicionit,
Gjykata eshte e mendimit se propozimi per emerimin duhet te rrjedhe nga
partia politike ose nga koalicioni i cili do t'ia paraqese Presidentit te Republikes
emrin e person it per mandatar per Klyeminister. Formulimi i perdorur e thote
qarte se emri i mandatarit duhet te propozohet nga partia politike ose nga
koalicioni i regjistruar per te man'e pjese ne zgjedhje te pergjithshme. Si
rezultat i kesaj, nuk eshte ne diskrecionin e Presidentit te Republikes qe ai/ajo
me vetiniciative te propozoje kandidatin e tille.
69. Termi "parti politike", i permendur ne nenin 84.14, eshte definuar ne nenin 3
[Perkufizimet] dhe i referuar ne nenin 17 te Ligjit Nr. 03/L-073, te 5 qershorit
2008, i cili parasheh:
"Neni 3 [PerkufizimetJ
Pel' qellim te ketij ligji,
[ ...]
"Parti politike" do te thote nje organizim i individeve te cilet jane bashkuar
vullnetarisht mbi bazen e ideve, interesit dhe pikepamjeve te piirbashketa,
me qellim te ushtl'imit te ndikimit dhe pasjes se pelfaqesuesve te tyre te
18
zgjedhur ne zyre publike, ose s ir; e percaktuar ndryshe me legjislacionin ne
fuqi;
[...].
Neni 17 [Partite Politike]
"17 .1 Partia politike mund te certifikohet per pjesemarrje ne zgjedhje nese
deshmon se regjistrimi ne baze te Rregullores se UNMIK-ut 2004/ 11 nuk
eshte nen pezullim.
17-2 Zyra e informon KQZ-ne rreth statusit te regjistrimit te seciles parti
politike aplikuese para perfundimit te p mcedu res se certifikimit. "
70 . Ne driten e ketyre dispozitave, Gjykata eshte e mendimit se partia politike e
cekur ne nenin 84 (14) duhet te jete subjekt politik i regjistruar nga KQZ-ja dhe
duhet te kete kaluar pragun e percaktuar nga KQZ-ja pas zgjedhjeve.
71. Per me teper, termi "koalicion", i perdorur ne nenin 84 (14), i referuar ne nenin
3 [Perkufizimet] dhe ne nenin 18 [Koalicionet] te Ligjit per Zgjedhjet, parasheh
SI VlJon:
"Neni 3 [Perkufizimet]
Per qellim te ketij ligji:
[...]
"Koalicioni" do te thote koalicioni i dy ose me shume subjekteve politike;
[. ..].
"Neni 18 [Koalicionet]
18 .1 Koalicioni mund te certifikohet per te garuar ne zgjedhje nen nje emer,
me kusht qe perbehet vetem nga partite politike qe kane te drejte per t'u
certifikuar sipas nenit 15.4 te ketij ligji.
18.2 KQZ-ja e trajton koalicionin si nje subjekt politik te vetem nga dita kur
koalicioni eshte certifikuar nga ajo e del'i ne certifikimin e rezultateve te
zgjedhjeve. Pm·tia politike nuk mund te terhiqet nga koalicioni pasi qe te
jete certifikuar, derisa rezultatet e zgj edhjeve te certifikohen.
18 .3 Pas shperberjes se koalicion it, secila nga partite politike te I'egjistruara
te cilat kane qene anetare te koalicionit jane pergjegjese per nje ndmje te te
gjitha borxheve te shkaktuara nga koalicioni ne perpjesetim me
marreveshjen per koalicionin, peljshire gjobat e papaguara te ngarkuara
nga KQZ-ja apo KZAP-i.
19
18.4 Partia politike qe eshte anetare e koalicionit nuk mund te man·e pjese
si anetare ne nje koalicion tjeter apo si parti politike e vec;ante ne te njejtat
zgjedhje.
r ..]."
72. Ne driten e dispozitave te lartpermendura, Gjykata konsideron se termi
"koalicion", ne nenin 84 (14) te Kushtetutes, ka te beje me subjektet e pranuara
politike, te cilat jane certifikuar nga KQZ-ja si "koalicion per te garuar ne
zgjedhjet perkatese nen nje emer" dhe qe kane kaluar pragun e percaktuar nga
KQZ-ja pas zgjedhjeve. Andaj, koalicionet, te cilat nukjane certifikuar nga KQZ­
ja, nuk kane te drejte, sipas nenit 84 (14), per te propozuar mandatarin per
Kryeminister.
