1
Aneksi: Metodologjia e kalkulimit
Përmbajtja
Aneksi: Metodologjia e kalkulimit 1
1 Shkurtesat 4
2 Rregullat e ndarjes në zona 5
3 Algoritmet kalkuluese 7
3.1 Kërkesat për energji për ngrohje dhe ftohje të hapësirës 7
3.1.1 Metoda e kalkulimit 7
3.1.2 Kufijtë e ndërtesës 8
3.1.3 Zonat termike 8
3.1.4 Të dhënat klimatike 9
3.1.5 Procedura e kalkulimit të kërkesës për energji për ngrohjen dhe
ftohjen e hapësirës 9
3.1.6 Kërkesa lidhur me energjinë për ngrohje 9
3.1.7 Kërkesa lidhur me energjinë për ftohje 10
3.1.8 Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë (humbjet) dhe burimet e
përgjithshme të nxehtësisë (fitimet) 10
3.1.9 Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të transmisionit 11
3.1.10 Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të ventilimit 12
3.1.11 Fitimet e nxehtësisë 12
3.1.12 Faktori i shfrytëzimit të fitimeve për ngrohje 20
3.1.13 Faktori i shfrytëzimit të humbjeve për ftohje 22
3.1.14 Konstantja kohore e ndërtesës për mënyrën e ngrohjes dhe ftohjes 23
3.1.15 Mënyra e vazhdueshme dhe pothuajse e vazhdueshme e ngrohjes
dhe ftohjes, metoda mujore 24
3.1.16 Korrigjimet për ndërprerjet periodike, metoda mujore 25
3.1.17 Kërkesa vjetore për energjinë e nevojshme për ngrohje dhe ftohje,
për një zonë të ndërtesës 28
3.1.18 Kërkesa vjetore për energji për ngrohje dhe ftohje, për kombinim të
sistemeve 28
3.1.19 Energjia e përgjithshme e përdorur për sistemet e ngrohjes, ftohjes
dhe ventilimit të hapësirës 28
3.2 Kërkesat për ventilim 29
3.2.1 Transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, mënyra e ngrohjes 29



2
3.2.2 Transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, mënyra e ftohjes 30
3.2.3 Ventilimi i kontrolluar në bazë të kërkesës 32
3.2.4 Prurja e ajrit nëpërmjet infiltrimit (ngrohje dhe ftohje) 33
3.3 Kërkesa për ujë të ngrohtë 36
3.3.1 Ruajtja e ujit të ngrohtë 37
3.3.2 Qarkullimi sekondar 38
3.4 Përdorimi i energjisë për ndriçim 39
3.4.1 Kalkulimi i energjisë së ndriçimit në ndërtesë, Pj 40
3.4.2 Kalkulimi i fuqisë së ndriçimit të vitrinave në ndërtesë, Pdj 41
3.4.3 Kalkulimi i energjisë parazite, Pp 41
3.4.4 Kalkulimi i faktorit korrigjues të dritës së ditës (diellit), FDji 42
3.4.5 Korrigjimi i prezencës, FOji 45
3.4.6 Ndërruesi kohor –i përdorur vetëm për ndriçimin e vitrinave –
kalkulimi i FOd 46
3.4.7 Korrigjimi për matje 46
3.5 Përdorimi i energjisë për ngrohje 46
3.5.1 Korrigjimet për matje 47
3.6 Përdorimi i energjisë për ftohje 47
3.6.1 Korrigjimet për matje 47
3.7 Përdorimi i energjisë ndihmëse 47
3.7.1 Kërkesat për të dhëna 47
3.7.2 Definicioni i algoritmeve 48
3.8 Përdorimi i energjisë për ujë të ngrohtë 51
3.9 Sistemet e energjisë termike solare 52
3.9.1 Kërkesat për të dhëna 53
3.9.2 Definimi i algoritmeve 57
3.10 Fotovoltaikët 60
3.10.1 Definimi i algoritmeve 61
3.11 Gjeneratorët e erës 63
3.11.1 Kërkesat për të dhëna 63
3.11.2 Definicioni i algoritmeve 64
3.12 Prodhimi i kombinuar i energjisë (PKE) - 65
3.12.1 Kërkesat për të dhëna 65
3.12.2 Definicioni i algoritmeve 66
4 Referencat për algoritmet kalkuluese 68


3
5 Të dhënat hyrëse standarde 69
5.1 Hyrje 69
5.2 Definimi i fitimeve të brendshme dhe kushteve të mjedisit 70
5.3 Ndërtimi 71
5.4 Konsumi i energjisë primare dhe sistemet me nivel të ultë dhe zero të karbonit 71
5.5 Lokacioni me të dhënat klimatike 72
5.6 Emetimi i lëndës djegëse dhe faktorët e energjisë 72
5.7 Ndriçimi 73
5.8 Matjet dhe konventat tjera 73
5.9 Sistemet e energjisë alternative 74
6 Protokolli i kalkulimit 75
6.1 Hyrje 75
6.1.1 Vlerësimi dhe shkalla e vlerësimit 75
6.1.2 Certifikatat e performancës energjetike (CPE) 76
6.1.3 Standardet Minimale të Performancës Energjetike (SMPE) 76
6.1.4 Kalkulimi i vlerësimit të aseteve 76
6.1.5 Ndërtimi i shkallës së vlerësimit 76
6.2 Ndërtesa referente 77
6.2.1 Materiali i ndërtesës 77
6.2.2 Sipërfaqet e dritareve, dyerve dhe pullazeve në të cilat depërton drita 79
6.2.3 Sistemi NVKA 80
6.2.4 Densiteti i fuqisë së ndriçimit 81
6.3 Ndërtesa aktuale 82
6.3.1 Materiali i ndërtesës 82
6.3.2 Ndriçimi 82
6.3.3 Pjesa strukturore dhe qendrore e ndërtesës 84



4
1 Shkurtesat
PKE Prodhimi i kombinuar i energjisë elektrike dhe energjisë termike
(nxehtësisë) njëkohësisht, i njohur si kogjenerim.
UF Uji i ftohur.
SUN Sistemi i ujit të ngrohtë (për përdorim të amvisërisë/shtëpiak)
UNTU Uji i ngrohtë me temperaturë të ulët (për një sistem të ngrohjes)
KSP Koeficienti sezonal i performancës
FSV Fuqia specifike e ventilatorit (Watt për litër për sekondë e ajrit që lëviz)
RSEES Raporti sezonal i eficiencës së energjisë së sistemit
NVKA Ngrohja, ventilimi dhe kondicionimi i ajrit



5
2 Rregullat e ndarjes në zona
Mënyra se si një ndërtesë është e ndarë në zona ndikon në parashikimet e performancës energjetike.
Prandaj, me qëllim që të sigurohet një qëndrueshmëri gjatë zbatimit, kjo metodologji definon rregullat
e ndarjes në zona që duhet të zbatohen gjatë vlerësimit të performancës energjetike të një ndërtese.
Rezultati përfundimtar i procesit të ndarjes në zona do të jetë një grup zonash që dallohen me të gjitha
të tjerat me të cilat janë në kontakt nëpërmjet një ose më shumë aspekteve vijuese:
ο Aktiviteti (Shih pjesën 5.2)
ο Sistemi i ngrohjes, ventilimit dhe ajrit të kondicionuar të cilit i shërben
ο Sistemi i ndriçimit brenda tij
ο Qasja në dritë natyrale (përmes dritareve të zakonshme apo dritareve në pullaz).

Për këtë qëllim, procesi i propozuar i ndarjes në zona brenda një kati të caktuar është si në vijim:
1. Ndahet hapësira e katit në zona të ndara fizike, të kufizuara me kufijtë fizik si muret
strukturore ose elementet tjera permanente.
2. Nëse ndonjë pjesë e një zone përdor sistemin e ndryshëm të NVKA ose të ndriçimit, krijohet
një zonë e ndarë e kufizuar me shtrirjen e këtyre shërbimeve
3. Nëse në ndonjë pjesë ose zonë zhvillohet një aktivitet i ndryshëm, krijohet një pjesë e ndarë
për çdo aktivitet.
4. Caktohet vetëm një aktivitet për çdo zonë rezultuese
5. Ndahet çdo zonë rezultuese në zona të cilat pranojnë në masë të konsiderueshme sasi të
ndryshme të dritës natyrale, të definuara nga kufijtë si në vijim:
ο Në një distancë prej 6 metrave (m) nga ndonjë mur i jashtëm i cili përmban së
paku 20% qelq.
ο Në një distancë prej 1.5 x lartësia e dhomës përtej tehut të një sasie drite pullazi,
sipërfaqja e së cilit është së paku 10% e hapësirës së katit.
ο Nëse ndonjë zonë rezultuese është më pak se 3 m e gjerë, të absorbohet brenda
zonave rrethuese.
ο Nëse ndonjë pjese të zonave rezultuese i përket edhe ndonjë zone tjetër, mbetet
çështje e diskrecionit alokimi i pjesës së tillë njërës apo më shumë zonave.
6. Bashkoni çdo zonë të afërt të cilat përdorin sistemin e njëjtë të NVKA dhe ndriçimit, dhe të
cilat kanë aktivitet të njëjtë brenda tyre (p.sh dhomat e hotelit të ngjitura me njëra tjetrën,
zyrat celulare etj.,) përveç nëse ekziston arsye e mirë për të mos e bërë një gjë të tillë.
7. Çdo zonë duhet të ketë mbështjellësin e jashtëm të vet të përshkruar nga sipërfaqja dhe
përmasat e çdo kufiri fizik. Kur një kufi i zonës është virtual, p.sh në mes perimetrit të
ndriçimit ditor dhe një zone të brendshme larg dritareve, nuk duhet të definohet asnjë element



6
mbështjellës. Në këtë rast metodologjia duhet të llogarit që nuk ka transmetim të nxehtësisë,
ftohjes, ose dritës përgjatë kufirit, në cilindo drejtim.
8. Kur zonat e ngjitura janë të kombinuara, atëherë pjesët që ndajnë hapësirat fizike duhet të
përfshihen në zonën e kombinuar me qëllim që të paraqesin si duhet ndikimin e akumulimit
termik.




7
3 Algoritmet kalkuluese
Dokumenti Ombrellë i KES PG-N37 ofron një përshkrim të procedurës së kalkulimit për
vlerësimin e performancës energjetike të ndërtesave. Ai përmban një listë standardesh
evropiane të cilat mbështesin metodologjinë e kalkulimit të përfshirë në këtë dokument (shih
Pjesën 4). Disa pjesë të nevojshme të kalkulimit nuk trajtohen në mënyrë eksplicite apo
tërësisht nga këto standarde të KES, prandaj kjo metodologji gjithashtu përcakton
metodologjitë shtesë të kalkulimit për:
ο Ndriçimin e rregulluar me sisteme të ndryshme të kontrollit
ο Ujin e ngrohtë për larje.
3.1 Kërkesat për energji për ngrohje dhe ftohje të hapësirës
Metodologjia e kalkulimit të kërkesave lidhur me energjinë e nevojshme për ngrohje dhe ftohje
zbaton metodën për bilancin mujor të nxehtësisë për zonat e ndërtesës në EN 13790. Kërkesa e
energjisë për ndërtesë është pastaj madhësi hyrëse për bilancin e energjisë së sistemeve të ngrohjes
dhe ftohjes. Struktura kryesore e procedurës së kalkulimit është përmbledhur në Tabelën 1.
Tabela 1: Përmbledhje e standardit të kalkulimit
1 Definon kufijtë e hapësirave të kondicinuara dhe të pakondicionuara dhe i ndanë ato në zona
sipas aktiviteteve që zhvillohen në to dhe kushtet e nevojshme për çdo aktivitet të tillë, siç është
përshkruar në Pjesën 1 të kësaj metodologjie.
2 Kalkulon për çdo periudhë dhe zonë energjinë e nevojshme për ngrohje apo ftohje për të
mbajtur kushtet e nevojshme të përcaktuara dhe kohëzgjatjen e periudhave (sezonës) për
ngrohje dhe ftohje.
3 Kombinon rezultatet e periudhave të ndryshme dhe të zonave të ndryshme të cilat shërbehen
nga sistemi i njëjtë, dhe kalkulon energjinë e furnizuar të përdorur për ngrohje dhe ftohje marrë
parasysh humbjen e nxehtësisë nga sistemet e ngrohjes dhe ftohjes përmes distribuimit brenda
ndërtesës ose joefiçiencën e prodhimit të nxehtësisë dhe ftohjes.
4 Kombinon rezultatet për të gjitha zonat dhe sistemet, për të dhënë totalin e energjisë për tërë
ndërtesën.

Pjesët në vijim përshkruajnë këtë metodë më në hollësi.
3.1.1 Metoda e kalkulimit
Kjo metodologji bazohet në një metodë pothuajse të qëndrueshme kalkulimi e cila kalkulon bilancin e
nxehtësisë për një muaj. Në këtë metodë, temperaturat e jashtme dhe të brendshme të ajrit supozohet
të mbesin konstante dhe efektet dinamike të ndryshimeve afatshkurta merren parasysh duke i
paraqitur faktorët e korrelacionit:
Për ngrohje: faktori i shfrytëzimit për burimet e brendshme dhe solare të ngrohjes merr parasysh
faktin se vetëm një pjesë e burimeve të brendshme dhe solare të nxehtësisë përdoret për të ulur



8
kërkesën e energjisë për ngrohje, me pjesën tjetër të mbetur që shpie në rritjen e padëshiruar të
temperaturës së brendshme përtej vlerës së vendosur të temperaturës. Në këtë qasje, bilanci i
nxehtësisë shpërfill burimet e papërdorura të nxehtësisë i cili kundër balancohet nga fakti se gjithashtu
shpërfill transmetimin e shtuar të nxehtësisë me transmision dhe ventilim nga hapësira që do të
rezultonte nga rritja e temperaturës së brendshme. (Shih pjesën 3.1.12 për më shumë detaje).
Efekti i inercisë termike në rast të ngrohjes së përhershme ose ndërprerjes (switch-off) mund të merret
parasysh duke bërë rregullimin e temperaturës së vendosur ose duke bërë korrigjimin e
nevojës/kërkesës së kalkuluar të nxehtësisë.
Për ftohje: e kundërta e qasjes për ngrohje, faktori i shfrytëzimit për transmetimin e nxehtësisë me
transmision dhe ventilim merr parasysh faktin se vetëm një pjesë e kësaj nxehtësie të transmetuar
përdoret për uljen e nevojave për ftohje të hapësirës së caktuar. Shumica e nxehtësisë “jo të
shfrytëzuar” e transmetuar me transmision dhe ventilim paraqitet gjatë periudhave (p.sh gjatë natës)
kur nuk ka ndonjë efekt në kërkesën për ftohje gjatë periudhave tjera (p.sh ditën). Në këtë qasje,
bilanci i nxehtësisë shpërfill nxehtësinë e pashfrytëzuar të transmetuar me transmision dhe ventilim.
Kjo kundër balancohet nga fakti që gjithashtu shpërfill faktin se vlera e vendosur e temperaturës për
rastin e ftohjes nuk arrihet gjatë gjithë kohës. Me këtë formulim tregohet qartë se si transmetimi i
nxehtësisë kontribuon në uljen e nevojave për energji për ftohje, në një ndërtesë. (Shih pjesën 3.1.13).
Efekti i inercisë termike në rast të ftohjes së përhershme ose ndërprerjes (switch-off) mund të merret
parasysh duke rregulluar temperaturën në pikën e caktuar ose korrigjimin e nevojës/kërkesës së
kalkuluar të ftohjes.
3.1.2 Kufijtë e ndërtesës
Së pari, definohen kufijtë e ndërtesës për kalkulimin e kërkesave për ngrohje dhe ftohje. . Së dyti,
nëse është e nevojshme, ndërtesa ndahet në zona kalkulimi (siç është përshkruar në pjesën 2). Kufijtë
e ndërtesës përbëhen nga të gjitha elementet e ndërtesës të cilat bëjnë ndarjen e hapësirës së
kondicionuar ose hapësirën nën konsiderim nga ambienti i jashtëm (ajër ose tokë) ose nga ndërtesat
ngjitur ose hapësirat jo të kondicinuara. Gjatë aplikimit të kësaj metodologjie, transferi i nxehtësisë
në mes të hapësirave të kondicinuara mund të injorohet.
Sipërfaqja e dyshemesë brenda kufijve të ndërtesës është sipërfaqja e dobishme e dyshemesë së
ndërtesës Afl. Sistemi dimensionues i përdorur për kalkulimin e Afl duhet të përdor dimensionet e
brendshme të elementeve strukturore të secilës zone (që do të thotë, dimensionet e brendshme
horizontale në mes të sipërfaqeve të brendshme të mureve të zonës së jashtme dhe gjysmën e
trashësisë së mureve të zonës së brendshme) me qëllim që sipërfaqja e paraqitur ndaj rrjedhjes së
energjisë nga brendia e ndërtesës të përkon me dimensionet e përgjithshme të brendshme.
3.1.3 Zonat termike
Ndërtesa duhet të ndahet në zona të ndryshme (kalkulimi shumë-zonor) duke mos marrë parasysh
lidhjen termike në mes zonave.
Për kalkulimin shumë-zonor pa lidhje termike në mes zonave (kalkulimi me zonat e shkëputura) çdo
transfer i nxehtësisë me anë të përcjellshmërisë termike ose me anë të lëvizjes së ajrit nuk duhet të
merret parasysh. Kalkulimi me zonat e shkëputura mund të konsiderohet si seri e pavarur e
kalkulimeve të një zone të vetme. Megjithatë, kushtet e kufirit dhe regjistrimi i të dhënave mund të
bashkohen, për shembull për shkak se zonat e ndryshme mund të përdorin sisteme të njëjta të
nxehtësisë ose burime të njëjta të brendshme të nxehtësisë.



9
Për zonat të cilat përdorin sistemin e njëjtë të ngrohjes dhe ftohjes, kërkesa për energji për ngrohje
dhe ftohje është shuma e kërkesës për energji e kalkuluar për zona individuale.
Për zonat të cilat nuk përdorin sistemin e njëjtë të ngrohjes dhe ftohjes, konsumimi i energjisë për
ndërtesë është shuma e energjisë së konsumuar e kalkuluar për zonat individuale.
3.1.4 Të dhënat klimatike
Të dhënat klimatike për një orë janë të nevojshme për përgatitjen e vlerave mujore klimatike dhe
koeficientëve të varur nga klima. Këto to dhëna duhet të përbëhen nga së paku:
ο Temperatura e jashtme e ajrit për orë , në ˚C
ο Rrezatimi global për orë dhe rrezatimi i shpërndarë (difuzor) solar në rrafshin horizontal
në W/m2
ο Shpejtësia e erës lokale ose meteorologjike në m/s
ο Drejtimi i erës.
3.1.5 Procedura e kalkulimit të kërkesës për energji për ngrohjen dhe
ftohjen e hapësirës
Procedura e kalkulimit për nxjerrjen e kërkesës lidhur me energjinë e nevojshme për ngrohjen dhe
ftohjen e hapësirës së ndërtesës ose një zone të ndërtesës është përmbledhur si në vijim, për çdo zonë
të ndërtesës dhe për çdo periudhë kalkulimi:
ο Kalkulohen karakteristikat për transmetim të nxehtësisë me anë të transmisionit
ο Kalkulohen karakteristikat për transmetim të nxehtësisë me anë të ventilimit
ο Kalkulohet fitimi i nxehtësisë nga burimet e brendshme të nxehtësisë dhe burimet solare
të nxehtësisë
ο Kalkulohen parametrat dinamik (faktori i shfrytëzimit të fitimeve për ngrohje dhe faktori
i shfrytëzimit të humbjeve për ftohje ) si në paragrafin 3.1.1
ο Kalkulohet kërkesa e energjisë për ngrohje në ndërtesë, QNH, dhe kërkesa e energjisë për
ftohje, QNC.
3.1.6 Kërkesa lidhur me energjinë për ngrohje
Kërkesa lidhur me energjinë për ngrohje të hapësirës për çdo zonë të ndërtesës dhe për çdo periudhë
kalkulimi (muaj) kalkulohet sipas:

Ku QNH ≥ 0
Ku (për çdo zonë të ndërtesës, dhe për çdo muaj):



10
QNH është kërkesa lidhur me energjinë për ngrohje për zonë të ndërtesës në MJ;
QL,H është totali i nxehtësisë së transmetuar (humbjeve) për mënyrën e ngrohjes në MJ;
QG,H janë burimet e përgjithshme të nxehtësisë (fitimet) për mënyrën e ngrohjes në MJ;
ηG,H është faktori i shfrytëzimit të fitimeve të nxehtësisë. Ky është një funksion pa dimensione i
raportit në mes fitimeve të nxehtësisë dhe humbjeve të nxehtësisë dhe inercisë termike të ndërtesës
dhe paraqet pjesën e dobishme të fitimeve të nxehtësisë në një hapësirë.
Nëse aplikohet, bëhen korrigjimet e nevojshme lidhur me pushimet, në bazë të orarit të përdorimit të
përshkruar në bazën e të dhënave të aktiviteteve.
3.1.7 Kërkesa lidhur me energjinë për ftohje
Kërkesa lidhur me energjinë për ftohje të hapësirës për çdo zonë të ndërtesës dhe për çdo periudhë
kalkulimi (muaj) kalkulohet sipas:
QNC = QG,C - ηL,C .·QL,C
Ku QNC ≥ 0
Ku (për çdo zonë të ndërtesës, dhe për çdo muaj)
QNC është kërkesa lidhur me energjinë për ftohje për zonë të ndërtesës në MJ;
QL,C është totali i nxehtësisë së transmetuar (humbjeve) për mënyrën e ftohjes në MJ;
QG,C janë burimet e përgjithshme të nxehtësisë (fitimet) për mënyrën e ftohjes në MJ;
ηL,C është faktori i shfrytëzimit të humbjeve të nxehtësisë, për rastin e ftohjes. Ky është një
funksion pa dimensione i raportit në mes të fitimeve të nxehtësisë dhe humbjeve të nxehtësisë dhe
inercisë termike të ndërtesës.
Nëse aplikohet, bëhen korrigjimet e nevojshme lidhur me pushimet, në bazë të orarit të përdorimit të
përshkruar në bazën e të dhënave të aktiviteteve.
3.1.8 Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë (humbjet) dhe burimet e
përgjithshme të nxehtësisë (fitimet)
Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë QL, caktohet me anë të:
QL = QT + QV
Ku (për çdo zonë të ndërtesës, dhe për çdo muaj):
QL është transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë në MJ;
QT është transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të transmisionit në MJ;
QV është transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të ventilimit në MJ;




11
Burimet e përgjithshme të nxehtësisë, QG, të zonës së ndërtesës për një periudhë të caktuar të
kalkulimi janë:
QG = Qi + Qs
Ku (për çdo zonë të ndërtesës, dhe për çdo periudhë kalkuluese):
QG janë burimet e përgjithshme të nxehtësisë, në MJ;
Qi është shuma e burimeve të brendshme të nxehtësisë për një periudhë të caktuar në MJ;
QS është shuma e burimeve solare të nxehtësisë për një periudhë të caktuar në MJ.
3.1.9 Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të transmisionit
Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të transmisionit kalkulohet për çdo muaj për çdo
zonë, z, me anë të:

Ku (për çdo zonë të ndërtesës, z, dhe për çdo muaj):
QT transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të transmisionit në MJ;
HT,k është koeficienti i transmetimit të nxehtësisësë me anë të transmisionit i elementit k tek
hapësira (t) e afërt (a), mjedisi, ose zona(t) me temperaturë θe,k , në W/K;
θi është temperatura e brendshme e zonës së ndërtesës, në shkallë Celsius; e marrë nga baza e të
dhënave të aktiviteteve (vlera e vendosur e temperaturës për rastin e ngrohjes);
θe,k është temperatura e jashtme (temperatura mesatare mujore e fituar nga të dhënat klimatike një
orëshe për lokacionin) e elementit k, në shkallë Celsius; të marra nga baza e të dhënave të motit;
t është kohëzgjatja e periudhës kalkuluese, që do të thotë, numri i ditëve në muaj;
f është një faktor për shndërrimin nga Wh në MJ.
Mbledhja bëhet mbi të gjitha pjesët e ndërtesës duke i ndarë mjediset e brendshme dhe ato të jashtme.
Transmetimi i nxehtësisë ose një pjesë e transmetimit të nxehtësisë mund të ketë shenjë negative gjatë
një periudhe të caktuar.
Koeficientët e transmetimit të nxehtësisë me transmision
Vlerat për koeficientin e transmetimit të nxehtësisë, HT,k, të elementit k kalkulohen sipas standardeve
SK EN ISO 13789, duke marrë parasysh standardet për elementet specifike si dritaret (SK EN ISO
10077-1), muret dhe pullazet (SK EN ISO 6946), dhe katin përdhesë (SK EN ISO 13370).
Vlera për temperaturë θe,k është vlera e temperaturës së mjedisit të jashtëm të elementit k, për situatat
në vijim:
ο Transmetimi i nxehtësisë në mjedisin e jashtëm
( ){ } ftHQ
k keikTT
⋅⋅−⋅= ∑ ,, θθ



12
ο Transmetimi i nxehtësisë në hapësirat e afërta jo të kondicionuara
ο Transmetimi i nxehtësisë në tokë.
Koeficienti i transmetimit të nxehtësisë nëpër elementet e ndërtesës të cilët ndajnë hapësirën e
ngrohur apo të ftohur dhe ajrin e jashtëm kalkulohet me anë të:

ku
HT është koeficienti i transmetimit të nxehtësisë me anë të transmisionit nëpër mbështjellësin e
ndërtesës, në W/K;
Ai është sipërfaqja e elementit i të mbështjellësit të ndërtesës në m2, (dimensionet e dritareve dhe
dyerve llogariten si dimensionet e hapjeve përkatëse në mur);
Ui është koeficienti i transmetimit termik (U-vlera1) i elementit i të mbështjellësit të ndërtesës në
W/(m²·K);
lk është gjatësia e urës lineare termike k, në m;
Ψk është transmetimi linear termik i urës lineare termike k, në W/(m·K).
3.1.10 Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të ventilimit
Transmetimi i përgjithshëm i nxehtësisë me anë të ventilimit QV kalkulohet për çdo muaj dhe për çdo
zonë z siç është përshkruar në pjesën 3.2.
3.1.11 Fitimet e nxehtësisë
Fitimet e nxehtësisë rezultojnë nga burimet e brendshme të nxehtësisë Qi në ndërtesë, siç janë banorët,
ndriçimi, pajisjet, dhe nga nxehtësia solare përmes ndërtimeve transparente Qsun dhe përmes
ndërtimeve të padepërtueshme (errëta) Qsun,nt.
Fitimet e nxehtësisë kalkulohen me anë të:
Qgain = Qi + Qsun,t + Qsun,nt
Ku:
Qgain është fitimi i nxehtësisë për muaj, në MJ;
Qi gjenerimi i brendshëm i nxehtësisë, në MJ;
Qsun,t është fitimi i nxehtësisë solare përmes pjesëve konstruktive transparente të mbështjellësit të
jashtëm, në MJ;

1 Vlera U (U-value) për katet përdhese duhet të përshtatet në atë mënyrë që të merret parasysh izolimi kundër
humbjeve të nxehtësisë gjatë kontaktit me tokën (si funksion i raportit të perimetrit të paraqitur të sipërfaqes së
katit dhe rezistencës termike të ndërtimit të katit) sipas udhëzuesit të specifikuar në pjesën 3.5.2 të "CIBSE
Guide - Vol. A - 2007" (dhe standardeve SK EN ISO 13370: Thermal Performance of Buildings – Heat Transfer
via the Ground – Calculation Methods).