73. Sa i perket pikes (c) qe perben shumicen ne Kuvend, Gjykata veren se, ne
menyre qe votuesit te hedhin votat e tyre, partia politike ose koalicioni, i cili,
sipas Iigjit te lartpermendur, eshte regjistruar si subjekt zgjedhor, ka emrin e
vet ne fletevotim, ka marre pjese ne zgjedhje dhe ka kaluar pragun, ka te drejte
sipas nenit 84 (14) te Kushtetutes, te propozoje person in per mandatar per
Kryeminister.
74. Ne kete drejtim, ne tekstin e metejme, perdorimi i termave "parti politike ose
koalicion", kur permenden ne Iidhje me nenin 84 (14) dhe me nenin 95,
paragrafi 1 dhe 4, te Kushtetutes, nenkuptohet partia politike ose koalicioni qe
eshte regjistruar sipas Ligjit per Zgjedhjet e Pergjithshme, merr pjese si subjekt
zgjedhor, eshte i perrshire ne fletevotim te zgjedhjeve, e kalon pragun dhe,
rrjedhimisht, fiton vende ne Kuvend.
75. Kjo parti politike ose koalicion duhet te kete shumicen ne Kuvend. Sipas
interpretimit te Gjykates, "shu mica" ka po te njejtin kuptim siC; aplikohet ne
jurisprudencen dhe ne praktiken kushtetuese dhe se duhet te jete ne
pajtueshmeri me parimet kushtetuese ne nje shoqeri demokratike. Shumica
mund te jete absolute, me shume se gjysma e te gjitha vendeve ne Kuvend, ose
relative, pra me shume vende se partite e tjera politike ose koalicionet qe jane
regjistruar ne pajtim me Ligjin per Zgjedhjet e Pergjithshme.
76. Gjykata rithekson se, me 12 dhjetor 2010, Republika e Kosoves mbajti zgjedhjet
e pergjithshme parlamentare ne baze te Kushtetutes aktuale. Ne baze te
rezultateve te certifikuara te zgjedhjeve, PDK-ja nuk kishte shumicen absolute
te vendeve ne Kuvend.
77. Gjykata veren se Ushtruesi i detyres se Presidentit te Republikes, ne baze te
dispozitave kushtetuese dhe te rezultateve te zgjedhjeve, e caktoi z. Hashim
Thac;in kandidat per Kryeminister nga PDK-ja, parti kjo qe kishte fituar
shumicen relative, pra me se shumti vende ne Kuvend ne krahasim me partite e
tjera politike qe ishin regjistruar ne pajtim me Ligjin per Zgjedhjet e
Pergjithshme, qe kishin marre pjese ne zgjedhje dhe qe kishin kaluar pragun.
78. Per me teper, Gjykata veren se Ushtruesi i detyres se Presidentit te Republikes,
ne Vendimin e tij per caktimin e kandidatit per Kryeminister, theksoi:
20
"II. Mandatari i nominuar z. Hashim Thar;i ne ajatin me te shkurt kohor,
ftohet te beje konsultimet e nevojshme me partite politike per te j017Tluar
koalicionin piir Qeverine e re dhe te dale me propozim para Kuvendit
Republikes se Kosoves".
79. Si njedhoje, me 22 shkurt 2011, z. Hashim Thar;i mori mbeshtetjen si
Kryeminister i Qeverise se re me 65 vota per, 1 abstenim dhe 0 kunder, ne
seancen e jashtezakonshme plenare.
80. Kriteri "qe perben shumicen ne Kuvend", nga neni 84.14 i Kushtetutes, duhet
lexuar ne Iidhje me dispoziten e nenit 95, paragrafi l,te Kushtetutes, pra, partia
politike ose koalicioni qe ka fituar shumicen e vendeve ne Kuvend, pra numrin
me te madh te vendeve.
81. Gjykata veren se neni 95, paragrafi 1, merret me proceduren sipas se ciles
Presidenti i propozon Kuvendit 'T.'] kandidatin piir Kryeminister, ne
konsultim me partine politike ose koalicionin qe ka fituar shumicen e
nevojshme ne Kuvend per te jormuar Qeverine". Pra, ne kete nen mund te
dallohen nje sere elementesh:
(a) Presidenti i propozon Kuvendit kandidatin per Kryeminister;
(b) ne konsultim me partine politike ose me koalicionin;
(c) qe ka fituar shumicen e nevojshme ne Kuvend;
(r;) [e nevojshme] per te formuar Qeverine.
82. Keto elemente jane kumulative dhe perbejne parakusht qe Presidenti i
Republikes te beje konsultimet e nevojshme me partine ose me koalicionin qe
ka fituar shumicen e vendeve ne Kuvend.
83. Sa i perket pikes (a) Presidenti i p1"Opozon Kuvendit kandidatin per
Kryeminister, Gjykata i referohet formimit te mehershem te Qeverise, ne vitin
2011, kur, me Vendimin e 18 shkurtit 2011, Ushtruesi i detyres se Presidentit te
Republikes, z. Jakup Krasniqi, e nominoi ne Kuvend z. Hashim Thar;i mandatar
per formimin e Qeverise, ne baze te rezultateve te certifikuara, te derguara me 8
shkurt 2011 Ushtruesit te detyres se Presidentit te Republikes nga KQZ-ja dhe e
propozoi ate, si te tille, ne Kuvend.
84. Sa i perket pikave (b) ne konsultim me partine politike ose koalicionin dhe (c)
qe kafituar shumicen e nevojshme ne Kuvend, marre si te kombinuara, Gjykata
veren se me Vendimin e lartpermendur te Ushtruesit te detyres se Presidentit te
Republikes, kandidati i nominuar gjithashtu ftohej te bente konsultimet e
nevojshme me partite politike per Qeverine ere, pasi partia e tij nuk kishte
shumicen absolute ne Kuvend. Lidhur me kete, Gjykata rithekson se Presidenti
i Republikes mund te konsultohet vetem me partine politike ose me koalicionin
qe ka fituar shumicen ne Kuvend, qofte shumicen absolute, qofte relative.
85. Sa i perket pikes (r;) [e nevojshmeJ per te jormuar Qeverine, Gjykata
konsideron se shprehja "[e nevojshme] per te formuar Qeverine" do te thote se
partia politike ose koalicioni qe duhet te konsultohet eshte ajo qe ka vende te
mjaftueshme ne Kuvend per te formuar shumicen. Pra, se a do te kete partia
21
•
•
politike ose koalicioni votat e nevojshme per formimin e Qeverise do te
percaktohet nga votimi ne Kuvend.
86. Prandaj, Presidenti i Republikes nuk mund te parashikoje qe partia politike ose
koalicioni te cilen ai/ajo duhet ta konsultoje per nominim te mandatarit do te
marre shumicen e mjaftueshme te votave ne Kuvend per te formuar Qeverine e
propozuar nga mandatari. Prandaj, shprehja "[e nevojshmeJ per te formuar
Qeverine"ka te njejtin kuptim sikurse ne nenin 84 (14) te Kushtetutes, ashtu qe
partia politike ose koalicioni mund te jete vetem ajo qe ka fituar numrin me te
madh te votave ne zgjedhje, respektivisht numrin me te madh te vend eve ne
Kuvend. Eshte e qarte, kjo parti ose ky koalicion ka marre mbeshtetjen me te
madhe nga votuesit per te qeverisur vendin.
87. Sidoqofte, Gjykata veren se nuk perjashtohet qe partia ose koalicioni ne fjale do
te refuzoje te marre mandatin.
88. Rregulli dhe pari met demokratike, si dhe korrektesia politike,
parashikueshmeria dhe transparenca, kerkojne qe partise politike ose
koalicionit qe ka fituar numrin me te madh te vendeve, si rezultat i zgjedhjeve
t'i jepet mundesia te propozoje kandidatin per Kryeminister per formimin e
Qeverise. Presidenti i Republikes nuk e ka diskrecionin te aprovoje ose te mos
aprovoje nominimin e mandatarit nga partia ose nga koalicioni, por duhet te
siguroje caktimin e tij/saj.
IDterpretimi i DeDit 95, paragrafit 4, te Kushtetutes
89. Sa i perket interpretimit te nenit 95, paragrafi 4, Gjykata veren se kjo dispozite
e precizon proceduren sipas se ciles Presidenti i Republikes emeron kandidatin
tjeter per Kryeminister, duke ndjekur te njejten procedure, nese perberja e
propozuar e Qeverise nuk merr votat e nevojshme ne Kuvend. Ky nen numeron
dy elemente:
(a) Presidenti emeron kandidatin tjeter;
(b) sipas se njejtes procedure.
90. Ky nen qendron i heshtur ne pyetjen se cila parti ose cili koalicion e propozon
kandidatin e ri per Kryeminister. Sipas kendveshtrimit te Gjykates, eshte ne
diskrecionin e Presidentit te Republikes qe, pas konsultimeve me partite dhe
me koalicionet, te vendose se ciles parti ose cilit koalicion do t'i jepet mandati
per te propozuar kandidatin tjeter per Kryeminister.
91. Nuk duhet te perjashtohet qe Presidenti i Republikes mund te vendose t'i jape
te njejtes parti ose koalicion edhe nje rast per te propozuar kandidatin tjeter, qe
mund te jete i suksesshem ne formimin e Qeverise se re, duke marre votat e
nevojshme ne Kuvend.