13
Qsun,nt është fitimi solar i nxehtësisë përmes pjesëve konstruktive jo transparente (të
padepërtueshme për rrezet e diellit) të mbështjellësit të jashtëm, në MJ.
Burimet e brendshme të nxehtësisë
Burimet e brendshme të nxehtësisë përfshirë burimet e ftohta (lavamanët, burimet me kontribut
negativ) përbëhen nga çdo nxehtësi e gjeneruar në hapësirën e kondicionuar nga burimet e brendshme
përveç energjisë së përdorur qëllimisht për ngrohje të hapësirës, ftohje ose përgatitje të ujit të ngrohtë.
Fitimet e nxehtësisë nga burimet e brendshme kalkulohen me anë të:
Qi = Qi,occ + Qi,app + Qi,li
Ku
Qi është shuma e gjenerimit të brendshëm të nxehtësisë nga burimet e brendshme të nxehtësisë,
në MJ;
Qi,occ është gjenerimi i brendshëm i nxehtësisë nga banorët, në MJ; i përcaktuar nga baza e të
dhënave të aktiviteteve, varësisht nga lloji i ndërtesës dhe aktivitetit të zgjedhura për zonë.
Qi,app është gjenerimi i brendshëm i nxehtësisë nga pajisjet në MJ; i përcaktuar nga baza e të
dhënave të aktiviteteve, varësisht nga lloji i ndërtesës dhe aktivitetit të zgjedhur për zonë.
Qi,li është gjenerimi i brendshëm i nxehtësisë nga ndriçimi, në MJ.

Nxehtësia e liruar nga pajisjet për ndriçim përcaktohet nga konsumimi i energjisë për ndriçim të
kalkuluar për atë zonë.
Vlera e gjenerimit të brendshëm të nxehtësisë nga ndriçimi, Qi,li, kalkulohet nga:
Qi,li = Wlight * A * 3.6 * fli,gain
Ku:
Qi,li është gjenerimi i brendshëm i nxehtësisë nga ndriçimi në MJ;
Wlight është konsumi i energjisë nga ndriçimi, në kWh/m2, siç është përcaktuar në Pjesën 3.4;
A është sipërfaqja e zonës në m2;
3.6 faktori shëndërrues nga kWh në MJ;
fli,gain është faktori i fitimit i cili varet nga ajo nëse në atë zonë ekzistojnë ndriçuesit me mundësi të
nxjerrjes së ajrit. Ka vlerën prej 0.9 nëse ekzistojnë ndriçuesit me mundësi të nxjerrjes së ajrit dhe 1
nëse nuk ekzistojnë ndriçuesit me mundësi të nxjerrjes së ajrit në atë zonë.
Fitimi solar i nxehtësisë nëpërmjet konstruksioneve transparente
Fitimi solar i nxehtësisë për një muaj nëpërmjet pjesëve konstruktive transparente si pjesë e
mbështjellësit të jashtëm të ndërtesës përcaktohet si:



14

Ku:
Qsun;t është fitimi solar i nxehtësisë nëpërmjet konstruksioneve transparente, në MJ;
qsun,j është sasia e rrezatimit solar për një muaj në sipërfaqe të rrafshët në MJ/m2, për lokacionin
përkatës dhe orientimin e dritareve j;
fsh;j është faktori korrigjues i hijezimit për dritare j;
fsun;j është faktori reduktues për mbrojtjen solare të lëvizshme për dritare j, siç është kalkuluar në
Pjesën 3.1.11 (kalkulimi i faktorit reduktues për mbrojtjen solare të lëvizshme );
gj është transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare, për dritare j;
Aj është sipërfaqja e dritareve j, në m2, përfshirë kornizën;
f,f është vlera kompjuterike e faktorit të kornizës (proporcioni i sipërfaqes së dritares i zënë nga
korniza), do të thotë, (1.0 - f,f) = proporcioni i sipërfaqes së dritares të përbërë nga qelqi.
Faktori korrigjues i hijezimit të jashtëm , fsh;j, i cili shtrihet në përmasa prej 0 në 1, paraqet reduktimin
e sasisë së rrezatimit solar për shkak hijezimit të përhershëm të sipërfaqes në fjalë i cili rezulton nga
zgjerimet në ndërtesë dhe stabilizatorët vertikal
Faktori korrigjues i hijezimit mund të kalkulohet nga:
fsh;j = Fo x Ff
ku
Fo është faktori korrigjues i hijezimit të pjesshëm për zgjerimet;
Ff është faktori korrigjues i hijezimit të pjesshëm për stabilizator vertikal.
Hijezimi nga zgjerimet dhe stabilizuesit vertikal varen nga këndi i zgjerimit ose stabilizatorit, gjerësia,
orientimi dhe klima lokale. Faktorët sezonal hijezues për kushtet tipike klimatike janë dhënë në
tabelën 2 dhe 3.
( )∑ ×−××××=
j
jfjjsunjshjsuntsun AfgffqQ )0.1(,,,,



15
Figure 1: zgjerimet dhe stabilizatorët vertikal: a) prerja vertikale b) prerja horizontale2

Vini re: për qëllime të këtij kalkulimi, këndet α dhe β, të paraqitura me vija të ndërprera në figurën 1
duhet të konsiderohen këndet ndërmjet rrafshit të dritareve dhe vijës së hijezimit të pjesëve të
zgjeruara apo stabilizatorëve vertikal në mesin e dritareve.
Tabela 2: Faktori korrigjues i hijezimit të pjesërishëm për pjesët e zgjeruara, Fo2

Tabela 3: Faktori korrigjues i hijezimit të pjesërishëm për stabilizatorët vertikal, Ff2

Nëse pjesa e zgjeruar e llogaritur nga faktori korrigjues është në fakt ‘Brise soleil’ (konstruksion
hijezues në formë lamelash ose formë grilli) atëherë faktori aplikohet në kalkulim vetëm për muajt e
verës (Maj deri Shtator). Për qëllime të kalkulimit ‘Brise-soleil’ duhet të llogaritet të ketë vija, grila,
vrima etj, për dallim nga zgjerimet solide.

2 E nxjerrë nga SK EN ISO 13790 – Energy performance of buildings — Calculation of energy use for space
heating and cooling

Çelësi:
α-këndi i
α-këndi i zgjerimit β-
Këndi i
zgjerimit
Këndi i
stabilizue



16
Transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare, g, është raporti mesatar në kuptim të kohës i energjisë
që kalon nëpër elementet jo të hijezuara dhe asaj që bie në të. Për dritare dhe elemente tjera me
xhama jo-shpërndarës sipas standardit ndërkombëtar ose SK EN 410 ofron një metodë për nxjerrjen e
energjisë solare të transmetuar nëpërmjet rrezatimit që bie në një kënd 90 shkallësh mbi sipërfaqen e
xhamit. Kjo vlerë, g⊥, është diç më e lartë sesa transmetimi mesatar kohor prandaj përdoret faktori
korrigjues, Fw:

Faktori Fw është marrë nga Tabela 4 si vlerë që i përgjigjet orientimit të sipërfaqes së xhamëzuar dhe
pjerrësisë së saj nga vija horizontale.
Tabela 4: faktori korrigjues FW për vlerën g të sipërfaqeve jo-shpërndarëse
Pjerrtësia
Orientimi
J JL L VL V VP P JP H
0º 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87
10º 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87
15º 1.28 1.27 1.35 1.52 1.68 1.52 1.36 1.29 0.87
20º 1.28 1.27 1.35 1.52 1.68 1.52 1.36 1.29 0.87
25º 1.28 1.27 1.34 1.50 1.64 1.49 1.35 1.29 0.87
30º 1.28 1.27 1.32 1.45 1.55 1.44 1.33 1.28 0.87
35º 1.29 1.26 1.31 1.40 1.46 1.39 1.31 1.28 0.87
40º 1.29 1.26 1.29 1.35 1.38 1.34 1.29 1.27 0.87
45º 1.29 1.26 1.27 1.30 1.29 1.29 1.27 1.27 0.87
50º 1.26 1.23 1.24 1.25 1.24 1.25 1.23 1.24 0.87
55º 1.23 1.20 1.20 1.21 1.19 1.20 1.20 1.21 0.87
60º 1.20 1.17 1.17 1.16 1.14 1.16 1.16 1.18 0.87
65º 1.17 1.14 1.14 1.11 1.09 1.11 1.13 1.15 0.87
70º 1.12 1.11 1.10 1.07 1.04 1.07 1.09 1.10 0.87
90º 0.89 0.91 0.91 0.89 0.88 0.88 0.90 0.90 0.87
Kalkulimi i faktorit reduktues për mbrojtjen e lëvizshme solare
Duke përdorur metodologjitë e përshkruara në SK EN 13363-1 dhe SK EN ISO 13790, faktori
reduktues i mbrojtjes nga dielli për elementet me hijezim (mbrojtje nga dielli) të lëvizshëm , fsun;j, për
dritare j nxjerrët duke përdorur ekuacionin në vijim:

Ku:
( ) ( )[ ]
gl
shglwithshglwithsh
jsun
g
gfgf
f
+×+×−= ,,,
1



17
është transmetimi i përgjithshëm solar i dritares kur hijezimi solar nuk është në përdorim (që
do të thotë, dritarja përbëhet vetëm nga xhami);
është transmetimi i përgjithshëm solar i dritares kur hijezimi solar është në përdorim (që do
të thotë dritarja përbëhet nga xhami plus pajisjet hijezuese );
është pjesa e peshuar e kohës me hijezim solar në përdorim p.sh si funksion i intensitetit të
rrezatimit solar.
Kalkulimi i pjesës së peshuar të kohës me hijezim solar në përdorim
Pjesa e peshuar e kohës gjatë së cilës pajisjet për hijezim solar janë në përdorim apo jo në përdorim
varet nga klima dhe sezona ose muaji. Për qëllime të këtij kalkulimi, për çdo klimë duhet të krijohet
një tabelë në pajtim me SK EN ISO 13790, duke dhënë vlerat për për disa lloje orientimesh të
dritareve. Vlerat duhet të nxjerrën si shuma të vlerave njëorëshe të intensitetit të rrezatimit solar për
të gjitha orët në muaj me intensitet më të lartë sesa 300 W/m2, , të ndara nga shuma e vlerave
njëorëshe të intensitetit të rrezatimit solar për të gjitha orët në muaj, , i.e.,

Kalkulimi i transmetimit të përgjithshëm të energjisë solare të dritares kur hijezimi solar është
në përdorim
Kjo metodë aplikohet për të gjitha llojet e pajisjeve për mbrojtje solare të vendosura paralelisht me
xham siç janë dritaret me grila, venecianet, dhe perdet me cilindër. Pozita e pajisjes për mbrojte
solare mund të jetë e jashtme apo e brendshme. Supozohet se për mjetet e jashtme për mbrojtje solare
hapësira në mes mjetit për mbrojtje solare dhe xhamit është jo e ventiluar dhe për mjetet e brendshme
për mbrojtje solare, kjo hapësirë është e ventiluar. Perdet veneciane apo ato me grila konsiderohet të
rregullohen mire me qëllim që të mos ketë depërtim të drejtpërdrejtë solar.
Kjo metodë bazohet në rënien normale të rrezatimit. Është e zbatueshme kur transmetimi i
përgjithshëm i energjisë solare i xhamit është prej 0.15 dhe 0.85, transmetimi i përgjithshëm i mjetit
për mbrojtje solare është në mes 0 dhe 0.5, dhe reflektimi solar i mjetit për mbrojtje solare është në
mes 0.1 dhe 0.8.
Transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare përdoret vetëm për kalkulimin e faktorit të hijezimit
solar për pajisje hijezuese të lëvizshme, fsun. Nuk është e menduar të përdoret për kalkulimin e
fitimeve të dobishme solare ose kritereve të komforit termik.
Pajisja për mbrojtje të jashtme solare (Figura 2)
Transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare për xhama dhe pajisje për mbrojtje të jashtme solare,
, caktohet me anë të:

Ku:
glg
shgl
g
+
withshf ,
withshf ,
300>solI
solI sol
sol
withsh
I
I
f 300, >=
shglg +
( ) 





×−×+





×+×=+
1
,
2
,, )1( G
G
g
G
G
gg glBeBeglBeshgl τατ



18
është transmetimi solar i pajisjes për mbrojtje solare, që fitohet nga tabela 5 për pajisje tipike
për mbrojtje solare;
është transmetimi total i energjisë solare kur hijezimi solar nuk vihet në përdorim (p.sh. vetëm
për xhamat );
është absorbimi i pajisjes për mbrojtje solare, që kalkulohet si
Ku e është reflektimi solar i pajisjes për mbrojtje solare, që merret nga tabela 5 për pajisjet
tipike për mbrojtje solare;
= 5 W/m2K;
= 10 W/m2K;

Ku e është transmetimi termik i dritareve në W/m2K.
Figura 2: Pozicionet karakteristike të pajisjes për mbrojtje solare3












3 E nxjerrë nga SK EN 13363-1 – Solar protection devices combined with glazing - Calculation of solar and
light transmittance - Part 1: Simplified method.
Be,τ
glg
Be ,α BeBeBe ,,, 1 ρτα −−=
Be ,ρ
1G
2G








++
=
21
111
1
GGU
G
g
gU
Legjenda:
1. Ambienti i jashtëm
2. Pajisja për mbrojtje solare
3. Hapësira e paventiluar e ajrit
4. Xhamëzimi
5. Ambienti i brendshëm



19
Tabela 5: Të dhënat për pajisjet tipike për mbrojtje solare3
Transmetimi
,
Reflektimi, ,
bardhë
e
zbehtë
(pastele
)
errët Zi
Jo i tejdukshëm 0,0 0,7 0,5 0,3 0,1
Mesatarisht i
tejdukshëm
0,2 0,6 0,4 0,2 0,1
Shumë i tejdukshëm 0,4 0,4 0,3 0,2 0,1

Pajisjet për mbrojtje të brendshme solare (Figura 3)
Transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare për xhama dhe pajisja për mbrojtje të brendshme solare,
, është dhënë nga:

Ku:
është transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare i dritareve kur hijëzimi solar nuk është në
përdorim (p.sh. vetëm për xhamat);
është reflektimi solar i pajisjes për mbrojtje solare, që merret nga tabela 5 për pajisjet tipike
për mbrojtje solare ;
është absorbimi i pajisjes për mbrojtje solare, që kalkulohet si
Ku është transmetimi solar i pajisjes për mbrojtje solare që merret nga tabela 5 për pajisjet
tipike për mbrojtje solare;
= 30 W/m2K;

Ku është transmetimi termik i dritareve në, W/m2K.

shglg +














×−×−×=+
3
,, )(1 G
G
ggg BeBeglglshgl αρ
glg
Be,ρ
Be,α BeBeBe ,,, 1 ρτα −−=
Be,τ
3G








+
=
3
11
1
GU
G
g
gU



20
Figura 3: Pozicionet karakteristike të mjeteve për mbrojtje të brendshme solare






Fitimi nxehtësisë solare përmes ndërtimeve jo të tejdukshme (opake)
Fitimi i nxehtësisë solare për muaj përmes pjesëve konstruktive jo të tejdukshme të mbështjellësit
përcaktohet si në vijim:

ku:
Qsun;nt është fitimi i nxehtësisë solare përmes pjesëve konstruktive jo të tejdukshme , në MJ;
fab (=0.045) është faktori i cili përbëhet nga vlera e supozuar prej 0.9 për koeficientin e
absorbimit jodimensional të rrezatimit solar të konstruksioneve jo të tejdukshme e shumëzuar me
rezistencën termike të sipërfaqes së jashtme e cila merret si 0.05 m2K/W.
qsun,j është sasia e rrezatimit solar për një muaj në sipërfaqe të rrafshët në MJ/m2, për klimë të
lokacionit dhe orientim të pjesëve të ndërtimit j;
Uc;j është transmetimi termik i pjesës konstruktive j; në W/m2K;
Ac,j është sipërfaqja e pjesës konstruktive j, në m2.
3.1.12 Faktori i shfrytëzimit të fitimeve për ngrohje
Faktori i shfrytëzimit të fitimeve tregon aftësinë e ndërtesës për shfrytëzimin e nxehtësisë solare dhe
nxehtësisë së brendshme në atë mënyrë që kjo të shpie në uljen e kërkesës për ngrohje që pa këto
burime do të duhej të sigurohej nga instalimi i ngrohjes. Faktori i shfrytëzimit të fitimeve për ngrohje,
ηH është funksion i raportit të fitimit/humbjes, γH, dhe parametrit numerik, aH, që varet nga inercia e
ndërtesës sipas ekuacioneve në vijim:
( )∑ ×××=
j
jcjcjsunabntsun AUqfQ ,,,,
Legjenda:
1. Ambienti i jashtëm
2. Xhamëzimi
3. Hapësira e ajrit, e ventiluar nga brenda
4. Pajisja për mbrojtje solare
5. Ambienti i brendshëm



21

me

Ku (për çdo muaj dhe çdo zonë të ndërtesës)
ηGH faktori jodimensional i shfrytëzimit të fitimeve për ngrohje;
γH është raporti jodimensional fitime/humbje për mënyrën e ngrohjes;
QL,H janë humbjet e përgjithshme të nxehtësisë për mënyrën e ngrohjes, në MJ;
QG,H janë fitimet e përgjithshme të nxehtësisë për mënyrën e ngrohjes në MJ;
aH parametri numerik jodimensional që varet nga konstantja kohore, τH, e definuar me anë të:

ku
a0,H parametri referues numerik jodimensional , i përcaktuar sipas tabelës 6;
τH është konstantja kohore për ngrohjen e zonave të ndërtesës, në orë, e përcaktuar në bazë të
pjesës 3.1.14;
τ0,H konstantja referuese kohore nga tabela 6, në orë.
Tabela 6: Vlerat e parametrit numerik a0,H dhe konstantja referuese kohore τ0,H për ngrohje për
metodën mujore të kalkulimit
a0,H τ0,H
1.0 15

Faktori i shfrytëzimit të fitimeve definohet në mënyrë të pavarur nga karakteristikat e sistemit të
ngrohjes, duke supozuar kontrollin e përsosur të temperaturës dhe fleksibilitet të pafundshëm. Një
sistem i ngrohjes i cili reagon më ngadalë, me sistem të kontrollit jo të përsosur mund të ndikojë në
masë të madhe në shfrytëzimin e fitimeve.



22
3.1.13 Faktori i shfrytëzimit të humbjeve për ftohje
Faktori i shfrytëzimit të humbjeve për ftohje, ηLC, është funksion i raportit të humbjeve/fitimeve, λC,
dhe parametrit numerik, aC, që varet nga inercia termike e ndërtesës sipas ekuacionit të mëposhtëm:


me

ku (për çdo muaj dhe çdo zonë të ndërtesës)
ηL,C është raporti jodimensional i shfrytëzimit për humbjet e nxehtësisë;
λC është raporti jodimensional i humbjeve/fitimeve për mënyrën e ftohjes;
QL,C janë humbjet e përgjithshme të nxehtësisë për mënyrën e ftohjes në MJ;
QG,C janë fitimet e përgjithshme të nxehtësisë për mënyrën e ftohjes në MJ;
aC është parametri jodimensional numerik që varet nga konstantja kohore, τC, e definuar nga:

ku:
a0,C parametri referues numerik jodimensional, i përcaktuar sipas tabelës 7;
τC është konstantja kohore për ftohje të zonës së caktuar të ndërtesës, në orë, e përcaktuar në
bazë të Pjesës 3.1.14.
τ0,C konstantja referuese kohore nga tabela 7, në orë.
Tabela 7: Vlerat e parametrit numerik a0,H dhe konstantja referuese kohore τ0,H për ftohje për
metodën mujore të kalkulimit
a0,C τ0,C
1.0 15

CG
CL
C Q
Q
,
,=λ



23
Faktori i shfrytëzimit të humbjeve definohet në mënyrë të pavarur nga karakteristikat e sistemit të
ftohjes, duke supozuar kontrollin e përsosur të temperaturës dhe fleksibilitet të pafundshëm. Një
sistem i ftohjes i cili reagon më ngadalë, me sistem të kontrollit jo të përsosur mund të ndikojë në
masë të madhe në shfrytëzimin e humbjeve
3.1.14 Konstantja kohore e ndërtesës për mënyrën e ngrohjes dhe ftohjes
Këtë konstantë kohore për mënyrën e ngrohjes, τH, e karakterizon inercia termike e hapësirës së
ngrohur gjatë periudhës së ngrohjes. Kalkulohet me anë të:

ku
τH është konstantja kohore e zonës së ndërtesës për mënyrën e ngrohjes, në orë;
Cm është kapaciteti efektiv termik i zonës së ndërtesës në kJ/K, i përcaktuar në bazë të
definicionit në vijim (kapaciteti efektiv termik i zonës së ndërtesës);
HL,H është koeficienti i humbjes së nxehtësisë i zonës së ndërtesës për mënyrën e ngrohjes në W/K.
Faktori 3.6 shndërron kapacitetin efektiv termik nga kJ në Wh.
Ngjashëm, konstantja kohore për mënyrën e ftohjes, τC, karakterizon inercinë e brendshme termike të
hapësirës së ftohur gjatë periudhës së ftohjes. Kalkulohet me anë të:

ku
τC është konstantja kohore e ndërtesës apo zonës së ndërtesës për mënyrën e ftohjes, në orë;
Cm është kapaciteti efektiv termik i zonës së ndërtesës në kJ/K, e përcaktuar në bazë të
definicionit më poshtë (kapaciteti efektiv termik i zonës së ndërtesës);
HC është koeficienti i humbjes së nxehtësisë për mënyrën e ftohjes në W/K;
Faktori 3.6 shndërron kapacitetin efektiv termik nga kJ në Wh.
Kapaciteti efektiv termik i zonës së ndërtesës
Kapaciteti efektiv termik i zonës së ndërtesës, Cm, kalkulohet me anë të mbledhjes së kapaciteteve të
nxehtësisë së të gjitha elementeve të ndërtesës në kontakt të drejtpërdrejtë termik me ajrin e
brendshëm të zonës në shqyrtim:

ku:



24
Cm është kapaciteti efektiv termik në kJ/K;
χj është kapaciteti i nxehtësisë së brendshme për zonë të elementit të ndërtesës j, në kJ/(m2·K);
Aj është sipërfaqja e elementit j, në m2;
ρij është vëllimi i materialit të shtresës i të elementit j, në kg/m3;
cij është kapaciteti i nxehtësisë specifike të materialit të shtresës i të elementit j, në kJ/(kg·K);
dij është trashësia e shtresës i në elementin j, në m.
Mbledhja bëhet për shtresat pasuese të çdo elementi duke filluar nga sipërfaqja e brendshme dhe duke
u ndalur në shtresën e pare izoluese, trashësinë maksimale të caktuar në tabelën 8, ose mesin e
elementit të ndërtesës, cilado që paraqitet e para.
Tabela 8: Trashësia maksimale që duhet të merret parasysh për kapacitetin e nxehtësisë së
brendshme
Përdorimi
Trashësia
maksimale (m)
Përcaktimi i faktorit të fitimeve ose humbjeve (periudha e
ndryshimeve: 1 d)
0.10


3.1.15 Mënyra e vazhdueshme dhe pothuajse e vazhdueshme e ngrohjes dhe
ftohjes, metoda mujore
Ngrohja dhe /ose ftohja e vazhdueshme
Për ngrohje të vazhdueshme gjatë gjithë periudhës së ngrohjes, θset,H, temperatura e caktuar e ngrohjes
(ºC) nga baza e të dhënave të aktivitetit duhet të përdoret si temperaturë e brendshme e zonës së
ndërtesës.
Për ftohje të vazhdueshme gjatë gjithë periudhës së ftohjes, θset,C, temperatura e caktuar e ftohjes (ºC)
nga baza e të dhënave të aktivitetit duhet të përdoret si temperaturë e brendshme e zonës së ndërtesës.
Për metodën mujore, temperatura aktuale mesatare e brendshme mund të jetë më e lartë në periudhën
e ngrohjes për shkak të mbingrohjes së çastit. Megjithatë, kjo merret parasysh nga faktori i
shfrytëzimit të fitimeve të nxehtësisë. Ngjashëm, për periudhën e ftohjes, temperatura aktuale
mesatare e brendshme mund të jetë më e ulët për shkak të humbjeve të larta të nxehtësisë.
Ngrohja pothuajse e vazhdueshme
Ngrohja me ndërprerje periodike konsiderohet si ngrohje e vazhdueshme me temperaturat e vendosura
të rregulluara nëse zbatohet mënyra A ose B:





25
Mënyra A:
ο Nëse luhatjet e vlerës së vendosur të temperaturës në mes ngrohjes normale dhe
ngrohjes së reduktuar janë më të vogla se 3ºC dhe/ose
ο Nëse konstantja kohore e zonës së ndërtesës është më e vogël se 0.2 herë e kohëzgjatjes
së periudhës më të shkurtë të ngrohjes të reduktuar (për ngrohje),
Atëherë vlera e vendosur e temperaturës për kalkulime të ngrohjes është mesatarja kohore e vlerave të
vendosura të temperaturave . Shih ilustrimin nën a) dhe b) të figurës 4.
Mënyra B:
ο Nëse konstantja kohore e zonës së ndërtesës është më e madhe se 3 herë kohëzgjatja e
periudhës më të gjatë të ngrohjes së reduktuar, atëherë temperatura e caktuar për
kalkulimin e ngrohjes është temperatura e caktuar për mënyrën e ngrohjes normale. Shih
ilustrimin nën c) Figura 4.
3.1.16 Korrigjimet për ndërprerjet periodike, metoda mujore
Ngrohja
Në rast të ngrohjes me ndërprerje periodike që nuk plotëson kriteret e Pjesës Error! Reference
ource not found. (ngrohja pothuajse e vazhdueshme), kërkesa për energji për ngrohje, , në
MJ, kalkulohet me anë të barazimit në vijim:

ku
është kërkesa për energji për ngrohje të vazhdueshme në MJ, e kalkuluar në pajtim me Pjesën
3.1.6.
është faktori i zvogëlimit jodimensional për ndërprerje periodike të ngrohjes, i përcaktuar në
bazë të barazimit në vijim:

me vlerë minimale: dhe vlerë maksimale:
Dhe ku:
është fraksioni i numrit të orëve në muaj me vlerë normale të vendosur të temperaturës për
ngrohje (nuk është vendosur vlerë e temperaturës së reduktimit ose e ndërprerjes);
është faktori empirik i korrelacionit i vlerës = 3;
interm H,Q
cont H,red H,interm H, QaQ =
cont H,Q
redH,a
( )





−





−= H,hrH
H
,H
H,redH,red fγτ
τ
ba 11 0
hrHH,red fa ,= 1=H,reda
hrHf ,
H,redb



26
është konstantja kohore e zonës së ndërtesës për ngrohje në orë;
është konstantja kohore referente për mënyrën e ngrohjes në orë;
është raporti jodimensional i fitimeve/humbjeve për mënyrën e ngrohjes.

Figura 4: Shembull i ngrohjes pothuajse të vazhdueshme 2




















Hτ
,Hτ0
Hγ
temperatura e vendosur e ofruar si informacion hyrës
temperatura e vendosur për kalkulime
koha
pjesa reprezentative e periudhës së kalkulimit
Legjenda
Rastet a, b dhe c paraqesin situata të ndryshme siç është përshkruar
në tekst:



27
Ftohja
Për shkak të mostrës ditore të motit, dhe efektit të inercisë termike të ndërtesës, termostati
ngadalësues i mbrëmjes/natës ose ndërprerësi në përgjithësi ka efekt shumë më të vogël në kërkesat e
energjisë për ftohje krahasuar me efektin që ka termostati ngadalësues i mbrëmjes/natës ose
ndërprerësi në kërkesat e energjisë për ngrohje. Kjo nënkupton që termostati ngadalësues ose
ndërprerësi për mbrëmje/natë do të rezultojë vetëm pak ose fare në uljen e kërkesës për energji për
ftohje përveç muajve të nxehtë ose në rastin e fitimeve të larta të brendshme, në kombinim me
humbjet e vogla të nxehtësisë. Prandaj fraksioni kohor për ndërprerjet periodike gjatë ftohjes,
(shih në vijim), mund të bazohet në numrin e ditëve në muaj me ftohje, në vend të numrit të orëve në
muaj siç është rasti gjatë periudhës së ngrohjes, (në Pjesën 3.1.16 (Ngrohja)).
Në rast të ftohjes periodike, kërkesa për energji për ftohje, , në MJ, kalkulohet me anë të
përdorimit të ekuacionit në vijim:

ku
është kërkesa për energji për ftohje të vazhdueshme në MJ e kalkuluar në pajtim me Pjesën
3.1.7.
është faktori i reduktimit jodimensional për ftohje periodike, i përcaktuar në bazë të
ekuacionit në vijim:

Me vlerë minimale: dhe vlerë maksimale:
Dhe ku
është fraksioni i numrit të ditëve në muaj me, së paku gjatë ditës, një vlerë normale të
vendosur të temperaturës për ftohje (nuk është vendosur vlerë e temperaturës së reduktimit ose e
ndërprerjes);
është faktori empirik i korrelacionit të vlerës = 3;
është konstantja kohore e zonës së ndërtesës për ftohje, në orë;
është referenca e konstantës kohore për mënyrën e ftohjes në orë;
është shkalla jodimensionale e përfitimit/humbjes për mënyrën e ftohjes.
day C,f
hr H,f
interm C,Q
cont C,red C,interm C, QaQ =
cont C,Q
red C,a
( )





−





−= C,day
CC
,C
C,redC,red fτ
τ
ba 1
1
1 0
λ
day C,C,red fa = 1=C,reda
dayC,f
C,redb
Cτ
,Cτ0
Cλ



28
3.1.17 Kërkesa vjetore për energjinë e nevojshme për ngrohje dhe ftohje,
për një zonë të ndërtesës
Kërkesa vjetore për energji për ngrohje dhe ftohje për një zone të caktuar të ndërtesës kalkulohet duke
mbledhur kërkesën e kalkuluar për energji për një periudhë, marrë parasysh rritjet e mundshme për
mënyra të ndryshme të ngrohjes dhe ftohjes:

ku
QNH,yr është kërkesa vjetore për energji për ngrohjen e një zone të caktuar në MJ;
QNH,i është kërkesa për energji për ngrohje të zonës së caktuar gjatë një muaji në MJ;
QNC,yr është kërkesa vjetore për energji për ftohje të zonës së caktuar në MJ;
QNC,j është kërkesa për energji për ftohje të zonës së caktuar gjatë një muaji në MJ .
3.1.18 Kërkesa vjetore për energji për ngrohje dhe ftohje, për kombinim të
sistemeve
Në rast të kalkulimit shumëzonor (me ose pa ndërveprim termik në mes zonave) kërkesa vjetore për
energji për ngrohje dhe ftohje për sisteme të caktuara të kombinuara të ngrohjes, ftohjes dhe ventilimit
të cilat përdoren nga zona të ndryshme është shuma e kërkesave të energjisë së zonave, zs, që
shërbehen nga kombinime të njëjta të sistemeve:

ku:
QNH,yr,zs është kërkesa vjetore e energjisë për ngrohjen e të gjitha zonave të ndërtesës, zs, që shërbehen
nga kombinimi i njëjtë i sistemeve, në MJ;
QNH,yr,z është kërkesa vjetore e energjisë për ngrohjen e zonës, z, e shërbyer nga kombinimi i njëjtë i
sistemeve, në MJ;
QNC,yr,zs është kërkesa vjetore e energjisë për ftohjen e të gjitha zonave të ndërtesës, zs, që shërbehen
nga kombinimi i njëjtë i sistemeve, në MJ;
QNC,yr,z është kërkesa vjetore e energjisë për ftohjen e zonës, z, e shërbyer nga kombinimi i njëjtë i
sistemeve, në MJ.
3.1.19 Energjia e përgjithshme e përdorur për sistemet e ngrohjes, ftohjes
dhe ventilimit të hapësirës
Për çdo kombinim të sistemeve të ngrohjes, ftohjes dhe ventilimit, konsumi vjetor i energjisë për
ngrohje dhe konsumi i energjisë vjetore për ftohje përfshirë humbjet e sistemit, janë të përcaktuara si
funksion i kërkesave (nevojave) për energji për ngrohje dhe ftohje sipas mënyrave të përshkruara në



29
pjesën 3.5 dhe 3.6, respektivisht, të shprehura në MJ. Konsumi (përdorimi) i energjisë ndihmëse
kalkulohet ndaras si është përshkruar në pjesën 3.7.
3.2 Kërkesat për ventilim
3.2.1 Transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, mënyra e ngrohjes
Për çdo muaj, transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, QV-heat, kalkulohet si

ku
QV-heat është transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, në MJ
HV-heat është koeficienti i humbjes së nxehtësisë gjatë ventilimit, në W/K
është temperatura e brendshme (në brendi të ndërtesës gjegjësisht vlera e vendosur e
temperaturës si parametër i rregullimit të nxehtësisë marrë nga baza e të dhënave të aktivitetit për
zonën e aktivitetit)
është temperatura e jashtme (temperatura mesatare mujore e marrë nga të dhënat
klimatike për një orë për atë lokacion ) në K
n është numri i ditëve brenda një muaji
0.0864 është faktori shndërrues nga W∙ditë në MJ.
Koeficienti i humbjes së nxehtësisë gjatë ventilimit

ku:
HV-heat është koeficienti i humbjes së nxehtësisë, në W/K
është kapaciteti i nxehtësisë së ajrit për vëllim ~ 1.2 kJ/m3K (produkti i dendësisë së ajrit në
kg/m3, dhe kapacitetit specifik të nxehtësisë së ajrit në kJ/kgK).
është prurja e ajrit (shkalla e rrjedhjes së ajrit) në hapësirën e kondicionuar në l/s për m2
sipërfaqe të dyshemesë
është sipërfaqja e dyshemesë së zonës në m2.
0864.0)( ••−•= −− nHQ eiheatVheatv θθ
iθ
eθ
AucH heatvaaheatV •••= −− ρ
aa c•ρ
heatvu −
A



30
Prurja e ajrit gjatë ventilimit

ku:
është prurja e ajrit në hapësirën e kondicionuar në l/s për sipërfaqe në m2
është prurja e ajrit në hapësirën e kondicionuar për shkak të filtrimit, e konvertuar duke
pjesëtuar me 3.6 nga m3/h për m2 në l/s për sipërfaqe të dyshemesë në m2
është efiçienca e sistemit të rigjenerimit të nxehtësisë. Vlerat standarde të sistemit janë
paraqitur në tabelën 9, por mund të përdoren edhe vlera tjera nëse arsyetohen me anë të të dhënave në
dispozicion.
është prurja e ajrit në hapësirën e kondicionuar që rezulton nga ventilimi mekanik gjatë
kohës së operimit, në l/s për sipërfaqe të dyshemesë në m2. Kjo vlerë mund të përfitohet duke
përdorur kërkesat e ventilimit të përcaktuara në bazën e të dhënave të aktivitetit për çdo lloj aktiviteti.
është prurja e ajrit në hapësirën e kondicionuar që rezulton nga ventilimi natyror në l/s për
sipërfaqe të dyshemesë në m2. Kjo vlerë mund të përfitohet duke përdorur kërkesat e ventilimit të
përcaktuara në bazën e të dhënave të aktivitetit për çdo lloj aktiviteti.
Tabela 9: Efiçiencat standarde të sistemit të rigjenerimit të nxehtësisë
Sistemi i rigjenerimit të nxehtësisë Efiçienca
Këmbyesi i nxehtësisë me pllakëza (Rekuperatori) 0.65
Tubat termik 0.60
Rrota termike 0.65
Spiralja rrotulluese 0.50

3.2.2 Transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, mënyra e ftohjes
Për çdo muaj, transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit QV-cool kalkulohet si:

ku:
QV-cool është transmetimi i nxehtësisë me anë të ventilimit, në MJ
HV-cool është koeficienti i humbjes së nxehtësisë gjatë ventilimit, në W/K
është temperatura e brendshme (vlera e vendosur e temperaturës si parametër i
rregullimit të ftohjes marrë nga baza e të dhënave të aktivitetit për zonën e aktivitetit )
heatnvheatmvHRvheatv uuuu ,,,,inf )1(6.3/ +•−+= −− η
heatvu −
inf−vu
HRη
heatmvu ,,
heatnvu ,,
0864.0)( ' ••−•= −− nHQ eicoolVcoolv θθ
iθ



31
është temperatura e modifikuar e ajrit të jashtëm siç paraqitet në tabelën 10;
n është numri i ditëve brenda muajit, në ditë
0.0864 është faktori shndërrues nga W∙ditë në MJ.

Tabela 10: Vlerat e përdorura për temperaturën e ajrit të furnizuar për kalkulimin e humbjeve
mujore nëpërmjet ventilimit për kërkesat e ftohjes
Muaji (°C)
Janar 16.0
Shkurt 16.0
Mars 16.0
Prill 16.0
Maj 16.0
Qershor 17.0
Korrik 18.5
Gusht 18.3
Shtator 16.0
Tetor 16.0
Nëntor 16.0
Dhjetor 16.0

Koeficienti i humbjes së nxehtësisë nëpërmjet ventilimit

ku:
HV-heat është koeficienti i humbjes së nxehtësisë gjatë ventilimit, në W/K
është kapaciteti i nxehtësisë së ajrit për vëllim ~ 1.2 kJ/m3K (produkt i dendësisë së ajrit në
kg/m3, dhe kapacitetit specifik të nxehtësisë së ajrit në kJ/kgK).
është prurja e ajrit në hapësirën e kondicionuar për sipërfaqe të dyshemesë l/sm2
është sipërfaqja e dyshemesë së zonës në m2.
Prurja e ajrit për nevoja të ventilimit

e
'θ
e
'θ
AucH coolvaacoolV •••= −− ρ
aa c•ρ
coolvu −
A
mvHRvcoolv uuu ,inf )1(6.3/ •−+= −− η



32
ku:
është prurja e ajrit në hapësirën e kondicionuar në l/s për sipërfaqe të dyshemesë në m2
prurja nëpër hapësirën e kondicinuar nëpërmjet të infiltrimit, e shndërruar duke pjestuar me
3.6 nga m3/h për m2 në l/s për m2 të sipërfaqes së dyshemesë
është prurja e ajrit nëpër hapësirën e kondicionuar që rezulton nga ventilimi mekanik gjatë
kohës së operimit në l/s për m2 sipërfaqe të dyshemesë. Kjo vlerë është caktuar nga kërkesat për
ventilim siç është përcaktuar në bazën e të dhënave të aktivitetit për çdo lloj aktiviteti.
është efiçienca e sistemit të rigjenerimit të nxehtësisë. Vlerat standarde janë të paraqitura në
tabelën 9 por mund të përdoren edhe vlera tjera nëse arsyetohen nga të dhënat në dispozicion. Ky
parametër vendoset në 0 nëse rigjenerimi i nxehtësisë mund të anashkalohet apo të ndërprehet në verë
(e referuar si efiçienca variabile e rigjenenrimit të nxehtësisë).
3.2.3 Ventilimi i kontrolluar në bazë të kërkesës
Kjo metodologji përfshinë mundësinë për të modeluar ventilimin e kontrolluar sipas kërkesës për
zonat me ventilim mekanik përderisa për zonat me ventilim natyror, ekziston mundësia për rritjen e
kontrollit të ventilimit që i referohet kontrollit të ventilimit natyror me Sistemin e Menaxhimit të
Ndërtesave (SMN, që do të thotë modifikimin e prurjes së ajrit të siguruar në mënyrë natyrore në
hapësirë bazuar në një lloj kontrolle). Hollësitë për zbatimin e ventilimit të kontrolluar në bazë të
kërkesës janë dhënë në vijim.
Për zonat ventilimi i të cilave është definuar si mekanik, opsionet janë:
9. Nuk ekziston ventilimi i kontrolluar në bazë të kërkesës (opsioni standard)
10. Kontrolli në bazë të kërkesës varet nga numri i banorëve
11. Kontrolli në bazë të kërkesës varet nga senzorët e gasit.
Nëse opsioni i zgjedhur është 2 ose 3 nga opsionet e mësipërme, atëherë kjo metodologji ofron
opsionet vijuese:
12. Kontrolli nëpërmjet rrotulluesit (fluturës, opsioni standard)
13. Kontrolli nëpërmjet shpejtësisë së ventilatorit

Për zonat ventilimi i të cilave është definuar si natyror, opsionet janë:
14. Nuk ekziston ventilimi i kontrolluar në bazë të kërkesës (opcioni i vendosur automatikisht)
15. Ventilimi i shtuar.

Shkalla e modifikuar e ajrit të freskët e kontrolluar në bazë të kërkesës (FARdc) duhet të përcaktohet
nga shkalla e ajrit të freskët në bazën e të dhënave të aktivitetit (FARmax) si vijon:
coolvu −
inf−vu
mvu ,
HRη



33

ku FARmax është shkalla e ventilimit për person nga baza e të dhënave të aktivitetit e shumëzuar me
densitetin më të lartë të prezencës së personave gjatë periudhës së shfrytëzimit (i.e., l/s per m²),
FARlower është më e madhja nga të dyja: FARmin ose (0.6 × FARmax).
ku FARmin është shkalla e ventilimit për person nga baza e të dhënave të aktivitetit e shumëzuar me
densitetin minimal të prezencës gjatë periudhës së shfrytëzimit (kjo mund të jetë zero për disa
aktivitete).
Cdc është koeficienti i kontrollit sipas kërkesës dhe përcaktohet bazuar në të dhënat e tabelës 11.
Tabela 11: Vlerat e koeficientit për kontrollin sipas kërkesës
Lloji i kontrollit sipas kërkesës
Koeficienti i kontrollit sipas
kërkesës (Cdc)
Asnjë 0
Kontrolli i bazuar në numrin e personave prezent 0.85
Kontrolli i bazuar në senzorë të gasit 0.95
Ventilimi natyror i shtuar 0.5
3.2.4 Prurja e ajrit nëpërmjet infiltrimit (ngrohje dhe ftohje)
Kjo metodologji është nxjerrë nga standardet SK EN 15242.
Kur mund të supozohet se nuk ekziston asnjë lloj ndërveprimi në mes të sistemit të ventilimit (p.sh
sistemi mekanik) dhe ndikimit të rrjedhjes (humbjes), mund të përdoret një metodë e thjeshtuar për të
kalkuluar vlerat e infiltruara dhe të eksfiltruara të ajrit (ajrit që ka depërtuar nga ambienti i jashtëm
në brendi dhe ajrit që ka depërtuar nga brendia në ambientin e jashtëm) si në vijim:
Kalkulon rrjedhjen e ajrit përmes mureve të jashtme (mbështjellësit) të ndërtesës për shkak të efektit
të oxhakut (infiltrimi përkatësisht exfiltrimi i ajrit si pasojë e ndryshimit të temperaturës së ajrit të
jashtëm dhe atij të brendshëm), uv-inf-stack, dhe ndikimit të erës, uv-inf-wind, pa konsideruar rrjedhjen
mekanike apo rrjedhjen e ajrit të nevojshëm për procesin e djegies.
Kalkulon infiltrimin për shkak të efektit të oxhakut(uv-inf-stack)
Për çdo mur të jashtëm, rrjedhja e ajrit për shkak të efektit të oxhakut kalkulohet me anë të ekuacionit
në vijim:
[m3/h për m2 muret e jashtme]
ku:
Q4Pa është karakteristika e rrjedhjes së ajrit për ndryshim të presionit prej 4 Pa, në m3/h për m2 të
mbështjellësit të jashtëm, që do të thotë vëllimi mesatar i ajrit në orë (në m3/h) që kalon përmes
njësisë së sipërfaqes së mbështjellësit të ndërtesës (në m2) kur i nënshtrohet një ndryshimi të
presionit (shtypjes) ndërmjet presionit të brendshëm dhe atij të jashtëm prej 4 paskal. Vlera hyrëse e
dhënë nga shfrytëzuesi është qarkullimi i ajrit për një diferencë presioni prej 50Pa dhe duke përdorur
informatat në tabelën 12 shndërrimi i saj në rrymë ajri për një diferencë presioni prej 4Pa, para se të
( )( )max1 FARCFARCFAR dclowerdcdc ×−+×=
667.0
4inf ))((0146.0 iestackPastackv abshQu θθ −•••=−−



34
përdoret në ekuacionin e mësipërm. Sipërfaqja e mbështjellësit të jashtëm të ndërtesës definohet si
sipërfaqja e përgjithshme e dyshemesë, mureve, dhe kulmit të cilat e ndajnë vëllimin e brendshëm nga
mjedisi i jashtëm.
Vlera konvencionale e hstack është 70% e lartësisë së zonës Hz.
abs është vlera absolute.
θe është temperatura e jashtme (mesatarja mujore e përfituar nga të dhënat klimatike për një orë
për atë lokacion).
θi është temperatura e brendshme (vlera e vendosur e temperaturës për rastin e ngrohjes e marrë
nga baza e të dhënave të aktivitetit për zonën e aktivitetit)

Tabela 12: Shembuj të karakteristikave të rrjedhjeve4



4 E nxjerrë nga SK EN 15242– Ventilimi për ndërtesa — metodat e kalkulimit për përcaktimin e shkallës së
qarkullimit të ajrit në ndërtesa përfshirë filtrimin

m3/h për m2 të mbështjellësit të jashtëm
(exp n=0.667)
Niveli i rrjedhjes Q4Pa Q10Pa Q50Pa
Një familjare
E ulët 0.5 2 2.5
E mesme 1 2 5
E lartë 2 3.5 10
Shumë familjare; jo
rezidenciale përveç
industriale
E ulët 0.5 1 2.5
E mesme 1 2 5
E lartë 2 3.5 10
Industriale
E ulët 1 2 5
E mesme 2 3.5 10
E lartë 4 7 20
n(vëll.h) (exp n=0.667) Sipërfaqja e
jashtme/vëllimi Niveli i rrjedhjes n4Pa n10Pa n50Pa
Një familjare
E ulët 0.4 0.8 1.9 0.75
E mesme 0.8 1.5 3.8 0.75
E lartë 1.5 2.6 7.5 0.75
Shumë familjare; jo
rezidenciale përveç
industriale
E ulët 0.2 0.4 1.0 0.4
E mesme 0.4 0.8 2.0 0.4
E lartë 0.8 1.4 4.0 0.4
Industriale
E ulët 0.3 0.6 1.5 0.3
E mesme 0.6 1.1 3.0 0.3
E lartë 1.2 2.1 6.0 0.3

m3/h për m2 të sipërfaqes së
dyshemesë (exp n=0.667)
Sipërfaqja e
jashtme/sipërfaqja



35

Kalkuloni infiltrimin për shkak të ndikimit të erës (uv-inf-wind)
Për çdo mbështjellës të jashtëm, rryma e ajrit për shkak të ndikimit të erës kalkulohet si
[m3/h per m2 të mbështjellësit të jashtëm]
ku:
Q4Pa është e njëjtë sikurse është definuar më sipër.
është koeficienti i shtypjes së erës i definuar si:
ο Për muret vertikale: ndryshimi i koeficientit të shtypjes së erës në mes të anëve të
goditura nga era dhe nga anëve që nuk janë të goditura nga era për një drejtim të caktuar
ere. Vlera konvencionale e është 0.75.
ο Për pullaze: koeficienti i shtypjes së erës në sipërfaqe të pullazit.
ο Pullazi i rrafshët: mesatarisht në vlerë prej 0.55
ο Pullazi me majë: mesatarisht në vlerë prej 0.35
Vsite është shpejtësia e erës në ndërtesë në m/s e definuar si:
ο Për muret vertikale: shpejtësia mesatare e erës për një sektor ere prej ±60º në boshtin e
murit të jashtëm (drejtimi)
ο Për pullaze: shpejtësia e erës duke marrë parasysh të gjithë sektorët e erës
Pastaj, për çdo zonë, mblidhen kontributet e ndikimit të erës nga të gjithë mbështjellësit e jashtëm, në
rrymën e ajrit.

Kalkuloni rrymën rezultuese të ajrit, uv-sw, për çdo zonë duke përdorur ekuacionin në vijim:
667.02
4inf )(0769.0 sitepPawindv VCQu •∆••=−−
pC∆
pC∆
pC∆
pC∆

Niveli i
rrjedhjes
Q4Pa Q10Pa Q50Pa
e dyshemesë
Një familjare
E ulët 0.9 1.8 4.5 1.8
E mesme 1.8 3.6 9.0 1.8
E lartë 3.6 6.3 18.0 1.8
Shumë familjare; jo
rezidenciale përveç
industriale
E ulët 0.6 1.1 2.8 1.1
E mesme 1.1 2.2 5.5 1.1
E lartë 2.2 3.9 11.0 1.1
Industriale
E ulët 1.5 3.0 7.5 1.5
E mesme 3.0 5.3 15.0 1.5
E lartë 6.0 10.5 30.0 1.5



36
[m3/hm2 mbështjellësit e
jashtëm]
ku:
uv-inf-stack është kontributi i rrymës së ajrit nga të gjithë mbështjellësit nën ndikimin e efektit të
oxhakut për atë zonë në m3/hm2.
uv-inf-wind është kontributi i rrymës së ajrit nga të gjithë mbështjellësit nën ndikimin e erës për
atë zonë, në m3/hm2.
Q4Pa është e njëjtë sikurse është definuar më sipër
Përafërsisht, pjesa e infiltruar, uv-inf, mund të definohet duke përdorur ekuacionin në vijim:
[m3/hm2 muret e jashtme ]
ku:
uv-diff është diferenca në mes të rrymës së furnizuar dhe të larguar të ajrit (e kalkuluar pa efektin e
oxhakut ose të erës).