92. Gjykata konsideron se Presidenti i Republikes duhet te vleresoje se cila eshte
gjasa me e madhe qe nje parti politike ose koalicion te propozoje kandidatin per
Kryeminister, i cili do te marre votat e nevojshme ne Kuvend per formimin e
Qeverise se reo
22
•
•
93. Gjykata rithekson se neni 95, paragrafi 4, i Kushtetutes kerkon qe te kete nje
kandidat tjeter per Kryeminister, por e Ie te hapur <;eshtjen se ciles parti ose cilit
koalicion do t'i jepet mandati per te propozuar kandidatin per Kryeminister.
94. Pasi qe, sipas Kushtetutes, Presidenti i Republikes perfaqeson shtetin dhe
unitetin e popullit, eshte pergjegjesi e Presidentit te ruaje stabilitetin e vendit
dhe te gjeje kritere mbizoteruese per formimin e qeverise se re, ne menyre qe te
shmangen zgjedhjet.
95. Prandaj, Gjykata konkludon se dispozitat kushtetuese jane mjaftueshem te
qarta dhe ne perputhshmeri me njera-tjetren per te <;uar deri te formimi i
Qeverise se re ne pajtim me vullnetin e votuesve.
PER KETO ARSYE
Gjykata Kushtetuese, ne mbeshtetje te nenit 84 (9) dhe te nenit 112 te Kushtetutes, si
dhe te rregullit 56.1 te Rregullores se punes, me 30 qershor 2014,
VENDOS
I. Njezeri, TA DEKLAROJE kerkesen te pranueshme;
II. Me shumice votash, TE KONSTATOJE qe:
a. Nenet 84 (14) dhe 95 te Kushtetutes jane ne perputhshmeri me
njeri-tjetrin;
b. Perdorimi i termave "parti politike ose koalicion", kur permenden
ne lidhje me nenin 84 (14) dhe me nenin 95, paragrafet 1 dhe 4, te
Kushtetutes, nenkupton partine politike ose koalicionin qe eshte
regjistruar sipas Ligjit per Zgjedhjet e Pergjithshme, merr pjese si
subjekt zgjedhor, eshte i perfshire ne fletevotim te zgjedhjeve, e
kalon pragun dhe, rrjedhimisht, fiton vende ne Kuvend;
c. Partia ose koalicioni qe ka fituar shumicen ne Kuvend, si<;
percaktohet ne nenin 95, paragrafi 1, te Kushtetutes, nenkupton
partine ose koalicionin qe ka shumicen e vendeve ne Kuvend,
qofte shumicen absolute, qofte ate relative;
<;. Presidenti Republikes, ne baze te nenit 95, paragrafi 1, te
Kushtetutes, i propozon Kuvendit kandidatin per Kryeminister te
nominuar nga partia politike ose nga koalicioni qe ka numrin me
te madh te vendeve ne Kuvend;
d. Presidenti i Republikes nuk e ka diskrecionin te refuzoje caktimin
e kandidatit te propozuar per Kryeminister;
dh. Ne rast se kandidati i propozuar per Kryeminister nuk merr votat
e nevojshme, Presidenti Republikes, ne diskrecionin e tij/saj, ne
baze te nenit 95, paragrafi 4, te Kushtetutes, emeron kandidatin
tjeter per Kryeminister, pas konsultimit me partite ose me
23
•
koalicionet (e regjistruara ne pajtim me Ligjin per Zgjedhjet e
Pergjithshme) qe kane plotesuar kriteret e lartpermendura, pra
me parti ose me koalicion qe eshte regjistruar si subjekt zgjedhor
ne pajtim me Ligjin per Zgjedhjet e Pergjithshme, e ka emrin ne
fletevotim te zgjedhjeve, ka marre pjese ne zgjedhje dhe ka kaluar
pragun;
e. Nuk perjashtohet qe Presidenti i Republikes te vendose t'i jape
partise ose koalicionit te pare, sipas nenit 95, paragrafi 1, te
Kusbtetutes, mundesine te propozoje kandidatin tjeter per
Kryeminister;
III. T'VA KVMTOJE kete aktgjykim paleve dhe ta publikoje ne Gazeten
Zyrtare, ne pajtim me nenin 2004 te Ligjit;
IV. Ky aktgjykim hyn ne fuqi menjehere.
Gjyqtarja raportuese n I ~rkates Kushtetuese
__..<.4__ ­ I' ­
22 G= ~ rSnezhana Botusharova Prof. dr. EnveHasil1n l
24