Megjithatë, qasja e thjeshtuar nuk merr parasysh faktin se nëse ekziston një dallim në mes të
furnizimit dhe largimit, zona është në një gjendje nën-presioni ose mbi-presioni. Prandaj:
uv-inf = uv-sw [m3/hm2 e mbështjellësit të jashtëm]
në të njëjtën kohë, rryma rezultuese e ajrit shndërrohet të jetë për një njësi sipërfaqeje të dyshemesë.
[m3/hm2 sipërfaqe e dyshemesë]
ku:
Aenv është sipërfaqja e përgjithshme e mbështjellësit të jashtëm e definuar si sipërfaqja e
përgjithshme e dyshemesë, mureve dhe pullazit që ndajnë vëllimin e brendshëm të një zone specifike
nga mjedisi i jashtëm, e shprehur në m2.
Azone është sipërfaqja e dyshemesë së zonës në m2.
3.3 Kërkesa për ujë të ngrohtë
Kërkesa për ujë të ngrohtë për përdorim amvisërie në çdo zonë duhet të kalkulohet si:
Kërkesa për ujë të ngrohtë (MJ/muaj) = Kërkesa në bazën e të dhënave * 4.18 /1000 * SIPËRFAQJA
e zonës * ∆T
ku:
Pa
windvstackv
windvstackvswv Q
uu
uuu
4
inf
infinf
14.0
),max( −−−−−−−−
••
+=
swvdiffvv uuu −−− += ),0max(inf
zone
env
swvv A
A
uu •= −−inf



37
Kërkesa në bazën e të dhënave është kërkesa për ujë të ngrohtë në bazën e të dhënave të aktivitetit në
l/m2 për një muaj.
∆T është diferenca në temperaturë (gradë C në të cilën uji nxehet), e marrë si
50°C.
4.18 /1000 është kapaciteti specifik i nxehtësisë së ujit në MJ/kgK
SIPËRFAQJA e Zonës në m2.

Kalkulimi i humbjes gjatë shpërndarjes për çdo zonë për çdo muaj (MJ/muaj ):
Nëse gjatësia e gypit për bartjen e ujit të ngrohtë është më e madhe se 3m, atëherë humbjet gjatë
shpërndarjes kalkulohen si
Humbja gjatë shpërndarjes = 0.17* kërkesa për ujë të ngrohtë
ku
0.17 është vlera mujore standarde e humbjes në sistemin e shpërndarjes së ujit të ngrohtë
(MJ/muaj) për kërkesën mujore të energjisë për ujë të ngrohtë (MJ/ muaj).

Për çdo sistem të ujit të ngrohtë (SUN):
ο Të bëhen kalkulimet për çdo sistem të energjisë solare (SES) që i shërben SUN për të
kalkuluar kontributin e SES për SUN, të përdorura për të zvogëluar kërkesën për ujë të
ngrohtë;
ο Të vlerësohet kërkesa për ujë të ngrohtë, sipërfaqja së cilës i shërben edhe humbjet gjatë
shpërndarjes për SUN duke përdorur:
ο Shumën e kërkesës mujore për të gjitha zonat të shërbyera nga SUN;
ο Shumën e humbjes mujore gjatë shpërndarjes për të gjitha zonat të shërbyera nga
SUN;
ο Shumën e sipërfaqes së të gjitha zonave të shërbyera nga SUN;
ο Të vlerësohet koha më e hershme e fillimit dhe ajo më e vonshme e përfundimit për çdo
zonë të shërbyer nga SUN;
ο Të merret parasysh kontributi nga energjia solare, Pjesa 3.9, nëse është e aplikueshme;
ο Të merret parasysh kontributi nga sistemi për prodhimin e kombinuar të energjisë (PKE)
nëse është e aplikueshme.
3.3.1 Ruajtja e ujit të ngrohtë
Nëse sistemi i ujit të ngrohtë përfshinë rezervuarin, dhe madhësia e rezervuarit nuk është dhënë
ndaras si madhësi hyrëse, atëherë madhësia e rezervuarit do të kalkulohet si:



38
Madhësia e rezervuarit (litër)= Kërkesa ditore (MJ/ditë) * 18
ku:
Kërkesa ditore = kërkesën maksimale mujore / Numrin e ditëve në muaj
18 është vlerë kompjuterike – madhësia e rezervuarit është 18 litra për MJ të kërkesës ditore.

Nëse humbjet në rezervuar nuk janë futur nga shfrytëzuesi atëherë ato llogariten si:
Humbjet në rezervuar (MJ/muaj) = Humbjet ditore në rezervuar (kWh/litër në rezervuar)*(Madhësia
e rezervuarit 5)1/3 *(365/12)*( Madhësia e rezervuarit )2/3 * 3.6
ku:
Humbja ditore në rezervuar është humbja në rezervuar për një ditë në kWh për litër të rezervuarit
dhe kalkulohet si në vijim:
ο Për enë të pa izoluara të ruajtjes: 0.1425 kWh/ditë për një litër në rezervuar
ο Për enë me shtresë të lirshme të izolimit me trashësi izolimi t mm: 0.005 + 1.76/(t+12.8)
ο Për enë me izolim të pajisur fabrikisht me izolim me trashësi t mm: 0.005 + 0.55/(t + 4)
Madhësia e rezervuarit 5 është madhësia e rezervuarit në litra, nëse kërkesa vjetore për ujë të
ngrohtë është 5 MJ/m2, që do të thotë, kalkulohet si = (5/365)*18* sipërfaqja së cilës i shërben
365/12 është shumëzimi me numrin e ditëve dhe pjesëtimin me numrin e muajve me qëllim të
përfitimit të humbjeve mujore në rezervuar.
Madhësia e rezervuarit është madhësia e rezervuarit për ujë të ngrohtë në litra, siç është kalkuluar më
sipër ose si madhësi hyrëse nga shfrytëzuesi.
3.6 është faktori për shndërrimin e humbjeve nga kWh në MJ.
3.3.2 Qarkullimi sekondar
Nëse SUN përfshinë qarkullimin sekondar, atëherë nëse nuk është futur si shënim nga shfrytëzuesi,
gjatësia e qarkut të qarkullimit sekondar kalkulohet si:
Gjatësia e qarkut = sqrt (sipërfaqja e shërbyer)* 4.0
ku:
sipërfaqja e shërbyer është sipërfaqja e përgjithshme e shërbyer nga SUN, në m2.
4.0 është vlerë kompjuterike.
Humbjet e qarkullimit sekondar kalkulohen si:
Humbjet e qarkullimit sekondar (MJ/muaj) = Humbjet për metër (W/m) * gjatësia e qarkut (m) * orët
e funksionimit * Numri i ditëve në muaj * 3.6/1000
ku:



39
Humbjet për metër janë humbjet e qarkullimit sekondar për metër, të llogaritura si 15 W/m të
gjatësisë së qarkut të qarkullimit sekondar nëse nuk janë dhënë si madhësi hyrëse;
Gjatësia e qarkut është gjatësia e qarkut të qarkullimit sekondar në m;
Orët e funksionimit – numri i orëve të funksionimit ditor të SUN;
3.6/1000 shndërron W në kWh dhe pastaj kWh në MJ;

Fuqia e pompës së qarkullimit sekondar, nëse nuk është dhënë si madhësi hyrëse, duhet të kalkulohet
si:
Fuqia e pompës së qarkullimit sekondar (kW) = (0.25 * gjatësia e lakut + 42) / 500
ku
gjatësia e qarkut është gjatësia e qarkut të qarkullimit sekondar në m;
0.25, 42, dhe 500 janë vlera kompjuterike të nxjerra nga hulumtimet.
Fuqia e pompës së qarkullimit sekondar pastaj kalkulohet duke shumëzuar fuqinë e pompës me orët e
funksionimit të SUN.
3.4 Përdorimi i energjisë për ndriçim
Energjia për ndriçim duhet të kalkulohet sipas EN 15193-1.
Të dhënat për këtë kalkulim përfshijnë energjinë për ndriçim, kohëzgjatjen e kohës së operimit
përfshirë ndikimin e prezencës së shfrytëzuesve, dhe kushtet e përdorimit të dritës së ditës në regjim
të ndryshëm të kontrollit.
Ekuacioni i ndriçimit:

me:
= [31, 28, 31, 30, 31, 30, 31, 31, 30, 31, 30, 31]. Numrin e ditëve në çdo muaj
= energjia për ndriçim në W/m2 për çdo orë të muajit j
= energjia rezervë në W/m2 për orë
= Energjia për ndriçimin e vitrinave në W/m2 për çdo orë të muajit j
( )[ ] ( ) ( )
yearm
kWhj i
P
i
OddjOjiDjijj
light
PFPFFPN
W 2
1000
24
12
1
24
1
24
1
∑ ∑ ∑
= = =












×+×+××
=
jN
jP
pP
djP



40
= faktori korrigjues i dritës së ditës (diellit) (faktori i shfrytëzimit) për orë i të muajit j
= faktori korrigjues lidhur me prezencën e shfrytëzuesve për orë i të muajit j
= faktori korrigjues i banimit për ndriçimin e vitrinave për tërë vitin
3.4.1 Kalkulimi i energjisë së ndriçimit në ndërtesë, Pj
Densiteti i fuqisë së ndriçimit për një ndërtesë kalkulohet duke përdorur njërën nga opsionet në vijim:
ο Përdoruesi i metodologjisë përcakton energjinë e nevojshme për ndriçim të përgjithshëm
(në W) për të arritur intensitetin e dritës në çdo zonë me kusht që intensiteti i dritës është
i barabartë apo më i madh sesa niveli i ndriçimit të aktivitetit në bazën e të dhënave të
aktivitetit, dhe densiteti i fuqisë (W/m2) kalkulohet duke pjesëtuar fuqinë me sipërfaqen
e zonës. Kur intensiteti i dritës i projektuar është më i vogël sesa niveli i ndriçimit të
aktivitetit në bazën e të dhënave të aktivitetit, densiteti i përgjithshëm i fuqisë duhet
automatikisht të jetë proporcional me nivelin e ndriçimit të aktivitetit.
ο Përdoruesi përcakton efiçiencën e llambës (poçit) në lumen për qark-vat (W) dhe raportin
e dritës së gjeneruar nga ndriçuesi për të përcaktuar efiçiencën e sistemit të ndriçimit në
kuptim të lumenëve të ndriçuesit për qark-vat (W). Kjo mund të llogaritet kundrejt
lakores së ndriçimit (e cila bazohet në 60 ndriçues lumen për qark-vat) e definuar me anë
të ekuacionit në vijim për të nxjerrë densitetin e fuqisë për ndriçimin e përgjithshëm.
Përdoruesi gjithashtu mund të përdor intensitetin e dritës në zonë, nëse është i njohur,
dhe densiteti i fuqisë pastaj do të llogaritet sipas paragrafit në vijim.

Densiteti i fuqisë (W/m²) do të ndryshojë si funksion i gjeometrisë për çdo zonë të
modeluar dhe do të përcaktohet me anë të përdorimit të ekuacionit në vijim:
Densiteti i fuqisë për 100 lux = (1.93 + 0.007×R + 0.063×R²)/MF
Ku R është raporti i sipërfaqes së përgjithshme të mureve me sipërfaqen e përgjithshme
të dyshemesë, ku vlera maksimale për R është 8, dhe MF është faktori i mirëmbajtjes që
llogaritet si 0.8. Densiteti i fuqisë për 100 lux pastaj shumëzohet me nivelin e intensitetit
të dritës për llojin e aktivitetit që përcaktohet me anë të bazës së të dhënave të aktivitetit,
dhe pjesëtohet me 100
ο Përdoruesi cakton një lloj llambe për çdo zonë bazuar në tabelën 14 ku efiçienca e
ndriçuesit mund të llogaritet kundrejt lakores së ndriçimit sipas paragrafit të mësipërm
për të nxjerrë densitetin e fuqisë për ndriçimin e përgjithshëm. Përdoruesi gjithashtu
mund të përdor intensitetin e dritës në zonë, nëse është i njohur, dhe densiteti i fuqisë
pastaj do të llogaritet siç është përshkruar më sipër.





DjiF
OjiF
OdF



41
Tabela 13: Efiçiencat automatike të ndriçimit që do të përdoren gjatë kalkulimit lidhur me
llojin e llambës së zgjedhur
Lloji i llambës
Lumenët e ndriçuesit për qark -vat
Aktivitetet
me ndriçim
anësor dhe
ato me
ndriçim jo
të ditës
Aktivitetet me
ndriçim të lartë
LED 27.5 33.0
Volfram- Halogene 7.5 9.0
Fluoreshente – komapkte 22.5 27.0
T12 Fluoreshente - halofosfate –
ngarkesa me frekuencë të dobët
25.0 30.0
T8 Fluoreshente - halofosfate - –
ngarkesa me frekuencë të dobët
27.5 33.0
T8 Fluroshente - halofosfate - –
ngarkesa me frekuencë të lartë
32.5 39.0
T8 Fluoreshente - trifosfor -
ngarkesa me frekuencë të lartë
36.3 43.5
Halogjene metalike 25.0 39.0
Merkuri me shtypje të lartë 22.5 27.0
Natriumi me shtypje të lartë 35.0 42.0
T5 Fluoreshente - trifosfor-të
mbështjellura - ngarkesa me
frekuencë të lartë
37.5 45.0
Fluoreshente (pa detaje) 22.5 27.0
3.4.2 Kalkulimi i fuqisë së ndriçimit të vitrinave në ndërtesë, Pdj
Ndriçimi i vitrinave do të definohet në aspektin e efiçiencës së llambës së ndriçimit mesatar për çdo
zonë, i cili do të llogaritet kundrejt një efiçience prej 15 llamba lumen për qark-vat (W) për të
përshtatur vlerën e ndriçimit të vitrinave të shoqëruar me aktivitetin në bazën e të dhënave të
aktivitetit.
3.4.3 Kalkulimi i energjisë parazite, Pp
Vetëm nëse janë paraqitur të dhënat aktuale, ngarkesa e energjisë parazite Pp supozohet të jetë:
ο Ndërprerja manuale: 0 W/m2
ο Kontrolli foto qelizë: vlera automatike për sistemet e adresuara në mënyrë digjitale =
0.57 W/m2, vlera automatike për senzorë të pavarur = 0.3 W/m2,
ο Identifikimi i shfrytëzimit: vlera automatike = 0.3 W/m2



42
3.4.4 Kalkulimi i faktorit korrigjues të dritës së ditës (diellit), FDji
Faktori i ndikimit të dritës së ditës (faktori i shfrytëzimit), FD, është përdorimi i ndriçimit në një
hapësirë, i shprehur si fraksion i ndriçimi pa ndonjë kontribut të dritës së ditës.
Depërtimi i dritës së ditës
Kjo është e shprehur në aspektin e faktorit mesatar të dritës së ditës (DF). Po ashtu mund të përdoret
në rastin e dritës nga pullazi. Faktori mesatar i dritës së ditës llogaritet të jetë:
ο Për dritaret anësore: DF = DF1 = 45 Wwin/A
ο Për hapësirat me dritë pullazi që bie në mënyrë horizontale apo nga streha: DF = DF2 =
90 Wroof/A
ο Për të dyja, dritaret anësore dhe dritën nga pullazi: DF = DF1 + DF2
Ku Wwin është sipërfaqja e përgjithshme e dritareve, përfshirë edhe kornizën, Wroof është sipërfaqja e
përgjithshme e pullazit nga i cili depërton drita përfshirë edhe kornizën, dhe A është sipërfaqja e të
gjitha dhomave (tavani, dyshemeja, muret dhe dritaret).
Këto shifra vlejnë për xhamat e dyfishtë me emision të ultë. Nëse përdoren xhamat e hijezuar,
shumëzoni me transmetimin normal të dritës sipas prodhuesit dhe pjesëtoni me 0.76.
Kalkulimi i faktorit të dritës së ditës për pjesën e përparme, të mesme dhe të pasme të dhomës:
DFF është faktori mesatar i dritës së ditës për pjesën e përparme të dhomës brenda 3 metrave të parë
(%)
DFF = (1.75 * DF1) + DF2
DFM është faktori mesatar i dritës së ditës në pjesën e mesme të dhomës brenda 3 metrave të dytë (%)
DFM = (0.25 * DF1) + DF2
DFB faktori mesatar i dritës së ditës në pjesën e pasme të dhomës pas 6 metrave të para (%)
DFB = DF2.
Kontrolli fotoelektrik
Kalkulimi i faktorit të shfrytëzimit:
Për zonat të cilat janë të ndriçuara me dritë të ditës përmes dritareve në vetëm një orientim, faktori i
shfrytëzimit duhet të merr parasysh ndryshimin e kontrollit në mes pjesës së përparme dhe të pasme të
zonës si në vijim:
Nëse senzori fotoelektrik është vetëm në pjesën e përparme atëherë:
1)anësore.dritngandriçuare.sip1(
2
)1F(
)anësore.dritngandriçuare.sip(F F,DD ∗−+
+
∗=




43
Nëse senzori fotoelektrik është në pjesën e përparme dhe të pasme atëherë:
B,D
M,DF,D
D F)anësore.dritngandriçuare.sip1(
2
)FF(
)anësore.dritngandriçuare.sip(F ∗−+
+
∗=

Për zonat me dritë pullazi ose me dritare në drejtime të kundërta, ku diferenca në azimut është 175º
ose më shumë, dhe raporti i kontributit të dritës së ditës në mes anëve të kundërta është më i vogël
sesa 3:1, atëherë faktori i shfrytëzimit kalkulohet si:

B,D
M,DF,D
D F)anësore.dritngandriçuare.sip1(2
)FF(
)anësore.dritngandriçuare.sip(F ∗−+
+
∗=

ku
FD,F është faktori i shfrytëzimit për pjesën e përparme të dhomës
FD,M është faktori i shfrytëzimit për pjesën e mesme të dhomës
FD,B është faktori i shfrytëzimit për pjesën e pasme të dhomës
Dhe ata kalkulohen sipas llojit të kontrollit të ndriçimit si në vijim:
Ndërruesi fotoelektrik:
Eext është intensiteti i dritës së jashtme (në kLux) – nga të dhënat e intensitetit të dritës për një
lokacion të caktuar të motit ngjashëm me atë të paraqitur në tabelën 14.
Edesign është intensiteti i dritës i shprehur në Lux
Pjesa e përparme e dhomës:
Nëse Eext × DFF × 10 > Edesign atëherë FD,F = 0
ndryshe nëse: Eext × DFF × 10 > 0.5 × Edesign atëherë FD,F = 0.5
ndryshe: FD,F = 1
Pjesa e mesme e dhomës:
Nëse Eext × DFM × 10 > Edesign atëherë FD,M = 0
ndryshe nëse: Eext × DFM × 10 > 0.5 × Edesign atëherë FD,M = 0.5
ndryshe: FD,M = 1
Pjesa e pasme e dhomës:
nëse Eext × DFB × 10 > Edesign atëherë FD,B = 0
ndryshe nëse: Eext × DFB × 10 > 0.5 × Edesign atëherë FD,B = 0.5



44
ndryshe: FD,B = 1

Errësimi fotoelektrik
Pjesa e përparme e dhomës:
nëse: Eext × DFF × 10 > Edesign atëherë FD,F = 0
ndryshe: FD,F = (Edesign – Eext × DFF × 10) / Edesign
Pjesa e mesme e dhomës:
Nëse: Eext × DFM × 10 > Edesign atëherë FD,M = 0
Ndryshe: FD,M = (Edesign – Eext × DFM × 10) / Edesign
Pjesa e pasme e dhomës:
Nëse: Eext × DFB × 10 > Edesign atëherë FD,B = 0
Ndryshe: FD,B = (Edesign – Eext × DFB × 10) / Edesign
Ndërprerësi manual
Kjo vlen vetëm kur ekziston ndërprerësi lokal manual që do të thotë,
ο Distanca maksimale nga ndërprerësi tek ndriçuesi që kontrollon është 6 m ose sa dyfishi i
lartësisë së pozitës së ndriçuesit nëse kjo është më e madhe
ο Ose nëse sipërfaqja e dhomës është më e vogël se 30 m2
Kjo nuk aplikohet në korridore, ose hapësira tjera qarkulluese, sport/fitnes, shesh patinazh akulli,
dhomat e ndërrimit, pishina, hapësirat për shitje, hapësirat për pranimin e bagazhit, hapësirat e
kontrollit për siguri, hapësirat për ngrënie/pije, salla, biblioteka, dyqane të ftohta, vitrina, hapësirat
industriale, depot dhe hapësirat për performancë (skenë) për të cilat FD=1.
Zgjedhja me ndërrues manual merret parasysh të aplikohet vetëm kur ndërtesa fillon të shfrytëzohet
për here të parë në atë ditë.
Në rastin e tillë, FD kalkulohet si:
Nëse: Eext × DF × 10 > Edesign atëherë FD = 0.5
Dhe nëse ekzistojnë dritare anësore në vetëm një orientim atëherë:
FD = (ndriçimi i sipërfaqes nga dritaret anësore) * 0.5 + (1 ndriçimi i sipërfaqes nga dritaret
anësore) * 0.5
Për më tepër: FD = 1.
Kontrolli manual dhe fotoelektrik
FD kalkulohet për çdo lloj kontrolli ndaras, pastaj merret minimumi i dy vlerave FD.



45
Tabela 14: Shembull i të dhënave të intensitetit të dritës së jashtme në kilolux *
Jan Shkurt Mar Prill Maj Qer Korr Gusht Shtat Tetor Nëntor Dhjetor
Koha
630 0.0 0.2 2.2 2.1 6.8 9.0 7.4 3.7 0.7 0.0 0.0 0.0
730 0.3 2.0 7.3 7.3 13.0 15.1 13.9 9.9 4.5 0.7 0.7 0.1
830 2.2 6.5 12.5 12.6 19.3 20.9 20.0 16.6 11.0 4.2 3.8 1.6
930 5.8 10.6 17.1 18.2 24.7 26.0 26.1 22.6 16.9 9.4 7.8 4.7
1030 8.7 14.0 20.7 22.7 28.7 30.6 31.1 26.9 22.2 13.8 10.9 7.6
1130 10.2 15.3 22.5 26.1 31.0 32.6 34.9 30.6 25.0 17.1 12.6 9.0
1230 10.1 15.9 22.4 27.7 33.6 34.8 36.3 32.9 25.9 18.7 12.6 9.1
1330 8.9 13.7 20.4 27.6 33.8 35.4 35.9 33.1 25.4 19.0 11.0 7.7
1430 6.0 10.9 16.8 26.6 32.6 34.0 34.2 31.8 24.5 17.1 8.2 4.9
1530 2.5 6.7 12.5 24.0 29.1 30.2 31.1 28.3 21.1 14.0 3.9 1.6
1630 0.3 2.0 7.4 18.7 24.4 25.6 26.6 23.1 16.2 9.8 0.6 0.1
1730 0.0 0.2 2.3 13.4 18.9 20.5 20.7 17.0 10.5 4.2 0.0 0.0
1830 0.0 0.0 0.3 7.6 13.2 14.8 14.6 10.5 4.3 0.7 0.0 0.0
1930 0.0 0.0 0.0 2.1 6.8 9.1 8.1 3.8 0.7 0.0 0.0 0.0
* Jashtë këtyre orëve intensiteti i dritës së jashtme llogaritet të jetë zero
3.4.5 Korrigjimi i prezencës, FOji
Nëse në ndërtesë ka persona prezent por nuk ka kërkesa për ndriçim (p.sh dhoma të hotelit ose repart
spitali gjatë natës), FO = 0.
Në rastet tjera, FO është baras me 1 nëse ndriçimi është i rregulluar në mënyrë 'qendrore' (një
supozim i tillë bëhet nëse nuk ekziston ndërruesi manual ose kontrolli fotoelektrik).
Në korridore, ose hapësira tjera qarkulluese, sport/fitnes, shesh, patinazh akulli, dhomat e ndërrimit,
pishina, hapësirat për shitje, hapësirat për pranimin e bagazhit, hapësirat e kontrollit për siguri,
hapësirat për ngrënie/pije, salla, biblioteka, dyqane të ftohta, vitrina, hapësirat industriale, depot dhe
hapësirat për performancë (skenë), FO është baras me 1 edhe nëse sensorët e detektimit të banimit ose
kontrolli manual janë prezent, përveç nëse ndërprerësi automatik kohor aktivizon errësuesin ose ndal
dritat (opsionet “Auto On / ndriçimi i ulët” ose “Auto On / Auto Off” në tabelën 15).
Senzorët e detektimit të prezencës
FOi = FOC (i do të thotë për çdo orë në kalkulim).
Në këto shprehje FOC është dhënë në tabelën 15. Llojet e sistemit janë definuar me standardet EN
15193: Performanca energjetike e ndërtesave —Kërkesat e energjisë për ndriçim.
Tabela 15: Vlerat FOC
Senzorët e detektimit të prezencës FOC
Sistemet pa detektim automatik të prezencës ose të mungesës



46
Senzorët e detektimit të prezencës FOC
Ndërprerësi manual On/Off 1.00
Ndërprerësi manual On/Off + sinjali shtesë automatik i shuarjes 0.95
Sistemet me detektim automatik të prezencë ose të mungesës
Auto On / Drita e dobësuar (errësuar) 0.95
Auto On / Auto Off 0.90
Manual On / Drita e dobësuar (errësuar) 0.90
Manual On / Auto Off 0.82
3.4.6 Ndërruesi kohor –i përdorur vetëm për ndriçimin e vitrinave –
kalkulimi i FOd
Ndërruesi kohor automatik:
Nëse ekziston ndërprerësi kohor automatik për ndriçim të vitrinave, atëherë
FOd = 1 – f
ku f = 0.2 për të paraqitur ulje prej 20% të densitetit të fuqisë së ndriçimit të vitrinave.
Nëse nuk ekziston ndërprerësi kohor automatik për ndriçimin e vitrinave atëherë f = 0.
3.4.7 Korrigjimi për matje
Aplikoni çfarëdo korrigjimi relevant të matjes (p.sh nën-matjet me alarme për vlerat jashtë kufirit të
caktuar) për energjinë e kalkuluar për ngrohje, nëse aplikohet.
3.5 Përdorimi i energjisë për ngrohje
Përdorimi i energjisë për ngrohje do të përcaktohet në baza mujore për çdo sistem NVKA të definuar
në ndërtesë. Pasi të jetë kalkuluar kërkesa për energji për ngrohje për çdo zonë në ndërtesë (QNH) siç
është përshkruar në pjesën 3.1.6, kërkesa për energji për ngrohje për sistemin NVKA hi do të jetë
shuma e kërkesës për të gjitha zonat e bashkangjitura në sistemin NVKA (Hd). Atëherë energjia e
përdorur për ngrohje për sistemin NVKA hi (He) do të kalkulohet me anë të:
He = Hd / SSEFF
ku SSEFF është efiçienca sezonale e sistemit të ngrohjes e cila përfshinë efiçiencën e gjeneratorit,
humbjet e nxehtësisë në sistemin e gypave dhe rrjedhjet në tubacione. Kjo nuk përfshinë energjinë e
përdorur nga ventilatorët dhe pompat.
Energjia e përdorur për ngrohje në ndërtesë do të jetë shtesë e energjisë së përdorur për ngrohje të të
gjitha sistemeve NVKA të përfshira në atë ndërtesë.



47
3.5.1 Korrigjimet për matje
Përdorni çfarëdo korrigjimi relevant të matjes (p.sh nën-matjet me alarme për vlerat jashtë kufirit të
caktuar) për energjinë e kalkuluar për ngrohje nëse aplikohet.
3.6 Përdorimi i energjisë për ftohje
Përdorimi i energjisë për ftohje do të përcaktohet në baza mujore për çdo sistem NVKA të definuar në
ndërtesë. Pasi të jetë kalkuluar kërkesa për energji për ftohje për çdo zonë në ndërtesë (QNC) siç është
përshkruar në pjesën 3.1.7, kërkesa për energji për ftohje për sistemin NVKA hi do të jetë shuma e
kërkesës për të gjitha zonat e bashkangjitura në sistemin NVKA (Cd). Atëherë energjia e përdorur për
ftohje për sistemin NVKA hi (Ce) do të kalkulohet me anë të:
Ce = Cd / RSEES
ku RSEES është raporti sezonal i efiçiencës se energjisë të sistemit të ftohjes, që përfshinë efiçiencën
e ftohësit, fitimet e nxehtësisë në sistemin e gypave, rrjedhjet në tubacione dhe largimin e energjisë
latente (qoftë të qëllimshme apo jo), dhe nuk përfshinë energjinë e përdorur nga ventilatorët dhe
pompat.
Energjia e përdorur për ftohje në ndërtesë do të jetë shtesë e energjisë së përdorur për ftohje të të
gjitha sistemeve NVKA të përfshira në atë ndërtesë.
3.6.1 Korrigjimet për matje
Përdorni çfarëdo korrigjimi relevant të matjes (p.sh nën-matjet me alarme për vlerat jashtë kufirit të
caktuar) për energjinë e kalkuluar për ftohje, nëse aplikohet.
3.7 Përdorimi i energjisë ndihmëse
Përdorimi i energjisë ndihmëse do të kalkulohet në baza mujore për çdo zonë të definuar në ndërtesë,
varësisht nga strategjia shërbyese e saj.
3.7.1 Kërkesat për të dhëna
ο Shkalla e ventilimit:
ο Për ventilimin mekanik, metodologjia duhet të përdor shkallën e ajrit të freskët nga
baza e të dhënave të aktivitetit (për aktivitetin e zgjedhur në zonë).
ο Për largimin mekanik të ajrit, si madhësi hyrëse kërkohet shkalla e qarkullimit të
ajrit.
ο Fuqia specifike e ventilatorit (FSV):
ο FSV kërkohet si madhësi hyrëse në rast të ventilimit mekanik, qoftë në nivel zonor
ose të NVKA.



48
ο FSV duhet po ashtu të sigurohet në nivelin e zonës në të cilën ekziston largimi
mekanik zonal.
3.7.2 Definicioni i algoritmeve
Energjia ndihmëse është energjia e përdorur nga kontrolluesit, pompat, dhe ventilatorët të shoqëruara
me sistemet e NVKA.
Energjia ndihmëse për çdo zonë duhet të kalkulohet në baza mujore siç është paraqitur në vijim
(kWh/m2) dhe pastaj të shumëzohet me sipërfaqen e zonës në (m2), dhe nëse është e aplikueshme, po
ashtu e korrigjuar për faktorin e energjisë elektrike të ndërtesës.
Energjia ndihmëse është produkt i densitetit të energjisë ndihmëse dhe orëve vjetore të operimit të
sistemit të ngrohjes nga baza e të dhënave të aktivitetit (që do të thotë, orët kur vlera e vendosur e
temperaturës për ngrohje është më e lartë sesa vlera vendosur e temperaturës së reduktimit të ngrohjes
automatikisht bazuar në orarin ditor/javor/vjetor nga baza e të dhënave të aktivitetit).
Densiteti i energjisë ndihmëse është shuma e densitetit të energjisë së pompës dhe ventilatorit.
Energjia për shërbimet tjera ndihmëse në ndërtesë siç është qarkullimi sekondar i ujit të ngrohtë,
ventilatorët përzierës (ventilatorët eliminues të shtresave të ajrit me temperatura të ndryshme),
qarkullimi i detyruar i ujit te sistemet e ngrohjes me energji solare etj, do të jenë elemente shtesë të
energjisë së ventilatorëve dhe pompave.
Energjia e pompave
Densiteti i energjisë së pompave për ndërtesën ekzistuese do të varet nga lloji i sistemit të NVKA
edhe nëse pompa përmban kontrolluesin e ndryshueshëm të shpejtësisë. Tabela 16 përcakton se për
cilat lloje të sistemit NVKA duhet të llogaritet energjia e pompave edhe nëse opsioni i specifikimit të
shpejtësisë së pompimit të ndryshueshëm është në dispozicion. Tabela 17 paraqet densitetet e
energjisë së pompave për pompimin me shpejtësi konstante si dhe për pompimin me shpejtësi të
ndryshuar.
Tabela 16: Caktimi i energjisë së pompës sistemeve të NVKA
Lloji i sistemit të NVKA Energjia e pompës
Shpejtësia e
ndryshuar e
pompimit e lejuar
Ngrohja qendrore që përdorë ujë: radiatorë Vetëm UNTU5 Po
Ngrohja qendrore që përdorë ujë: me konveksion Vetëm UNTU Po
Ngrohja qendrore që përdorë ujë: ngrohja e
dyshemesë
Vetëm UNTU Po
Ngrohja qendrore me shpërndarje të ajrit Asnjë Jo
Nxemjet tjera lokale- me ventilim (shpërndarje) Asnjë Jo
Nxemjet tjera lokale-pa ventilim (shpërndarje) Asnjë Jo
Nxemjet rrezatuese pa qynga Asnjë Jo
Nxemjet rrezatuese me qynga Asnjë Jo
Nxemjet rrezatuese me shume ndezës Asnjë Jo

5 Uji i ngrohtë me temperaturë të ulët



49
Lloji i sistemit të NVKA Energjia e pompës
Shpejtësia e
ndryshuar e
pompimit e lejuar
Nxemjet e ajrit me qyngë dhe konveksion të
forcuar
Asnjë
Jo
Nxemjet e ajrit pa qyngë dhe konveksion të forcuar Asnjë Jo
VAV me një gyp Të dyja UNTU dhe UF6 Jo
VAV me gypa dual Të dyja UNTU dhe UF Jo
Kabineti i paketuar i brendshëm (VAV) Të dyja UNTU dhe UF Po
Sistemet e ventilimit në formë spirale Të dyja UNTU dhe UF Po
Sistemi i induksionit Të dyja UNTU dhe UF Po
Sistemi i vëllimit të pandryshueshëm (shkalla e
fiksuar e ajrit të freskët)
Të dyja UNTU dhe UF
Jo
Sistemi i vëllimit të pandryshueshëm (shkalla
ndryshueshme e ajrit të freskët)
Të dyja UNTU dhe UF
Jo
Shumë-zonal (kuverta e ngrohtë/kuverta e nxehtë) Të dyja UNTU dhe UF Jo
Ringrohja terminale (vëllimit i pandryshueshëm) Të dyja UNTU dhe UF Jo
Gypat dual (vëllimi i pandryshueshëm) Të dyja UNTU dhe UF Jo
Tavanet e ftohura ose rrezet pasive të ftohura dhe
ventilimi i zhvendosur
Të dyja UNTU dhe UF Po
Rrezet e ftohura aktive Të dyja UNTU dhe UF Po
Pompa termike të qarkut të ujit Të dyja UNTU dhe UF Jo
Sistemi split (i ndarë) ose multisplit (multi i ndarë) Asnjë Jo
Sistemi ftohës për një dhomë të vetme Asnjë Jo

Tabela 17: Densiteti i fuqisë së pompës
Konfigurimi i pompës
Densiteti i fuqisë së pompës (W/m2)
Vetëm UNTU Të dyjat UNTU dhe UF
Pompimi me shpejtësi konstante 0.6 1.8
Pompimi me shpejtësi të ndryshueshme me pompën me
senzor diferencial
0.5 1.5
Pompimi me shpejtësi të ndryshueshme me senzor
diferencial në sistem
0.4 1.1
Pompimi me shpejtësi të ndryshueshme me senzor
presioni të shumëfishtë në sistem
0.3 0.9

6 Uji i ftohur



50
Fuqia e ventilatorit
Për zonat strategjia e shërbimit të të cilave është ventilimi mekanik si dhe ngrohja dhe/ose ftohja,
densiteti i fuqisë së ventilatorit përcaktohet për çdo zonë duke përdorur njërin nga ekuacionet në
vijim:




Ku FARmax është shkalla më e lartë e furnizimit me ajër të freskët (l/s për m²) që caktohet nga lloji i
aktivitetit dhe “SCR” është shkalla e furnizimit të hapësirës së kondicionuar (që do të thotë shkalla e
qarkullimit të ajrit e nevojshme për të kondicionuar një hapësirë në l/s për m²), që kalkulohet si në
vijim:

ku ρ =1.2 kg/m³, Cp = 1.018 kJ/kgK, ΔT = 8K, PSH është ngarkesa më e lartë e ngrohjes së hapësirës
dhe PSC është ngarkesa më e ulët e ftohjes së hapësirës (në W/m² të sipërfaqes së çdo zone).
Tabela 18: Caktimi i ekuacioneve të energjisë së pompës për sistemet NVKA

Lloji i sistemit të NVKA
Densiteti i fuqisë së
pompës
Ngrohja qendrore që përdorë ujë: radiatorë -
Ngrohja qendrore që përdorë ujë: me konveksion -
Ngrohja qendrore që përdorë ujë: ngrohja e dyshemesë -
Ngrohja qendrore me shpërndarje të ajrit FPS2
Nxemjet tjera lokale- me ventilim -
Nxemjet tjera lokale-pa ventilim -
Nxemjet rrezatuese pa qynga -
Nxemjet rrezatuese me qynga -
Nxemjet rrezatuese me shume ndezës -
Nxemjet e ajrit me qyngë dhe konveksion të forcuar -
Nxemjet e ajrit pa qyngë dhe konveksion të forcuar -
VAV me një gyp FPS2
VAV me gypa dual FPS2
Kabineti i paketuar i brendshëm (VAV) FPS1
( ) ( )terminalcentral SFPSCRSFPFARFPS ×+×= max1
( ) centralSFPSCRFARofGreaterFPS ×= ,max2
centralSFPFAR
SCR
ofGreaterFPS ×




= max3 ,5
centralSFPFARFPS ×= max4
( )
( )TC
PSCPSHofGreater
SCR
p ∆××
=
ρ
,



51
Lloji i sistemit të NVKA
Densiteti i fuqisë së
pompës
Sistemet e ventilimit në formë spirale FPS1
Sistemi i induksionit FPS3
Sistemi i vëllimit të pandryshueshëm (shkalla e fiksuar e ajrit të freskët) FPS2
Sistemi i vëllimit të pandryshueshëm (shkalla e ndryshueshme e ajrit të
freskët) FPS2
Shumë-zonal (kuverta e ngrohtë/kuverta e ftohtë) FPS2
Ringrohja terminale (vëllimi i pandryshueshëm) FPS2
Gypat dual (vëllimi i pandryshueshëm) FPS2
Tavanet e ftohura ose rrezet pasive të ftohura dhe ventilimi i zhvendosur FPS4
Rrezet e ftohura aktive FPS3
Pompa termike e qarkut të ujit FPS2
Sistemi split ose multisplit -
Sistemi ftohës për një dhomë të vetme -

Për zonat strategjia shërbyese e të cilave është ventilimi mekanik (që mund të përfshijë rigjenerimin e
nxehtësisë) por jo ngrohje dhe ftohje, densiteti i fuqisë së ventilatorit është produkt i shkallës së
furnizimit me ajër të freskët nga baza e të dhënave të aktivitetit dhe fuqisë specifike të ventilatorit të
definuar në nivel të zonës.
Për zonat me largim mekanik, densiteti i fuqisë së ventilatorit është produkt i shkallës së largimit dhe
fuqisë specifike të ventilatorit. Energjia e ventilatorit largues do të jetë shtesë për energjinë e
ventilatorit për ventilimin furnizues/largues, nëse është në dispozicion.
Për zonat me ventilatorë përzierës , të mëposhtmet i shtohen kalkulimit ndihmës mujor të energjisë:
1/3.6 kWh/m2 (i.e., 1 MJ/m2).
Energjia për shërbimet tjera ndihmëse në ndërtesë, siç është qarkullimi sekondar i ujit të ngrohtë
(Pjesa 3.3.2) dhe qarkullimi i detyruar për sistemet e ngrohjes së ujit me anë të energjisë solare (Pjesa
3.9) etj, do të jetë shtesë e energjisë së ventilatorit dhe pompës.
Ventilimi i kontrolluar sipas kërkesës
Përveç ndikimit në ngarkesën e ajrit të freskët (energjia për të ngrohur dhe ftohur ajrin e freskët)
ventilimi i kontrolluar sipas kërkesës mund të ndikojë gjithashtu në energjinë ndihmëse. Kur
rregullimi i qarkullimit të ajrit përdor ventilimin me kontrollim të shpejtësisë (që do të thotë me
përdorimin e ventilatorëve me shpejtësi të ndryshueshme), kalkulimi i energjisë ndihmëse do të
përdor FARdc në vend të FARmax, por nëse rregullimi i qarkullimit të ajrit përdor kontrolluesin
‘valvulë’ atëherë kalkulimi i energjisë ndihmëse nuk do të jetë i ndikuar.
3.8 Përdorimi i energjisë për ujë të ngrohtë
Siç është përshkruar në Pjesën 3.3, për çdo sistem të ujit të ngrohtë (SUN) metodologjia duhet të
kalkulojë:



52
ο Humbjet në rezervuar
ο Humbjet në qarkullimin sekondar
ο Energjinë e pompës së qarkullimit sekondar (e shtuar tek energjia ndihmëse).
Efiçienca e shpërndarjes së SUN mujore kalkulohet si:
Efiçienca e shpërndarjes






++
+
=
)muaj/MJ(sekondaritlimqarkuleHumbjet)muaj/MJ(trezervuarieHumbjet
)muaj/MJ(esshpërndarjeHumbjet)muaj/MJ(ngrohtëtëujëpërKërkesa
)muaj/MJ(ngrohtëtëujëpërKërkesa
esshpërndarjeEfiçienca

Kalkuloni konsumin e energjisë për ujë të ngrohtë SUN si:
Konsumi i energjisë për ujë të ngrohtë
ngrohtëtëujittëgjenerimiteEfiçienca
esshpërndarjeEfiçienca
ngrohtëtëujëpërKërkesa
)muaj/MJ(ngrohtëtëujëpërenergjisëiKonsumi






=

Nëse sistemi i ujit të ngrohtë është i lidhur me sistemin e ngrohjes solare dhe/ose sistemin për
prodhimin e kombinuar të nxehtësisë dhe energjisë (PKE) konsumi i energjisë për ngrohjen e ujit
kalkulohet si:
ngrohtëtëujittëgjenerimiteEfiçienca
ujitesolarengrohjangaKontributi
CHPngakontributi
esshpërndarjeEfiçienca
ngrohtëtëujëpërKërkesa
)muaj/MJ(ngrohtëtëujëpërenergjisëiKonsumi










−
−





=

Nëse uji i ngrohtë sigurohet nga gjeneratori i nxehtësisë së sistemit NVKA, e jo nga ndonjë gjenerator
i pavarur, efiçienca e gjeneratorit të nxehtësisë zvogëlohet për 5 % për kalkulimin e ngrohjes së ujit
me qëllim që të merret parasysh reduktimi i efiçiencës së një pjese të ngarkesës (meqë gjeneratori
është përshtatur me madhësi për të akomoduar ngarkesën e hapësirës dhe ngrohjen e ujit)
3.9 Sistemet e energjisë termike solare
Energjia e prodhuar nga sistemi i energjisë termike solare duhet të kalkulohet sipas orientimit të
kolektorit dhe pjerrtësisë. Me qëllim të kalkulimit të rrezatimit në sipërfaqen e kolektorit, duhet të
procedohen të dhënat e rrezatimit për një orë për të gjeneruar vlerat e rrezatimit global solar për
orientimet dhe pjerrtësitë e paraqitura në tabelën 19 dhe 20, përkatësisht.
Për qëllime të kalkulimit, uji i ngrohtë solar llogaritet të jetë përdorur për të zhvendosur karburantin
që ndryshe do të përdorej nga gjeneratori i ujit të ngrohtë.



53
3.9.1 Kërkesat për të dhëna
Të përgjithshme
ο Sipërfaqja: specifikon sipërfaqen maksimale të kolektorit solar përmes së cilës rrezatimi
solar i pa koncentruar hyn në kolektor, në m2
ο Orientimi : specifikon orientimin e kolektorëve solar
ο Pjerrtësia: specifikon pjerrtësinë e kolektorëve solar në shkallë në raport me rrafshin
horizontal ku 0° do të thotë sipërfaqja e kolektorit është në pozicion horizontal dhe 90°
sipërfaqja e kolektorit është në pozicion vertikal.
Tabela 19: Orientimet për të cilat duhet të kalkulohet rrezatimi solar
Orientimet
V
VL
L
JL
J
JP
P
VP

Tabela 20: Pjerrtësia për të cilën duhet të kalkulohet rrezatimi solar
Pjerrtësitë
(këndi)
0
15
30
45
60
75
90

Parametrat e kolektorit
Nëse parametrat e kolektorit janë të njohur, ata duhet të regjistrohen si të dhëna hyrëse. Përndryshe,
do të përdoren vlerat automatike në tabelën 21. Parametrat e kolektorit janë si në vijim:
ο : (eta-zero) është efiçienca e humbjes zero e faktorit të efiçiencës nga standardet
testuese të kolektorit SK EN 12975-2 dhe ka të bëjë me sipërfaqen e hapur.
ο a1: është koeficienti linear i humbjes së nxehtësisë nga standardet testuese të kolektorit
SK EN 12975-2 dhe ka të bëjë me sipërfaqen e hapur në W/m2K.
ο a2: është varësia e temperaturës së koeficientit të humbjes së nxehtësisë nga standardet
testuese të kolektorit SK EN 12975-2 dhe ka të bëjë me sipërfaqen e hapur në W/m2K
oη



54
ο IAM: është modifikuesi i këndit rënës të kolektorit nga standardet testuese të kolektorit
SK EN 12975-2 kur testi i këndit rënës në mes kolektorit dhe rrezatimit direkt solar për
kushtet e testit është 50°.
Tabela 21: Parametrat automatik të kolektorit
Lloji i kolektorit a1 a2 IAM
Kolektori i palëmuar 0.9 20 0 1
Kolektori i pllakës së rrafshët 0.75 6 0 0.94
Kolektori me gyp të zbrazët 0.65 3 0 0.97

Ruajtja solare
Parametrat e ruajtjes solare janë si në vijim:
ο Lloji i ngrohjes paraprake solare: specifikon përgatitjet e para ngrohjes solare si njëra nga
opsionet në vijim:
ο Ruajtjen e dedikuar të ngrohjes paraprake solare: kur ekzistojnë një ose më shumë
enë për ruajtjen e energjisë së caktuar solare që ngrohen vetëm me anë të
kolektorëve solar dhe që nuk përmbajnë burime tjera të nxehtësisë
ο Rezervuari i kombinuar: ruajtja solare në një rezervuar të ujit të ngrohtë
kombinohet me një ose më shumë burime rezervë të nxehtësisë, që do të thotë
sistemi i energjisë solare përdorë enët e njëjta për ruajtje me sistemin e ujit të
ngrohtë.
ο Vëllimi i ruajtjes solare, Vsol: kjo i referohet vëllimit të dedikuar të ruajtjes së energjisë
solare dhe duhet të kalkulohet sipas përgatitjeve për ngrohjen paraprake solare siç është
treguar në skemën e figurës 5:
ο Në rast të një ose më shumë rezervuarëve të ndarë të ngrohur paraprakisht, sikurse
diagrami a ose c në figurën 5, vëllimi i ruajtjes solare është vëllimi i rezervuarit/ve
të ngrohur paraprakisht
ο Në rast të rezervuarit të kombinuar, sikurse në diagramin b në figurën 5, vëllimi i
ruajtjes solare është vëllimi në mes të fundit të elementit mbështetës më të ulët
(elementit elektrik apo këmbyesit të nxehtësisë) dhe elementit më të ulët të
sistemit primar solar
ο Në rast të ruajtjes termike (vetëm uji i ngrohtë) ku (vetëm) spiralja termike gjendet
brenda ruajtjes termike që do të thotë nuk ka ngrohje rezervë, vëllimi i ruajtjes
solare është vëllimi i ruajtjes së dedikuar termike
ο Në rast të një sistemi të drejtpërdrejtë, sikurse në diagramin d të figurës 5, vëllimi
solar duhet të kalkulohet si 0.3 here vëllimi i rezervuarit. Shih edhe Shënimin 2 në
vijim.
Shënim 1
Shembujt skematik në figurën 5 vështirë mund të paraqesin të gjitha llojet e energjisë
solare termike komerciale. Nëse është e nevojshme, edhe për sisteme më komplekse,
mund të përdoret një mjet i akredituar dinamik stimulues.
oη



55
Shënim 2
Vëllimi i dedikuar solar i instalimit termik solar ndryshon varësisht nga kontrolli dhe
strategjia kohore e sistemit mbështetës (rezervë). Për të optimalizuar performancën e
sistemit termik solar, sistemi mbështetës duhet të parandalohet së funksionuari gjatë dhe
para periudhës së ditës kur rrezatimi solar është mjaftueshëm i fuqishëm për të
kontribuar në kërkesat për ujë të ngrohtë. Kur mund të demonstrohet se vëllimi solar i
dedikuar duhet të kalkulohet sipas një qasjeje të ndryshme nga udhëzimet e dhëna në
këtë dokument, kalkulimet alternative mund të përdoren përderisa ato janë në pajtim me
procedurat standarde të CEN (Komiteti Evropian për Standardizim).
ο Lloji i izolimit dhe trashësia: specifikon llojin dhe trashësinë e izolimit të rezervuarit
solar.
Nëse ena për ruajtjen e ujit të ngrohtë përdoret nga sistemi i energjisë solare dhe sistemi mbështetës
për ujë të ngrohtë, atëherë humbjet e ruajtjes vetëm se janë llogaritur në pjesën 3.3.1: Ruajtja e ujit të
ngrohtë. Nëse sistemi solar përmbajnë një enë të dedikuar për ruajtjen e ujit të ngrohtë, atëherë
humbjet e ruajtjes kalkulohen duke përdorur procedurën e njëjtë sikurse në 3.3.1: Ruajtja e ujit të
ngrohtë.

Figura 5: Skema të ndryshme për ngrohjen paraprake solare *














* këto skema nuk kanë për qëllim të tregojnë masat e sigurisë dhe pajisjet që nevojiten për të bërë sistemin të
sigurt.

a) Me rezervuar solar të ndarë b) Me rezervuar me spirale të dyfishtë
c) Me bojler të kombinuar d) Sistemi i drejtpërdrejte



56
Unaza e kolektorit
Unaza solare i referohet të gjitha elementeve të vendosura në mes të kolektorit solar dhe pikës ku
burimi mbështetës i ngrohjes furnizon sistemin e ujit të ngrohtë me energji. Parametrat e unazës së
kolektorit janë si në vijim:
ο Shkalla e transferimit të nxehtësisë e këmbyesit (ve) të nxehtësisë në unazën solare në
W/K, :
ο Për sistemet e drejtpërdrejta solare termike në të cilat fluidi transportues i energjisë
nga sistemi solar primar dhe uji i konsumuar janë të njëjta (Figura 5) duhet të
zgjidhet opsioni nuk ekziston këmbyesi i nxehtësisë.
ο Për sistemet jo të drejtpërdrejta ku fluidi i qarkut primar është i ndryshëm nga ai i
anës sekondare të sistemit, do të ekziston një ose më shumë këmbyes të nxehtësisë
në enën për ruajtje (rezervuar).
Për të kalkuluar rënien e efiçiencës së sistemit të shkaktuar nga këmbyesi (t) i nxehtësisë
në unazën solare, shkalla e transmetimit të nxehtësisë së këmbyesit (ve) të nxehtësisë
duhet të regjistrohet si e dhënë hyrëse. Nëse kjo vlerë nuk është e njohur, duhet të
përdoret opsioni automatik (default).

Për sisteme të vogla, shkalla e transmetimit të nxehtësisë së këmbyesit në
vlerën e unazës solare mund të përfitohet nga rezultatet e testit sipas
standardeve përkatëse evropiane – Karakterizimi i performancës së
depozitimit për sistemet e ngrohjes diellore.

Për sisteme të mëdha, vlera merret nga të dhënat e performancës së
këmbyesit të nxehtësisë të ofruara nga prodhuesi.

Për sisteme me një ose më shumë këmbyes të nxehtësisë, të cilat përdorin
përgatitjet e ndërmjetme apo terciare sikurse ato me depo (ruajtjen) termike,
një shkallë ekuivalente me transmetimin e nxehtësisë, duhet të futen në
sistem si të dhëna hyrëse.
ο Koeficienti i humbjes së përgjithshme të nxehtësisë në të gjitha gypat në unazën
solare Uloop,p: specifikon koeficientin e humbjes së përgjithshme të nxehtësisë në të
gjitha gypat në unazën solare përfshirë gypat në mes të kolektorëve dhe grupit të
gypave si dhe në mes grupit të kolektorëve dhe rezervuarit(ve) për ruajtjen solare
në W/K

Nëse gypi dhe izolimi për unazën solare janë të njohura, koeficienti i
humbjes së përgjithshme solare i të gjitha gypave në unazën solare mund të
kalkulohet përkatësisht - shih për shembull, John A. Duffie dhe William A.
Beckman: Solar Engineering of Thermal Processes. Wiley-Interscience ed.,
1991.

Nëse gypi dhe izolimi për unazën solare nuk janë të njohura, duhet të
përdoren vlerat automatike të sistemit (default).



hxst )U(



57
Humbjet gjatë shpërndarjes
Nëse ekzistojnë gypat në mes sistemit solar termik dhe sistemit mbështetës të ngrohjes, duhet të
specifikohet nëse gypat e shpërndarjes në mes të sistemit të energjisë solare dhe burimit mbështetës të
ngrohjes janë të izoluar. Kjo përdoret për të llogaritur humbjet termike të shpërndarjes në mes të
sistemit solar termik dhe ngrohësit mbështetës (rezervë).
Energjia ndihmëse
Parametrat e energjisë ndihmëse janë si në vijim:
ο Sistemi i qarkullimit: specifikon llojin e sistemit të qarkullimit që përdor sistemi solar që
do të thotë, sistemi termosifon, sistemet me qarkullim të detyruar të ujit të ndihmuara nga
fotovoltaikët ose sistemet me qarkullim të detyruar të cilat përdorin rrjetin elektrik për
pompën qarkulluese.
ο Fuqia nominale e pompës (ve): specifikon fuqinë nominale hyrëse të pompës qarkulluese
në unazën solare që do të thotë fuqia e shënuar në etiketën e pompës.
Për pompën multi-procesore, zgjidhet fuqia që i përgjigjet mënyrës tipike të operimit.

3.9.2 Definimi i algoritmeve
Prodhimi i dobishëm solar termik: , në kWh
Kontributi i dobishëm (mujor) i sistemit termik solar në kërkesat për ujë të ngrohtë në një ndërtesë
kalkulohet si:
, ku
ο është prodhimi i nxehtësisë së sistemit termik solar në një muaj i, në kWh
ο janë humbjet termike të sistemit solar në muaj i, në kWh.

Prodhimi i sistemit solar termik:
Prodhimi i sistemit solar termik kalkulohet si:

ku:
ο QW ,sol,us,mi janë kërkesat për ujë të ngrohtë për një muaj i, në kWh
ο Xmi është vlera që varet nga koeficienti i humbjes së nxehtësisë në unazën e kolektorit
dhe ndryshimit të temperaturës. Por gjithashtu edhe nga vëllimi i rezervuarit për ruajte
duke llogaritur faktorin korrigjues të kapacitetit të rezervuarit.
mi,use,sol,WQ
mi,ls,solmi,out,sol,Wmi,use,sol,W QQQ −=
mi,out,sol,WQ
mi,ls,solQ
mi,out,sol,WQ
mi,us,sol,W
3
mi,W
3
mi,w
2
mi,w
2
mi,wmi,wmi,wmi,us,sol,Wmi,out,sol,W
Q)fXeYdXcYbXaY(QfQ ⋅+++++=⋅=



58
, ku
ο A është sipërfaqja e kolektorit në m2.
ο Uloop është koeficienti i humbjes së nxehtësisë dhe përcaktohet nga karakteristikat
e kolektorit dhe izolimit të gypave, në W/m2K: , ku

Uloop,p është koeficienti i humbjes së përgjithshme të nxehtësisë për të gjitha
gypat në unazën solare përfshirë gypat në mes kolektorëve dhe grupit të
gypave në mes grupit të kolektorëve dhe rezervuarit solar në W/K

Nëse gypat dhe izolimi i kolektorit janë të njohur, mund të
përdoren formulat për gypat e izoluar ose

Nëse karakteristikat e kolektorit nuk janë të njohura, ndërmerret
kalkulimi automatik (default) duke përdorur
ο ηloop është faktori i efiçiencës së kolektorit marrë parasysh ndikimin e këmbyesit
të nxehtësisë i kalkuluar si:

nëse karakteristikat e këmbyesit të nxehtësisë në unazën e kolektorit janë të
njohura atëherë

, ku,
• dhe (Ust)hx është shkalla e
transmetimit të nxehtësisë se këmbyesit (ve) të
nxehtësisë në unazën solare, në W/K
• Për sistemet e drejtpërdrejta,

Nëse karakteristikat e këmbyesit të nxehtësisë në unazën e kolektorit nuk
janë të njohura atëherë ηloop=0.85
ο është referenca e ndryshimit të temperaturës në muaj i
, ku

Tref,mi është referenca për temperaturë i, në muajin i në °C
Tref,mi=11.6+1.18Tw+3.86Tcw-1.32Te,avg,mi

Tw është temperatura e dëshiruar e ujit të ngrohtë e llogaritur si
40°C

Tcw është temperatura e furnizuesit kryesor të ujit e llogaritur si
10°C

Te,avg,mi është temperatura e jashtme mesatare mujore për çdo
lokacion
1000Q
tfTUA
X
im,us,sol,W
mistmilooploop
im ⋅
⋅⋅∆⋅η⋅⋅
=
A
U
40aaU p,loop21loop +⋅+=
A5.05U p,loop ⋅+=
η∆−=η 1loop
hxst
1o
)U(
)aA( ⋅⋅η
=η∆
0=η∆
miT∆
mi,avg,emi,refmi
TTT −=∆



59
ο fst është faktori korrigjues i kapacitetit të rezervuarit për ruajtje,

Vref është referenca e vëllimit e barabartë me 75 litra per m2 të kolektorit

Vsol është vëllimi i rezervuarit për ruajtjen e energjisë solare në litra

tmi është gjatësia e muajit i, në h

QW(H) ,sol,us,mi janë kërkesat për ujë të ngrohtë në muajin i, në kWh
ο Ymi është vlerë e cila varet nga të dhënat e kolektorit (zero-humbje e efiçiencës së
kolektorit) dhe rrezatimit solar në sipërfaqen e kolektorit
, ku
ο Imi është rrezatimi mesatar solar në sipërfaqen e kolektorit gjatë muajit i, në W/m2

ο a,b,c,d,e janë faktorët korrelativ varësisht nga lloji i rezervuarit për ruajtje siç është
paraqitur në Tabela 22. Vlerat e përdoruara kalkulohen me metodën e diagramit f (John
A. Duffie dhe William A. Beckman: Solar Engineering of Thermal Process. Wiley-
Interscience ed., 1991).
Tabela 22: Faktorët korrelativ – të përshtatur nga SK EN 15316-4-4
Faktorët korrelativ për grupet e kolektorëve të lidhur me rezervuarët për ruajtjen e ujit të
ngrohtë
a 1.029
b -0.065
c -0.245
d 0.0018
e 0.0215
f 0

Kalkulimi i konsumimit të energjisë ndihmëse:
Konsumimi i energjisë ndihmëse (elektriciteti i nevojshëm për pompat qarkulluese) të sistemit solar
termik në kWh, kalkulohet sipas:
ο për sistemet termosifone ose sistemet me qarkullim të detyruar të ndihmuar nga
fotovoltaikët, Wsol,aux,mi=0
ο Për sistemet me qarkullim të detyruar të cilat përdorin rrjetin elektrik,
, ku
25.0
sol
ref
st )V
V
(f =
1000Q
tIIAMA
Y
mi,us,sol
mimiloopo
mi ⋅
⋅⋅η⋅η⋅⋅
=
mi,aux,solW
1000
tP
W mi,auxnom,auxmi,aux,sol
⋅
=



60
ο Paux,nom është fuqia hyrëse nominale e pompës qarkulluese, në W.
Nëse Paux,nom nuk është e njohur,
ο taux,mi është koha e funksionimit të pompës në muajin i, në orë
Koha e funksionimit të pompës qarkulluese për një vit është 2000 orë. Koha e
funksionimit të pompës për një muaj përcaktohet me anë të distribuimit të kohës së
funksionimit për një vit që korrespondon me shpërndarjen mujore të rrezatimit solar (p.sh
nëse rrezatimi në janar është 5% i rrezatimit vjetor, atëherë koha e funksionimit të
pompës në janar është 5% e kohës funksionuese të pompës për një vit ).
Humbjet termike të sistemit solar:
Humbjet termike të sistemit solar janë caktuar me anë të humbjeve të nxehtësisë në rezervuarin e
ruajtjes plus humbjet e nxehtësisë gjatë distribuimit në mes të sistemit termik solar dhe
ngrohësit mbështetës
, ku
ο humbjet solare në rezervuar
ο për rezervuarët e kombinuar, humbjet në rezervuarin e ruajtjes së energjisë solare
kalkulohen si pjesë e kalkulimit të modulit të ujit të ngrohtë
ο për instalimet me rezervuar të ndarë solar, humbjet kalkulohen varësisht nga lloji
dhe trashësia e izolimit duke përdorur metodologjinë e njëjtë të kalkulimit siç
është përshkruar për rezervuarët e ujit të ngrohtë.
ο Humbjet gjatë shpërndarjes
Nëse ekzistojnë gypa në mes të Sistemit të energjisë solare (SES) dhe sistemit rezervë
(përforcues) kjo specifikon që gypat shpërndarës në mes të sistemit të energjisë solare dhe
burimit rezervë të ngrohjes janë të izoluar si në vijim:
ο Nëse gypat janë të izoluar
ο Nëse gypat nuk janë të izoluar .
Programi kompjuterik (softueri) duhet të zbres ujin e dobishëm të ngrohtë të prodhuar nga sistemi
termik i energjisë solare nga kërkesat që duhet të plotësohen nga sistemi i ujit të ngrohtë (SUN) me të
cilin është i lidhur sistemi i energjisë solare.
3.10 Fotovoltaikët
Energjia e gjeneruar me anë të sistemit fotovoltaik (PV) duhet të kalkulohet sipas orientimit dhe
pjerrtësisë së kolektorit. Me qëllim të kalkulimit të rrezatimit në modulin PV, të dhënat e rrezatimit
për një orë duhet të procesohen për të përfituar vlerat globale të rrezatimit solar për orientimet dhe
pjerrtësitë (këndet) e paraqitura në tabelën 19 dhe 20, përkatësisht. Algoritmet duhet të jenë në
përputhje me standardin SK EN 15316-4-6.
A225P nom,aux ⋅+=
mi,ls,solQ
mi,ls,st,sol,WQ
mi,ls,dis,buQ
mi,ls,dis,bumi,ls,st,sol,Wmi,ls,sol QQQ +=
mi,ls,st,sol,WQ
mi,ls,dis,buQ
)Q/Q(02.0Q mi,us,solmi,out,solmi,ls,dis,bu ⋅=
)Q/Q(05.0Q mi,us,solmi,out,solmi,ls,dis,bu ⋅=



61
3.10.1 Definimi i algoritmeve
Prodhimi i elektricitetit fotovoltaik
Elektricitetit i prodhuar nga sistemi fotovoltaik kalkulohet si:
, ku:
ο Eel,PV,out është elektriciteti mujor i prodhuar nga modulet fotovoltaike në kWh
ο Ppk fuqia maksimale (piku) e grupit PV të instaluar, në kWp, i fituar nën kushtet
standarde testuese 7. Nëse kjo nuk është e përfshirë si madhësi hyrëse (input),
kalkulohet sipas , ku
ο Kpk është koeficienti standard i fuqisë më të lartë i cili varet nga lloji i integrimit
të moduleve fotovoltaike në ndërtesë siç janë paraqitur në tabelën 23.
ο A është sipërfaqja e paneleve fotovoltaike duke përjashtuar konstruksionin
mbështetës (pa kornizë), në m2
ο Esol është rrezatimi solar mujor në sistemin PV në kWh/m2 (rrezatimi solar mujor
në njësi të sipërfaqes nën këndin dhe orientimin përkatës në kWh/m2, në lokacionin e
caktuar
ο fshading është faktori i hije-mbulimit i marrë nga Tabela 24 sipas nivelit të hije-
mbulimit të grupit PV. Niveli i hije-mbulimit i referohet përqindjes së qiellit të bllokuar
nga pengesat. Duhet të vlerësohet duke llogaritur pjerrtësinë e paneleve.
ο fper është vlera e performancës së sistemit e marrë nga tabela 25 sipas strategjisë së
ventilimit të grupit PV (definicionet në tabelën 26).
ο Iref është rrezatimi referues solar i barabartë me 1 kW/m2
Tabela 23: Koeficienti i standard i fuqisë maksimale (pikut), Kpk*)
Lloji i modulit Koeficienti i fuqisë më të lartë në kWp/m2
Silikon mono -kristalor 0.088
Silikon multi-kristalor 0.080
Silikon shumë shtresor i hollë në formë amorfe
(jokristalore)
0.035
Shtresat tjera të holla 0.018
Shtresa e hollë bakër -indium-galium-diselenide 0.056
Shtresa e hollë kadmium- telluride 0.049
* Vlerat e përfituara nga vlerat e performancës më të ulët për çdo teknologji siç janë publikuar në Bazën e të
Dhënave të Parametrave të Performancës së Moduleve Fotovoltaike nga ‘Sandia National Laboratories’(2002)

7 Vlerat referuese testuese të temperaturës së qelizës θ=25°C, të rënies së rrezatimit Iref=1 kW/m2, spektri i
masës ajrore solare AM=1.5 për modulin PV ose testimit të qelizës PV– EN 6182.9

ref
pershadingsolpk
out,PV,el
I
ffEP
E
•••
=
AKP pkpk •=



62

Tabela 24: faktori i hije-mbulimit (hijezimit), fshading
Niveli i hije-mbulimit
S
il
ik
o
n
m
o
n
o
-
k
ri
s
ta
lo
r
S
il
ik
o
n

m
u
lt
i-
k
ri
s
ta
lo
r
S
il
ik
o
n

s
h
u
m
ë

s
h
tr
e
s
o
r
I
h
o
ll
ë
n
ë
f
o
rm
ë

a
m
o
rf
e

(j
o
k
ri
s
ta
lo
re
)
S
h
tr
e
s
a
t
tj
e
ra

të
h
o
ll
a

S
h
tr
e
s
a
e
h
o
ll
ë

b
a
k
ë
r
-i
n
d
iu
m
-
g
a
li
u
m
-
d
is
e
le
n
id
e

S
h
tr
e
s
a
e
h
o
ll
ë

k
a
d
m
iu
m
-
te
ll
u
ri
d
e

Aspak ose shumë pak <20% 1 1 1 1 1 1
Vlerë modeste [20-60%] 0.7 0.7 0.8 0.8 0.8 0.8
I konsiderueshëm [60-80%] 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6
I rëndë >80% 0.3 0.3 0.4 0.4 0.4 0.4

Tabela 25: Faktori i performancës së sistemit, fper
Strategjia e ventilimit
S
il
ik
o
n
m
o
n
o
-
k
ri
s
ta
lo
r
S
il
ik
o
n

m
u
lt
i-
k
ri
s
ta
lo
r
S
il
ik
o
n

s
h
u
m
ë

s
h
tr
e
s
o
r
I
h
o
ll
ë
n
ë
f
o
rm
ë

a
m
o
rf
e

(j
o
k
ri
s
ta
lo
re
)
S
h
tr
e
s
a
t
tj
e
ra

të
h
o
ll
a

S
h
tr
e
s
a
e
h
o
ll
ë

b
a
k
ë
r
-i
n
d
iu
m
-
g
a
li
u
m
-
d
is
e
le
n
id
e

S
h
tr
e
s
a
e
h
o
ll
ë

k
a
d
m
iu
m
-
te
ll
u
ri
d
e

Modulet e ventiluara fuqishëm apo
me ventilim të obliguar
0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80
Modulet e ventiluara në mënyrë të
moderuar
0.75 0.75 0.78 0.78 0.78 0.78
Modulet e pa ventiluara 0.70 0.70 0.73 0.73 0.73 0.73

Tabela 26: Definicionet e strategjisë së ventilimit të panelit PV
Strategjia e ventilimit Definicioni
Modulet e ventiluara fuqishëm apo me ventilim të
detyruar
I referohen atyre situatave kur nuk ekziston
ndërveprim termik në mes modulit PV dhe
sipërfaqes në të cilën është i montuar. Kjo mund
të vlejë për shembull për një sistem të pavarur të
montuar në një pullaz të rrafshët.
Modulet e ventiluara në mënyrë të moderuar Ekziston zbrazëti ajri në mes të modulit PV dhe
sipërfaqes në të cilën është i montuar. Kjo mund të
vlejë për sistemet në pullaz të pjerrtë në të cilat
mundësohet zbrazëti e përshtatshme ajri në mes
modulit PV dhe pullazit.
Modulet e paventiluara Nuk ekziston zbrazëti ajri në mes të modulit PV
dhe sipërfaqes në të cilën është i montuar




63
3.11 Gjeneratorët e erës
Metodologjia e cila duhet të aplikohet për të kalkuluar elektricitetin e prodhuar nga turbinat e erës
duhet të bazohet në Metodën e densitetit mesatar të fuqisë sipas së cilës elektriciteti i prodhuar nga
turbinat e erës fitohet duke llogaritur densitetin mesatar të fuqisë së erës për një vit duke përdorur të
dhënat klimatike për orë dhe duke zbatuar efiçiencën e turbinës lidhur me shndërrim e energjisë. Për
shkak të lartësisë së turbinës dhe llojit të terrenit, lejohet korrigjimi i resursit të erës.
3.11.1 Kërkesat për të dhëna
ο Lloji i terrenit: Specifikon llojin e terrenit në të cilën është i instaluar gjeneratori i erës
nga toka e lëmuar e rrafshët (pa pengesa), toka bujqësore me rrethojë dhe zonat
periferike ose industriale deri te zona urbane me lartësi mesatare të ndërtesave, më të
mëdha se 15 m
ο Diametri: specifikon diametrin e rotorit të turbinës së erës në m
ο Bucela e rrotës: specifikon lartësinë e bucelës së rrotës së turbinës në m
ο Fuqia: specifikon fuqinë e vlerësuar të turbinës së erës (fuqia elektrike në shpejtësinë e
caktuar të erës) në kW – kjo informatë përdoret për të caktuar efiçiencën e shndërrimit
tek turbina e erës. Për qëllime të këtij kalkulimi, efiçienca konsiderohet të ndryshojë me
shpejtësinë mujore të erës dhe fuqinë nominale të turbinës sipas tabelës 28.

Tabela 27: Kategoritë e terrenit, dhe parametrat përkatës (CIBSE, 2002)
Lloji i terrenit KR
Faktori i
terrenit
zO (m)
Gjatësia e
vrazhdësisë
Toka e rrafshët e hapur 0.17 0.01
Toka bujqësore me rrethojë, strukturat e rastësishme të
vogla bujqësore, shtëpitë ose drunjët
0.19 0.05
Zonat periferike, industriale dhe pyjet e përhershme 0.22 0.3
Zonat urbane në të cilat së paku 15% e sipërfaqes është e
mbuluar me ndërtesa me lartësi mesatare që kalon 15 m
0.24 1






64
Tabela 28: Efiçiencat e turbinës së erës8
Produkti i shpejtësisë mesatare
mujore të erës (m/s) dhe
koeficienti CR(z)
Turbinat e vogla
(<80 kW) Turbinat mesatare (>80 kW)
[0,3] 0 % 0 %
[3,4] 20% 36%
[4,5] 20% 35%
[5,6] 19% 33%
[6,7] 16% 29%
[7,8] 15% 26%
[8,9] 14% 23%
>9 14% 23%

3.11.2 Definicioni i algoritmeve
Prodhimi i elektricitetit me anë të turbines së erës kalkulohet si në vijim:
[kWh]
ku:
QWT elektriciteti mujor i prodhuar me anë të turbinës së erës në kWh
ρ është densiteti i ajrit ~1.225 kg/m3
CR(z) është koeficienti i vrazhdësisë në lartësinë z i kalkuluar si:

ku:
KR është faktori i terrenit (Tabela 27)
zo është gjatësia e vrazhdësisë (Tabela 27)
z është lartësia e bucelës së rrotës së turbinës në m.
Vo shpejtësia mesatare mujore e erës e fituar nga të dhënat klimatike për lokacion të caktuar në
m/s
A është sipërfaqja e turbinës e ekspozuar erës në m2, e kalkuluar si:


8 Janë paraqitur efiçiencat tipike (të zakonshme) të turbinës së erës që do të thotë se turbinat me diametër të
njëjtë janë konsideruar që do të gjenerojnë prodhim të njëjtë të energjisë për një vit, pra nuk janë marrë parasysh
ndryshimet ndërmjet llojeve të ndryshme të turbinave.
( ) 1000/24)(5.0 3 NKEPFAVzCQ WToRWT ••••••••= ρ
)/ln()( 0zzKzC RR •=
4/2DA •= π



65
ku:
D është diametri i turbinës së erës në m
EPF faktori i modelit të energjisë i kalkuluar duke përdorur shpejtësinë e erës për një orë siç është
ofruar nga një Zyre Meteorologjike e Kosovës:

ku:
APD: është densiteti mesatar i fuqisë në W/m2, i kalkuluar si

ku:
Vi është shpejtësia e erës për një orë e caktuar nga të dhënat meteorologjike në m/s
8760 është numri i orëve në vit
: është efiçienca e shndërrimit të turbinës së erës %, siç është dhënë në tabelën 28.
është numri i ditëve në muaj
Shënim për boshtet vertikale të turbinës së erës
Me qëllim të definimit të boshtit vertikal të turbinës së erës, duhet të definohet një diametër ekuivalent
i turbines De:

ku
AVAWT është sipërfaqja e ekspozuar e boshtit vertikal të turbinës së erës në m2
De është diametri ekuivalent i boshtit vertikal të turbinës së erës i përdorur për
kalkulime.
3.12 Prodhimi i kombinuar i energjisë (PKE) -
3.12.1 Kërkesat për të dhëna
ο Lloji i lëndës djegëse: specifikon llojin e lëndës djegëse të përdorur për PKE
oV
APD
EPF
35.0 ••
=
ρ
8760
5.0
8760
1
3∑
=
••
= i
iV
APD
ρ
WTK
N
4
2
e
VAWT
D
A
•
=
π



66
ο Efiçienca sezonale e nxehtësisë: është nxehtësia e përgjithshme e dobishme e furnizuar
nga pajisja për PKE e pjesëtuar me të dhënat e përgjithshme të lëndës djegëse (duke
përdorur nxehtësinë e lartë të djegies)
ο Efiçienca sezonale e fuqisë së prodhimit të energjisë elektrike: është energjia elektrike e
përgjithshme e gjeneruar nga pajisja për PKE e pjesëtuar me të dhënat e përgjithshme të
lëndës djegëse (duke përdorur nxehtësinë e lartë të djegies)
ο Ngrohja e hapësirës së ndërtesës: specifikon përqindjen e kërkesës për ngrohje të
hapësirës së ndërtesës e furnizuar nga pajisja për PKE
ο Uji i ngrohtë i furnizuar në ndërtesë: specifikon përqindjen e kërkesës për ujë të ngrohët
të furnizuar nga pajisja për PKE
ο Ftohja e hapësirës së ndërtesës: specifikon përqindjen e kërkesës për ftohje të hapësirës
së ndërtesës të furnizuar nga pajisja tre-gjenerator (pajisja që prodhon energjinë
elektrike, nxehtësinë dhe ftohjen)
ο Raporti sezonal i efiçiencës së energjisë së ftohësit: është efiçienca sezonale e ftohësit me
apsorpcion (ftohësit me kompresor termik) i kalkuluar si raporti i prodhimit të dobishëm
ftohës me të dhënat e energjisë gjatë periudhës sezonale ftohëse.
3.12.2 Definicioni i algoritmeve
Sasia e lëndës djegëse e përdorur nga pajisja për PKE:

ku:
F kërkesat për lëndë djegëse nga pajisja për PKE në kWh
HSH është kërkesa mujore për ngrohje të hapësirës së ndërtesës në kWh
pSH është raporti (fraksioni) i kërkesës për ngrohje të hapësirës i furnizuar nga pajisja për PKE
HHW kërkesa mujore për ujë të ngrohtë në ndërtesë në kWh
pHW është raporti (fraksioni) i kërkesës për ujë të ngrohtë furnizuar nga pajisja për PKE
HSC është kërkesa mujore e ftohjes së hapësirës së ndërtesës në kWh
pSC është raporti (fraksioni) i kërkesës së ftohjes së hapësirës e furnizuar nga ftohësit me
apsorpcion
SEER është shkalla e efiçiencës së energjisë sezonale e ftohësit me apsorcion
ηTH është efiçienca sezonale e nxehtësisë së pajisjes për PKE e definuar si nxehtësia e
përgjithshme e dobishme mujore e pjesëtuar me të dhënat e përgjithshme mujore të të dhënave të
energjisë së lëndës djegëse (duke përdorur nxehtësinë e lartë të djegies)
TH
SCSC
HWHWSHSH SEER
pH
pHpH
F
η
•
+•+•
=



67
Elektriciteti i prodhuar nga pajisja për PKE:

ku:
E është energjia elektrike e prodhuar nga pajisja për PKE në kWh
është efiçienca sezonale e prodhimit të energjisë elektrike nga pajisja për PKE

EFE η•=
Eη



68
4 Referencat për algoritmet kalkuluese
Ky seksion jep detajet e dokumenteve më të rëndësishme të referuara në seksionet e mëparshme në
përshkrimin e metodologjisë së llogaritjes, të mbledhura së bashku këtu për lehtësim.
EN 2916 Performanca energjetike e ndërtesave jo-rezidenciale. Metoda e përcaktimit. ICS 91.120.10
Nëntor 1999.
Performanca e energjetike e ndërtesave — Llogaritja e përdorimit të energjisë për ngrohjen dhe
ftohjen e hapësirës – SK EN ISO 13790.
PG-N37 Standardet që mbështesin Direktivën e Performancës Energjetike të Ndërtesave (DPEN)
Ventilimi për ndërtesat - Metodat e llogaritjes për përcaktimin e normave të rrjedhjes së ajrit në
ndërtesa duke përfshirë infiltrimin. SK EN 15242.
Ventilimi për ndërtesa - Llogaritja e temperaturës së dhomës, ngarkesës dhe energjisë për ndërtesat
me sisteme të kondicionimit të dhomës. SK EN 15243.
Performanca e energjetike e ndërtesave - Kërkesat e energjisë për ndriçimin - SK EN 169.
CIBSE Guide J. Weather, solar and illuminance data. January 2002. The Chartered Institution of
Buildings Services Engineers London.
Paul Gipe. Wind Power. 2004. James & James (Science Publisher) Ltd. London. UK.
Ngrohja dhe energjia e kombinuar për ndërtesa. Udhëzues i praktikave të mira GPG388. 2004.
Ngrohja dhe energjia e kombinuar në shkallë të vogël për ndërtesa. CIBSE Manualet e aplikacioneve
AM12: 1999.
Udhëzues për Pajtueshmërinë e Ngrohjes jo-rezidente, Ftohja dhe Ventilimi. Departamenti për
Komunitete dhe Qeverisje Lokale. Maj 2010.
SK EN 15316-4-3 - Sistemet e ngrohjes në ndërtesa - Metoda për llogaritjen e kërkesave për energji
dhe efikasitetin e sistemit— Pjesa 4-3: Sistemet e prodhimit të nxehtësisë termike
Metodat e shprehjes së performancës energjetike dhe certifikimit energjetike të ndërtesave. SK EN
15217.
Shqyrtimi i standardeve që kanë të bëjnë me llogaritjen e transmetimit të ngrohjes në ndërtesa -
Performanca termike e komponentëve të ndërtesës - Karakteristikat termike dinamike - Metodat e
llogaritjes. SK EN ISO 13786.
Shqyrtimi i standardeve që kanë të bëjnë me llogaritjen e transmetimit të ngrohjes në ndërtesa -
Performanca termike e ndërtesave - Koeficientët e transferimit të nxehtësisë gjatë transmetimit dhe
ventilimit - Metodat e llogaritjes – Metodat e llogaritjes. SK EN ISO 13789.
Sistemet e ngrohjes në ndërtesa - Metoda për llogaritjen e kërkesave të energjisë për sistemin dhe
efikasitetin e sistemit - Pjesa 3 Sistemet e ujit të ngrohtë në amvisëri. SK EN 15316-3.




69
5 Të dhënat hyrëse standarde
5.1 Hyrje
Me qëllim të procedimit të kalkulimit, përdoruesi i metodologjisë duhet të
regjistrojë një numër të dhënash gjithëpërfshirëse për të definuar ndërtesën në
shqyrtim. Këto të dhëna kanë të bëjnë me:
ο Informata të përgjithshme
ο Detajet e projektit
ο Lokacionin për të cilin llogariten të dhënat klimatike
ο Të dhënat e vlerësuesit
ο Definicionet e ndërtimit
ο muret
ο pullazet
ο katet
ο dyert
ο xhamat
ο Gjeometria dhe kushtet e brendshme
ο Aktiviteti në çdo zonë (shih më poshtë)
ο Dimensionet e zonës dhe çdo elementi të ndërtesës që rrethon atë zonë
ο Orientimi i çdo elementi rrethues (pjesës së jashtme të ndërtesës)
ο Ndërtimi i çdo elementi rrethues
ο Urat termike
ο Kushtet e jashtme dhe pa depërtueshmëria e ajrit
ο NVKA, sistemet e ngrohjes së ujit dhe ndriçimit dhe kontrolluesit e tyre
ο Sistemet e ngrohjes dhe ftohjes
ο Gjeneratorët për ujë të ngrohtë përfshirë ujin e ngrohtë solar
ο Sistemet fotovoltaike
ο Gjeneratorët e erës



70
ο Sistemet e kombinuara të nxehtësisë dhe energjisë elektrike
ο Ndriçimi dhe kontrolli i ndriçimit
ο Sistemet e ventilimit
ο Aspektet e përgjithshme lidhur me matjen, faktorin korrigjues të energjisë, etj.
ο Caktimi i sistemeve në çdo zonë
Kjo pjesë e metodologjisë përshkruan në përgjithësi qasjet e aplikueshme në të
dhënat hyrëse dhe strategjitë modeluese dhe vlen njëjtë për Standardet
Minimale të Performancës Energjetike (SMPE) dhe Certifikimin e
Performancës Energjetike CPE si dhe për modelimin e ndërtesave aktuale dhe
atyre referente (shih pjesën 6.2 dhe 6.3 për definicione).
5.2 Definimi i fitimeve të brendshme dhe kushteve të mjedisit
Me qëllim të kryerjes së vlerësimit të performancës energjetike në bazë të
qëndrueshme, një pjesë kryesore e kësaj metodologjie është baza e të dhënave të
aktivitetit e cila definon aktivitetet në lloje të ndryshme të hapësirave brenda
ndërtesës. Njëra nga këto aktivitete standarde duhet të caktohet në çdo hapësirë
të ndërtesës9.
Baza e të dhënave të aktivitetit ofron të dhëna në lidhje me përdorimin standard
të hapësirës, pikën e caktuar të temperaturës, prurjen e ajrit të jashtëm dhe
profilet e fitimit të nxehtësisë për çdo lloj të hapësirës në ndërtesë me qëllim që
ndërtesat me aktivitete të përziera do të dallojnë vetëm sa i përket gjeometrisë
së tyre, ndërtimit, shërbimeve të ndërtesës dhe kushteve klimatike të lokacionit
të caktuar. Prandaj CPE dhe SMPE kanë mundësi të krahasojnë ndërtesat në
bazë të performancës së tyre të mundshme të brendshme pavarësisht se si ato
mund të përdoren në praktikë.
Fushat e informatave në bazën e të dhënave janë si në vijim:
16. Koha e prezencës në hapësirë dhe densiteti; shkalla e përgjithshme metabolike dhe përqindja
latente (avullimi i ajrit)
17. Vlera e vendosur e temperaturës dhe lagështisë për rastin e e ngrohjes dhe ftohjes;
18. Kushtet kufizuese për periudhat gjatë të cilave ndërtesa nuk përdoret;
19. Fitimet e dukshme dhe të padukshme të nxehtësisë nga burimet tjera;
20. Kërkesat për ajër të jashtëm;

9 Në shkolla, këto aktivitete mund të jenë klasët e mësimit, laboratorët shkencor, gjimnazet, hapësirat për
ngrënie, përgatitja e ushqimit, zyrat e personelit, hapësirat qarkulluese, tualetet. Vlerat e parametrave ndryshojnë
në mes llojeve të ndërtesës p.sh zyrat në shkolla nuk janë të njëjta sikurse ato në ndërtesat e dedikuara për zyre.



71
21. Niveli i ndriçimit për ndriçimin e përgjithshëm dhe densiteti i energjisë për ndriçimin e
vitrinave;
22. Kërkesa për ujë të ngrohtë;
23. Shënimi i cili tregon nëse aktiviteti kërkon filtrim me efiçiencë të lartë, duke arsyetuar rritjen
e fuqisë specifike të ventilatorit për të llogaritur rënien e rritur të presionit.
Oraret e aktiviteteve të cilat janë të qëndrueshme dhe të auditueshme janë
elemente me rëndësi për pajtueshmërinë dhe proceset e certifikimit dhe në këtë
mënyrë vetëm definicionet e aprovuara të aktiviteteve mund të përdoren për
këto qëllime10. Nëse një hapësirë për përdorim special është e pranishme në
ndërtesën aktuale, dhe në bazën e të dhënave nuk ekziston asnjë aktivitet
përkatës, eksperti i cili kryen analizën duhet të zgjedh përshtatjen më të përafërt
nga baza e aprovuar e të dhënave. Meqë pajtueshmëria dhe certifikimi bazohen
në performancën e ndërtesës ekzistuese në krahasim me atë të ndërtesës
reference, ndikimi i këtij përafrimi duhet të minimizohet.
5.3 Ndërtimi
Performanca termike e elementeve të ndërtimit duhet të merr parasysh urat termike:
ο Urat termike përsëritëse duhet të jenë të përfshira në vlerën e kalkuluar U të elementit të
rrafshët (koeficienti i përgjithshëm i transferimit të nxehtësisë) siç është detajuar në
BR44311. Mjetet simuluese të cilat përdorin definicionet shtresë për shtresë duhet të
përshtatin trashësinë e izolimit për të arritur vlerën U që llogaritet për urat termike
përsëritëse.
ο Urat jo përsëritëse termike duhet të trajtohen qoftë duke shtuar 10% vlerave mesatare U
në sipërfaqet e peshuara standarde ose me një metodë ekuivalente e cila është në
përputhje me standardet SK EN ISO 14683, dhe aplikohet në mënyrë konsistente për
ndërtesat ekzistuese dhe referente.

5.4 Konsumi i energjisë primare dhe sistemet me nivel të ultë
dhe zero të karbonit
Një vlerë për konsumin e përgjithshëm të energjisë primare nga ndërtesa aktuale duhet të kalkulohet
bazuar në konsumin e paraparë për secilin lloj të lëndës djegëse dhe faktorët gjegjës të energjisë
primare, siç janë definuar në tabelën 29 dhe duhet të përdoren për të kalkuluar vlerësimin e aseteve
dhe kategorizimin.

10 Dizajnerët mund të dëshirojnë të përdorin oraret alternative sipas kërkesës së klientëve për vlerësimet e
dizajneve të veçanta, por kjo ekziston jashtë kornizës së pajtueshmërisë/certifikimit.
11 Konventat për kalkulimin e vlerës U, BRE, 2006.



72
Qasja në vijim duhet të aplikohet gjatë kalkulimit të ndikimit të prodhimit të elektricitetit në lokacion
për CPE dhe SMPE siç aplikohen tek të gjitha llojet e ndërtesave:
24. Kalkuloni energjinë elektrike vjetore të përdorur nga ndërtesa pavarësisht burimit të
furnizimit. Shumëzoni atë përdorim të energjisë me faktorin e energjisë primare të furnizuar
nga rrjeti elektrik.
25. Kalkuloni elektricitetin e prodhuar nga sistemi në lokacion dhe shumëzoni atë me faktorin e
energjisë primare të rrjetit të zhvendosur (nëse ndryshon), pavarësisht proporcionit të
elektricitetit që është përdorur në lokacion dhe çfarë sasie është eksportuar.
26. Elektriciteti i energjisë primare i përdorur për të gjeneruar shkallën e energjisë së ndërtesës
(SHEN) është shifra neto që do të thotë, ‘1. minus 2.’ më sipër.
27. Çfarëdo lënde djegëse e përdorur në prodhimin e elektricitetit (p.sh. motori për PKE) shtohet
(në faktorin përkatës të energjisë primare) bashkë me lëndët tjera djegëse të përdorura në
ndërtesë (në faktorët e tyre përkatës të energjisë primare) për të përfituar totalin e energjisë
primare të ndërtesës (p.sh. SHEN).
5.5 Lokacioni me të dhënat klimatike
Me qëllim të kalkulimit të reagimit të ndërtesës dhe sistemeve ndaj ngarkesave të ndryshueshme të
imponuara nga mjedisi i jashtëm, aplikimit të kësaj metodologjie i duhen të dhënat klimatike. Për këtë
qëllim, të dhënat standarde të cilat duhet të përdoren do të miratohen12. Opsionet klimatike në
dispozicion janë definuar rreth tri regjioneve:
ο Prishtinë
ο Pejë
ο Ferizaj.
Të dhënat klimatike, në të shumtën e rasteve, duhet të zgjidhen nga lista e mësipërme si lokacioni më
i afërt në distancë me vendndodhjen e ndërtesës së propozuar/aktuale. Nëse ekzistojnë çështje të
caktuara mikro-klimatike të cilat duhet të merren parasysh, atëherë mund të përdoren të dhënat
klimatike nga njëra prej dy dosjeve tjera nëse të dhënat klimatike janë më të përshtatshme.
5.6 Emetimi i lëndës djegëse dhe faktorët e energjisë
Emetimi i CO2 dhe faktorët e energjisë primare për lëndë djegëse do të jenë siç janë definuar në
tabelën 29.
Tabela 29 Emetimi i lëndës djegëse CO2 dhe faktorët e energjisë primare
Lloji i lëndës djegëse Faktori i
energjisë
primare
kWh/kWh
Faktori i emetimit
të CO2
kgCO2/kWh
Gazi natyral 1.22 0.201

12 Të dhënat nga Instituti Meteorologjik i Kosovës (kur janë në dispozicion)



73
LPG 1.1 0.225
Biogazi (gazi natyror) 1.1 0.098
Nafta (diesel) 1.1 0.272
Linjiti 1.2 0.353
Antracite 1.0 0.394
Lënda djegëse duale (drunjtë mineral) 1.02 0.226
Biomasa (e ngurtë) 1.01 0.031
Elektriciteti 3.07 1.438
Nxehtësia nga mbeturinat 1.34 0.058
Ngrohja nga largësia (bazuar në vaj të rëndë) 1.3 0.406

5.7 Ndriçimi
Kalkulimet për ndriçim për të kontrolluar pajtueshmërinë me “siç janë dizajnuar” duhet të supozojnë
faktorin e mirëmbajtjes së hapësirës prej 0.8, që i përgjigjet hapësirës së pastër që mirëmbahet çdo 3
vite (sipas standardit përkatës evropian).
5.8 Matjet dhe konventat tjera
Me qëllim që të sigurohet një qëndrueshmëri në aplikim, duhet të përdoren konventat standarde të
matjeve. Këto konventa janë specifikuar në tabelën 30 në vijim:
Tabela 30 Matjet dhe konventat tjera
Parametri Definicioni
Sipërfaqja e zonës Sipërfaqja e zonës e kalkuluar me anë të përdorimit të dimensioneve të
brendshme horizontale në mes sipërfaqeve të brendshme të mureve të
zonës së jashtme dhe mesit të trashësisë së mureve të zonës së
brendshme. Përdoret për të shumëzuar parametrat që kanë të bëjnë me
sipërfaqen në bazën e të dhënave.
Vini re: nëse zona përmbanë ndonjë kufi virtual psh nuk ka mure në
orientime të caktuara, sipërfaqja e zonës është ajo e përkufizuar nga “vija” e
cila definon kufirin virtual.
Sipërfaqja e
jashtme e
ndërtesës
Sipërfaqja e mureve të jashtme = h × w, ku:
h = lartësia nga kati në kat përfshirë zbrazëtinë, zbrazëtinë në tavan dhe
pllakat në dysheme. Për katin më të lartë, h është lartësia nga kati në
lartësinë mesatare të tavanit strukturor.
w = dimensioni horizontal i murit. Kufijtë e atij dimensioni horizontal
definohen nga lloji i mureve të afërta. Nëse muret e afërta janë të
brendshme, kufiri do të jetë mesi përmes trashësisë së vet.
Vini re: sipërfaqja, tavani, dhe pullazet kalkulohen në mënyrë të njëjtë
sikurse sipërfaqja e zonës. Sipërfaqja e një pullazi të pjerrët të ekspozuar
(pa ndonjë tavan të brendshëm horizontal) do të jetë sipërfaqja e brendshme
e pjerrët e pullazit.
Sipërfaqja e
dritareve
Sipërfaqja e hapjeve strukturore në mur/pullaz; sipërfaqja përfshinë
sipërfaqen e xhamit + kornizën.
Gjatësia e pjesës
së vdekur të SUN ë
Gjatësia e gypit të zbrazjes deri te grykëderdhja në hapësirë (e përdorur
vetëm për zonat ku uji tërhiqet). Përdoret për të përcaktuar sasinë shtesë të
ujit që duhet të ngrohet për shkak se uji i ftohtë në gypin nga rezervuari i ujit
të ngrohtë deri te rubineti duhet të zbrazet para se të fitohet uji i ngrohtë.



74
Merr parasysh që qarkullimi i SUN siguron ujin e ngrohtë deri në kufirin e
zonës, ose që gypi shtrihet nga qarkullimi apo ena e ruajtjes në brendi të
zonës.
Pullazi i rrafshët Pullazi me pjerrtësi prej 10⁰ ose më pak. Nëse këndi është më i madh se
10⁰, pullazi konsiderohet si i pjerrët.
Pullazi i pjerrët Pullazi me pjerrtësi (kënd) më të madhe se 10⁰ dhe më të vogël ose të
barabartë me 70⁰. Nëse këndi është më i madh se 70⁰, duhet të
konsiderohet si mur.
Dera e qelquar Kur dyert përmbajnë më shumë se 50% qelq, atëherë karakteristikat e
përfitimit të dritës/solare duhet të përfshihen në kalkulim. Kjo arrihet duke
definuar këto dyer si dritare dhe duke llogaritur pjesët e errëta në parametrin
e faktorit të kornizës.
Murosjet me perde Sistemet e xhamëzuara të murosjes me perde duhet të modelohen si
xhama, ku hapësira midis harqeve (sipërfaqet jo-vizuele) llogaritet në
faktorin e kornizës.

5.9 Sistemet e energjisë alternative
Në mënyrë që të veprohet në pajtim me DPEN të ndryshuar, mjetet softuerike me anë të të cilave
aplikohet kjo metodologji duhet të përfshijnë pyetjet shtesë të cilat konfirmojnë që dizajnerët kanë
konsideruar në dizajnin e ndërtesës së re, fizibilitetin teknik, ambiental, dhe ekonomik të ‘sistemeve
alternative me efiçiencë të lartë’ siç është definuar në Direktivë (sistemet e ripërtëritshme të energjisë,
PKE, ngrohja/ftohja nga largësia ose pompat termike) dhe të konfirmohet se ekzistojnë prova
dokumentuese të vlerësimit të fizibilitetit. Ata po ashtu duhet të pyeten nëse kanë përfshirë ndonjë
sistem të tillë në zgjedhjen e propozuar për dizajn. Përgjigjet në këto pyetje duhet të raportohen në
certifikatë.






75
6 Protokolli i kalkulimit
6.1 Hyrje
Kjo pjesë e Metodologjisë definon protokollet specifike të cilat duhet të
përdoren për të kalkuluar konsumin e energjisë nga ndërtesa (dhe përdorimin
rezultues të energjisë primare) për qëllime të:
ο Gjenerimit të certifikatës së performancës energjetike (CPE) dhe
ο Kontrollimit të pajtueshmërisë me Standardet Minimale të Performancës Energjetike
(SMPE).
Qëllimi i metodologjisë së kalkulimit në këtë drejtim është të krijohet një model virtual apo imagjinar
i ndërtesës referente, që është e madhësisë, formës dhe dizajnit të njëjtë sikurse ndërtesa në shqyrtim
(ndërtesa aktuale), që përmban kombinimin e njëjtë të aktiviteteve dhe që i nënshtrohet kushteve të
njëjta klimatike dhe parametrave të kërkesës.
Megjithatë, detajet e sistemeve të ndërtimit dhe servisimit të ndërtesës referente duhet të specifikohen
në një “reçetë” të detajuar se si të definohen standardet me të cilat krahasohen të gjitha ndërtesat tjera.
Performanca energjetike e këtyre ndërtesave imagjinare pastaj kalkulohet duke përdorur
metodologjinë e aktuale të kalkulimit, dhe përdorimi rezultues i energjisë përcakton cakun ndaj të cilit
krahasohet performanca e ndërtesës ekzistuese.
Kjo metodologji shërben për kalkulimin e konsumit të energjisë për ngrohje, ftohje, ventilim, ndriçim
dhe sistemet e ujit të ngrohtë të cilat i shërbejnë një ndërtese të veçantë. Këto kalkulime janë prodhuar
për ndërtesën aktuale dhe gjithashtu për ndërtesën referente siç është definuar më poshtë.
Metodologjia aktuale mundëson që të kalkulohet:
ο Shkalla e energjisë së ndërtesës (SHEN) – mbledh energjinë e shpërndarë nga burimi
dhe e shndërron atë në konsum ekuivalent të energjisë primare për sipërfaqe në m2.
ο Shkalla e energjisë së synuar (SHES) – e nxjerrë nga konsumi i energjisë primare të
ndërtesës referente për m2 në bazë të specifikacioneve në pjesën 6.2.
Kjo pjesë e udhëzuesit përshkruan qasjet e definimit të ndërtesës referente, ndërtesës
ekzistuese, vlerësimit të aseteve (bazuar në SHEN dhe SHES) CPE dhe SMPE.
6.1.1 Vlerësimi dhe shkalla e vlerësimit
Metoda për të përcaktuar performancën energjetike duhet të përdor raportin e
performancës së ndërtesës ekzistuese me performancën e ndërtesës së
standardizuar referente, ku ndërtesa referente ka formë dhe madhësi të njëjtë
dhe parametra të aktivitetit sikurse ndërtesa ekzistuese por vlera të
standardizuara të efiçiencës dhe të performancës. Detajet për definimin e
specifikacioneve të këtyre dy ndërtesave janë përfshirë në pjesën 6.2 dhe 6.3.



76
6.1.2 Certifikatat e performancës energjetike (CPE)
Në pajtim me procedurën e dhënë në Rregulloren e cila definon Certifikimin e
Performancës Energjetike, softueri i cili zbaton metodologjinë e kalkulimit
duhet të përdor rezultatet e kalkulimit për të gjeneruar CPE përmes procesit në
vijim:
ο Kalkulon vlerësimin e aseteve të ndërtesës ekzistuese si raport ndërmjet SHEN dhe
SHES
ο Shndërron këtë në etiketë të energjisë në shkallë prej A-G, shih pjesën 6.1.4 dhe 6.1.5
ο Përcakton rekomandimet për përmirësimet me kosto efektive të performancës energjetike
të ndërtesës ekzistuese.

6.1.3 Standardet Minimale të Performancës Energjetike (SMPE)
Standardet minimale të performancës energjetike duhet të përcaktohen për
ndërtesat e reja dhe për ndërtesat ekzistuese të cilat janë duke u rinovuar
(renovime të mëdha).
Kjo qasje e definuar këtu shërben për përcaktimin e vlerës së shkallës së CPE të
cilën të gjitha ndërtesat duhet ta plotësojnë ose përmirësojnë me qëllim të
plotësimit të standardeve minimale të performancës.
Specifikacionet për standardet minimale në çdo kohë do të caktohen përmes
Kodit të Unifikuar të Ndërtimit.
6.1.4 Kalkulimi i vlerësimit të aseteve
Vlerësimi i aseteve definohet si raport ndërmjet energjisë primare nga ndërtesa
ekzistuese (do të thotë SHEN) dhe shkallës së energjisë së synuar (do të thotë
SHES) me rezultatin e normalizuar ashtu që SHES është ekuivalent me një
vlerësim të aseteve prej 50, do të thotë VA=50 x SHEN/SHES. Kalkulimi i
vlerësimit të aseteve duhet të rrumbullakësohet me numrin e plotë më të afërt,
që do të thotë nëse pjesa decimale e VA është më e vogël se 0.5, atëherë
rrumbullakësohet me numrin më të vogël, nëse është 0,5 ose më e madhe , vlera
duhet të rrumbullakësohet nga lartë (me numrin më të madh të plotë sesa 0,5).
6.1.5 Ndërtimi i shkallës së vlerësimit
Shkalla A deri G është një shkallë lineare e bazuar në dy pika kyçe të definuara
si në vijim:



77
28. Pika zero e shkallës definohet si performancë e ndërtesës që ka energjinë primare vjetore
neto-zero të shoqëruar me përdorimin e shërbimeve fikse të ndërtesës siç janë definuar me
Kodin e Unifikuar të Ndërtimit. Kjo është ekuivalente me shkallën e energjisë së ndërtesës
(SHEN) prej 0.
29. Kufiri në mes pikës B dhe C me një Vlerësim të Aseteve prej 50, për një ndërtesë të re, do të
paraqiste një ndërtesë e cila saktësisht plotëson standardet minimale për performancë
energjetike. Për shkak se shkalla është lineare, kufiri në mes pikës D dhe E i përgjigjet një
shkalle prej 10013.
6.2 Ndërtesa referente
Specifikacionet e ndërtesës referente janë definuar si praktikë e mire aktuale në ndërtimtari. Kjo është
bazë për caktimin e Shkallës së Energjisë së Synuar (SHES).
Kjo pjesë e metodologjisë definon ndërtesën referente e cila është bazë për caktimin e shkallës së
vlerësimit të energjisë për Certifikatën e Performancës Energjetike (CPE) dhe SMPE. Vlerësimi i
Aseteve vlerëson energjinë primare nga ndërtesa ekzistuese në krahasim me energjinë primare të
ndërtesës referente.
CPE-të kanë për qëllim të dërgojnë sinjale tregu për performancën relative të ndërtesave të
krahasueshme. Me qëllim që të ofrohet kjo qëndrueshmëri, ndërtesa referente duhet të jetë e njëjtë
pavarësisht:
a. nëse ndërtesa ekzistuese është e ventiluar në mënyrë natyrale ose me ajër të kondicinuar.
b. zgjedhjes së lëndës djegëse.
Ndërtesa referente duhet të këtë madhësinë, formën dhe konfiguracionin e zonimit sikurse ndërtesa
aktuale me konventat e njëjta që kanë të bëjnë me matjen e dimensioneve (në Pjesën 5.8).
Secila hapësirë duhet të përmbajë aktivitetin e njëjtë (dhe prandaj vlerat e parametrit të aktivitetit të
njëjtë) siç është propozuar për hapësirën ekuivalente në ndërtesën aktuale. Aktiviteti në secilën
hapësirë duhet të zgjidhet nga lista e aktiviteteve siç është definuar në bazën e të dhënave të aktivitetit
(shih pjesën 5.2)
Ndërtesave referente dhe atyre aktuale duhet t’u jepen orientime të njëjta dhe të jenë të ekspozuara në
të dhënat e njëjta klimatike.
6.2.1 Materiali i ndërtesës
Vlerat U

14 duhet të jenë ashtu siç janë specifikuar në Tabelën 31. Përveç kësaj, duhet të respektohet udhëzuesi
i përgjithshëm nga pjesa 5.3.

13 Kjo paraqet rastin kur ndërtesa aktuale përdor dy here më shumë energji se sa ndërtesa referente.
14 Udhëzime për kalkulimin e vlerave U dhe standardeve përkatëse janë përmbledhur në BR443.



78
Tabela 31 Vlerat U për ndërtesën referente
Elementi i ekspozuar Vlera U (W/m²K)
Pullazet15 (pavarësisht pjerrtësisë) 0.30
Muret 0.35
Dyshemeja ne kontakt me token 0.50
Dyshemeja e ekspozuar ne ambient te jashtëm 0.30
Dritaret, dritaret e pullazeve, dritat e pullazit dhe
murosja me perde16
1.60
Dyert e jashtme për këmbësorë (përfshirë dyert me
qelq)
2.20
Dyert për qasje të automjeteve dhe dyert e
ngjashme të mëdha
1.50

Hapjet për largimin e tymit dhe hapjet tjera të ventilimit si grilat e marrjes dhe të largimit (nxjerrjes
jashtë) duhet të shpërfillen në ndërtesën referente dhe sipërfaqja e tyre të zëvendësohet me material jo
të tejdukshëm përkatës nga rrethina e afërt (kulm ose muri).
Humbjet e nxehtësisë së urave jo-përsëritëse termike (përfshirë dritaret etj) për secilin element duhet
të lejohen duke iu shtuar 10%vlerave standarde U. Vëreni se vlerat U të dhëna në tabelën 31 nuk
përfshijnë këtë lejim të humbjes, dhe prandaj vegla kalkuluese duhet të bëjë përshtatjet në mënyrë
eksplicite.
Konsiderata të veçanta vlejnë për katet përdhese ku vlera U është funksion i shkallës së
perimetrit/sipërfaqes, Kështu që duhet të bëhen përshtatjet si në vijim17:
30. Nëse vlera e kalkuluar është më e madhe se 0.25 W/m²K, vlera e 0.25 W/m²K duhet të
përdoret në ndërtesën referente.
31. Nëse vlera e kalkuluar është më e vogël sesa 0.25 W/m²K pa izolim të shtuar, kjo vlerë më e
ulët duhet të përdoret në ndërtesën referente.
Gjatë modelimit të një zgjerimi, kufiri në mes ndërtesës ekzistuese dhe zgjerimit duhet të shpërfillet
(që do të thotë nuk llogaritet transmetimi i nxehtësisë përgjatë zgjerimit).
Kapaciteti termik i elementeve të ndërtimit duhet të jetë sikurse është definuar në tabelën 32
Tabela 32: Kapaciteti termik i elementeve të ndërtimit në ndërtesën referente
Elementi Kapaciteti termik18 (kJ/m²K)
Muri i jashtëm 11.7
Pullazi 12.0
Kati përdhese 36.0
Muri i brendshëm 11.9
Sipërfaqja e brendshme (dhe
tavani)
8.6


15 Çdo pjesë e pullazit që përmban një kënd më të madh ose të barabartë me 70º konsiderohet si mur.
16 Kjo vlerë U është vlera e përgjithshme U që përfshinë kornizën dhe efektet e skajeve dhe gjithashtu ka të bëjë
me performancën e njësisë në rrafshin vertikal. Vlera U duhet të përshtatet për pjerrtësi siç është definuar në
pjesën 11.1 të BR443.
17 Kjo bazuar në udhëzimet e dhëna në Udhëzuesin A të CIBSE (2006).
18 Kalkulimi i kapacitetit termik në SK EN ISO 13790



79
Depërtueshmëria e ajrit të ndërtesës referente duhet të jetë 10 m³/h për m² të mureve të jashtme pranë
ndryshimit të presionit prej 50 Pa. Metoda e kalkulimit e përdorur për të paraparë shkallën e infiltrimit
duhet të përdorë depërtueshmërinë e ajrit si parametër që definon rrjedhjet në mure të jashtme. Për
qëllime të pajtueshmërisë dhe certifikimit, metoda e njëjtë duhet të përdoret në ndërtesat aktuale dhe
referente dhe duhet të jetë në përputhje me metodën e specifikuar në EN 152429.
6.2.2 Sipërfaqet e dritareve, dyerve dhe pullazeve në të cilat depërton drita
Transmetimi i përgjithshëm i energjisë solare (SK EN 410 vlera g) dhe transmetimi i dritës së xhamit
duhet të jenë sikurse në tabelën 33. Këto të dhëna vlejnë për dritare, dritaret në pullaz dhe pullazet me
depërtim të dritës. Vlerat përkatëse për orientime të ndërmjetme mund të bazohen në interpelimin
linear.
Tabela 33 Transmetimi solar dhe i dritës për sipërfaqet qelqore në ndërtesën referente
Orientimi i qelqit Transmetimi
solar
Transmetimi i
dritës
Veri, veri-lindje, jug, veri-perëndim 0.72 0.76
Lindje, jug-lindje, jug-perëndim,
perëndim
0.58 0.61
Horizontal 0.43 0.46

Sipërfaqet e dritareve, dyerve, dhe pullazeve me depërtim të dritës në ndërtesën referente duhet të
përcaktohen siç janë shpjeguar në nën paragrafët në vijim dhe po ashtu duhet të jenë konform me
konventat e matjes të përcaktuara në udhëzuesin në Pjesën 5.8.
32. Në varësi nga kriteret në vijim, të gjitha muret e jashtme duhet të kenë dritare dhe të gjitha
pullazet duhet të kenë depërtim drite.
33. Kopjoni sipërfaqet e dyerve të këmbësorëve, dyert për hyrjen e automjeteve dhe vitrinave që
ekzistojnë në elementin gjegjës të ndërtesës ekzistuese.
34. Nëse sipërfaqja e përgjithshme e këtyre elementeve është më e vogël se lejimet përkatëse nga
tabela 34, duhet të bëhet bilanci nga dritaret ose pullazet me depërtim drite siç është më e
përshtatshme.
35. Nëse sipërfaqja e përgjithshme e elementeve të kopjuar kalon vlerën e lejuar nga tabela 34,
sipërfaqet e kopjuara duhet të ruhen por nuk do të shtohen dritaret apo pullazet me depërtim
drite.
36. Sipërfaqet e definuara në tabelën 34 paraqesin sipërfaqet e hapjeve në mur ose pullaz dhe
përbëhen nga sipërfaqja e xhamit plus korniza. Dritaret duhet të kenë faktorin e kornizës prej
10% (që do të thotë 90% e sipërfaqes së hapur përbëhet nga qelqi) ndërsa dritat në pullaz një
faktor kornize prej 30%.
Vlera U e vitrinave duhet të merret si 5.7 W/m²K në ndërtesën referente me transmision solar prej
0.77, transmision drite prej 0.87 dhe faktor të kornizës prej 10%.

Tabela 34 Përqindjet e sipërfaqeve të hapura në ndërtesën referente
Lloji i ndërtesës
Dritaret
(e sipërfaqes së
Pullazet me dritare
(e sipërfaqes së



80
dyshemesë) dyshemesë)
Njësia e banimit/Banese
Ndërtesa e banimit/ Shtëpi (ku njerëzit banojnë
përkohësisht apo me banim të përhershëm)
20-25%
20-25%
0%
20%
Vendet e mbledhjeve, zyrat dhe dyqanet 30-40% 20%
Ndërtesat industriale dhe depot 10-15% 20%

Përveç këtyre, vlejnë edhe rregullat në vijim:
37. Ndërtesa referente nuk ka përdorim të madh të dyerve të hyrjes, edhe nëse ato janë prezentë
në ndërtesën aktuale.
38. Në ndërtesën referente, dyert hyrëse për këmbësorë dhe automjete duhet të konsiderohen se
janë të errëta (pa qelq).
39. Në bodrume nuk duhet të përfshihet asnjë sipërfaqe qelqore. Në gjysmë-bodrume (ku muri i
bodrumit është kryesisht nën përdhesë por një pjesë mbi katin përdhesë) përqindjet e tabelës
34 duhet të aplikohen tek pjesa mbi përdhesë, me zero qelq për pjesën nën përdhesë.
6.2.3 Sistemi NVKA
Ngrohja e hapësirës dhe shërbimi për ujë të ngrohtë në ndërtesën referente gjithnjë sigurohet nga
biomasa, pavarësisht nëse në ndërtesën aktuale është përdorur lëndë djegëse tjetër nga biomasa.
Ndërtesa referente ka një strategji të vendosur shërbimi pavarësisht strategjisë së miratuar në
ndërtesën aktuale. Prandaj:
40. Çdo pjesë ngrohet siç është definuar me vlerat e vendosura të temperaturës për rastin e
ngrohjes, të definuara në bazën e të dhënave të aktivitetit.
41. Koeficienti sezonal i performancës së ngrohjes (KSP) për rastin e ngrohjes me anë të
biomasës është 0.65.
42. Energjia ndihmëse është produkt i 0.61 W/m² dhe ditëve vjetore të funksionimit të sistemit të
ngrohjes nga baza e të dhënave të aktivitetit
43. Çdo hapësirë ftohet bazuar në oraret e funksionimit të definuara me anë të bazës së të
dhënave të aktivitetit, me vlerë fikse të vendosur të temperaturës për rastin e ftohjes prej 27
˚C pavarësisht nëse hapësirat e veçanta në ndërtesën aktuale kanë depozita të ftohjes apo jo19 .
RSEES të ftohjes duhet të merret si 2.25 (ky faktor merr parasysh energjinë e ventilatorit kur
sistemi operon, kështu që nuk ka nevojë të përcaktohet energji ndihmëse shtesë).
Një hapësirë e cila nuk është e trajtuar (nuk ka ngrohje apo ftohje) në ndërtesën aktuale nuk duhet të
ngrohet apo ftohet në ndërtesën referente. Kjo do të thotë që të gjitha nivelet e mundshme të shërbimit
janë të akomoduara në shkallë të vetme. Nëse një lloj i caktuar i akomodimit nuk ka nevojë për ajër të
kondicionuar (p.sh depo) atëherë kërkesa për ftohje do të jetë zero, dhe nuk do të kalkulohet nevoja
për energji. Nëse një lloj i veçantë akomodimi ka nevojë për ftohje të vazhdueshme (p.sh dhoma të
caktuara komerciale) atëherë një nivel i caktuar i ftohjes do të kalkulohet. Është zgjedhur 27 ˚C në
vend të pragut të zakonshëm komfort prej 28 ˚C meqë kalkulimet bazohen ne Vitin Referent Testues
(që paraqet klimën tipike).

19 nëse hapësira në ndërtesën aktuale përmbanë sistemin e ftohjes, atëherë kalkulimi i performancës së ndërtesës ekzistuese do të
vlerësohet duke ftohur hapësirën deri në vlerën e vendosur të temperaturës së caktuar siç është definuar në bazën e të dhënave të aktivitetit.
Vlerat e vendosura të specifikuara nga përdoruesi nuk janë të lejuara.



81
Për zonat me largim mekanik lokal ku ventilatori është brenda zonës, densiteti i fuqisë së ventilatorit
është produkt i shkallës së largimit të definuar nga përdoruesi dhe fuqisë specifike të ventilatorit prej
0.50 W për l/s. Për zonat ku largimi mekanik është në distancë nga zona, densiteti i fuqisë së
ventilatorit është produkt i shkallës së largimit të definuar nga përdoruesi dhe fuqisë specifike të
ventilatorit prej 0.80 W për l/s. Energjia e ventilatorit largues do të jetë shtesë e energjisë ndihmëse
nga pika 3 më sipër.
Në ndërtesën referente:
44. Nuk do të lejohen pajisjet për regjenerim të nxehtësisë
45. Nuk duhet të lejohet ventilimi i kontrolluar sipas kërkesës.
Efiçienca e përgjithshme e sistemit të ujit të ngrohtë (SUN) përfshirë prodhimin dhe shpërndarjen,
duhet të merret si 45%. Kërkesa për energji duhet të merret si ajo që është e nevojshme për ngritjen e
temperaturës së ujit nga 0 ˚C në 60 ˚C bazuar në kërkesat e specifikuara në bazën e të dhënave të
aktivitetit. Baza e të dhënave definon një shifër totale ditore ( në l/m²në ditë) për çdo lloj të aktivitetit.
Energjia primare nga përdorimi i shërbimeve fikse në ndërtesën referente (do të thotë SHES)
kalkulohet për të arritur performancën energjetike që përdoret për të normalizuar energjinë primare të
përdorur në ndërtesën aktuale.
Nuk synohet që definicioni i ndërtesës referente të ndryshojë me ndryshimin e standardeve të Kodit të
Ndërtimit meqë kjo do të nënkuptonte se shkalla e energjisë së një ndërtese të caktuar gjithashtu do të
ndryshonte, edhe nëse efiçienca e energjisë së vet nuk është ndryshuar. Prandaj, ndërtesa referente
gjithnjë definohet siç është definuar më sipër.
6.2.4 Densiteti i fuqisë së ndriçimit
Për ndriçimin e përgjithshëm:
46. Në zyre, depo dhe hapësira industriale, ndriçimi i definuar për hapësirë siç është caktuar për
llojin e aktivitetit në bazën e të dhënave, të pjesëtohet me 100 e pastaj të shumëzohet me 3.25
W/m² për 100 lux. Kjo përfshinë të gjitha hapësirat të cilat akomodojnë kryesisht detyrat e
zyrave, përfshirë klasat e mësimit, dhomat për seminare dhe konferenca, përfshirë ato në
shkolla.
47. Për hapësirat tjera, ndriçimi përkatës i aktivitetit në hapësirë pjesëtohet me 100, pastaj
shumëzohet me 4.5 W/m² për 100 lux.
Zonat në ndërtesën referente të identifikuara në bazën e të dhënave si përkatëse, për të pasur
ndërprerësin lokal manual do të modelohen me ndërprerës manual me kusht që sipërfaqja për çdo
zonë është më e vogël se 30 m². Përndryshe, ndriçimi i përgjithshëm ndërprehet në mënyrë qendrore
në bazë të orëve të shfrytëzimit për aktivitetin nga baza e të dhënave të aktivitetit. Vëreni se
ndërprerja lokale manuale vlen vetëm për ndriçimin e përgjithshëm (që do të thotë nuk vlen për
ndriçimin e vitrinave).
Për ndriçimin e vitrinave, merret densiteti i ndriçimit përkatës me aktivitetin nga baza e të dhënave të
aktivitetit.
Ndriçimi i përgjithshëm në ndërtesën referente nuk përfiton nga senzori kontrollues i shfrytëzimit.
Ndriçimi i vitrinave në ndërtesën referente nuk përfiton nga kontrolli automatik me ndërprerës kohor.



82
Të dy, ndriçimi i përgjithshëm dhe i vitrinave (ku është e përshtatshme) do të përdorin profilin e njëjtë
operues siç është definuar në bazën e të dhënave të aktivitetit për çdo aktivitet.
6.3 Ndërtesa ekzistuese
Paragrafi në vijim përshkruan kërkesat specifike se si është e modeluar ndërtesa aktuale.
6.3.1 Materiali i ndërtesës
Hapjet për largimin e tymit dhe hapjet tjera të ventilimit si grilat e marrjes dhe largimit duhet të
shpërfillen në ndërtesën aktuale dhe referente dhe sipërfaqen e tyre duhet zëvendësuar me material jo
të tejdukshëm përkatës nga rrethina e afërt (kulm ose mur).
Humbjet e nxehtësisë në urat jo përsëritëse termike për çdo element (përfshirë dritaret etj) duhet të
lejohen duke i shtuar 10% vlerave U standarde mesatare të sipërfaqes së peshuar ose bazuar në
ndonjë metodë ekuivalente e cila plotëson SK EN ISO 14683.
Kur një metodë ekuivalente e cila plotëson SK EN ISO 14683 përdoret për të marrë parasysh urat
termike jo përsëritëse në ndërtesën aktuale, duhet të ekzistojë opsioni qoftë i regjistrimit të
drejtpërdrejtë të vlerave Psi ose, të përdoren vlerat e caktuara automatikisht nga sistemi siq janë
specifikuar në tabelën 35.






Tabela 35 Vlerat automatike Psi për ndërtesën aktuale (W/mK)
Lloji i kryqëzimit Që përfshinë veshje
metalike
Që nuk përfshinë veshje
metalike
Nga pullazi në mur 0.42 0.18
Nga muri në përdhesë 1.73 0.24
Nga muri në mur (kënd) 0.38 0.14
Nga muri në dysheme (jo
përdhesë)
0.04 0.11
Qemeri mbi dritare ose derë 1.91 0.45
Pragu nën dritare 1.91 0.08
Shtylla anësore e dritares ose
derës
1.91 0.09

6.3.2 Ndriçimi
Ndriçimi është definuar në nivel zonor. Densiteti i përgjithshëm i fuqisë (W/m2) i nevojshëm për të
arritur intensitetin e dritës në çdo zonë sigurohet si e dhënë hyrëse, me kusht që intensiteti i dritës
është i barabartë apo më i madh sesa niveli i ndriçimit të aktivitetit në bazën e të dhënave të aktivitetit.
Kur intensiteti i dritës është më i vogël sesa niveli i ndriçimit të aktivitetit të metodologjisë së



83
kalkulimit, densiteti i përgjithshëm i fuqisë do të llogaritet automatikisht në mënyrë proporcionale me
nivelin e ndriçimit të aktivitetit të metodologjisë kalkuluese. Për shembull një zyre me densitet të
instaluar ndriçimi prej 6 W/m² që shpërndanë 300 lux intensitet drite (i.e., 2 W/m² për 100 lux) do të
përshtatej me 8 W/m² për qëllime të pajtueshmërisë sepse aktiviteti i metodologjisë së kalkulimit
pranon 400 lux ndricim.
Për kalkulime të energjisë, ndriçimi i përgjithshëm mund të definohet në mënyrë eksplicite, duke
kalkuluar dhe duke futur qarkun e energjisë së instaluar, ose me anë të instalimit, por energjia
elektrike rezultuese në watt (W) në çdo zonë duhet të raportohet në dokumentin përfundimtar. Nëse
ndriçimi i përgjithshëm definohet me anë të kalkulimit, duhet të aplikohet një faktor i mirëmbajtjes që
i përshtatet instalimit të ndriçimit siç është definuar në Society of Light and Lighting - Lighting
Handbook (CIBSE, ISBN 9781906846022).
Për ndriçimin e përgjithshëm, dy metodat në vijim mund të përdoren përveç metodës eksplicite për të
definuar ndriçimin e përgjithshëm siç është përshkruar më sipër. Këto metoda përdorin definicion e
lakores së ndriçimit referent.
Lakorja e ndriçimit referent - ndriçimi i përgjithshëm në ndërtesë bazohet në ndriçimin me
efikasitet prej 60 lumen për qark-watt dhe densiteti rezultues i fuqisë (W/m²) do të ndryshojë si
funksion i gjeometrisë për çdo zonë të modeluar që do të përcaktohet duke përdorur ekuacionin në
vijim:
Ekuacioni 1 densiteti i fuqisë për 100 lux = (1.93 + 0.007×R + 0.063×R²)/FM

Ku R është raporti i sipërfaqes së përgjithshme të murit20 me sipërfaqen e përgjithshme ku vlera
maksimale për R është 8, dhe FM është faktori i mirëmbajtjes. Densiteti i fuqisë për 100 lux pastaj
shumëzohet me nivelin e ndriçimit për llojin e aktivitetit, që përcaktohet nga baza e të dhënave të
aktivitetit, dhe pjesëtohet me 100.
ο Metoda konkluduese 1 – caktohet efikasiteti i llambës në lumen për qark-watt dhe
prodhimi i shkallës së dritës së ndriçuesit, për të përcaktuar efikasitetin e sistemit të
ndriçimit sa i përket lumenëve të ndriçuesit për qark-watt, që mund të përllogaritet
kundrejt lakores së ndriçimit referent (që bazohet në 60 lumen ndriçuesi për qark-watt) e
definuar me anë të ekuacionit 1 për të nxjerrë densitetin e fuqisë për ndriçimin e
përgjithshëm. Intensiteti i dritës në zonë mund të futet si e hyrë, nëse është e njohur, dhe
densiteti i fuqisë pastaj do të përllogaritet sipas kërkesave të mësipërme.
Ndriçimi i përgjithshëm në ndërtesën ekzistuese do të përfshijë mundësinë e
modelimit të grumbullimit të dritës së ditës, ndërprerësin lokal manual (ku është
me vend) dhe senzorin kontrollues të shfrytëzimit. Gjithashtu do të përfshijë
mundësinë e modelimit të kontrollit të ndriçimit të vazhdueshëm (siç është
definuar në EN 1519321) duke zvogëluar densitetin e fuqisë së ndriçimit të
përgjithshëm me 10 % nëse aplikohet.
Kontributi i dritës së ditës nga dritaret vitrinë duhet të përfshihet gjatë vlerësimit
të grumbullimit të dritës së ditës.
Ndriçimi i vitrinave do të definohet në kuptim të efikasitetit mesatar të llambës
se ndriçimit të vitrinës për çdo zonë, i cili do të përllogaritet kundrejt 15 lumenj

20 Për qëllim të kalkulimit të densitetit të fuqisë së ndriçimit, sipërfaqja totale e murit përfshinë fasadat e jashtme dhe ndarjet e brendshme
por jo ndarjet virtuale/muret e përdorura për të definuar perimetrin e zonës në hapësirat me plan të hapur. Sipërfaqja e përgjithshme duhet të
përjashtoj zbrazëtirat në kat ose tavanet virtuale.
21 EN 15193– Performanca energjetike e ndërtesave – kërkesat e energjisë për ndriçim.



84
të llambës për qark-watt për të përshtatur vlerën e ndriçimit të vitrinës të
shoqëruar me aktivitetin.
Do të ekzistojë mundësia e caktimit të ndërprerësit automatik në zonë për
ndriçimin e vitrinës në ndërtesën ekzistuese që do të rezultojë në zvogëlimin e
energjisë vjetore për ndriçimin e vitrinës në 20%.
Të dyja, ndriçimi i përgjithshëm dhe i vitrinës (ku është me vend) do të përdorin
profilin e njëjte veprues siç është definuar në bazën e të dhënave të aktivitetit
për çdo aktivitet.
6.3.3 Pjesa strukturore dhe qendrore e ndërtesës
Për pjesët strukturore dhe qendrore të ndërtesave, përdoruesit e metodologjisë duhet të identifikojnë
cilat shërbime merren parasysh në fazën e ‘ndërtimit’. Shërbimet duhet të definohen në nivel zone me
mjete të diferencimit të zonave 'strukturë' nga ato 'qendrore'.
Nëse kalkulimi është kryer gjatë fazës së ‘ndërtimit’, proporcioni i energjisë së ndërlidhur me NVKA,
ndriçimin, sistemet e ujit të ngrohtë që i shërbejnë zonave “strukturë” nuk do të llogaritet në konsumin
e përgjithshëm të energjisë në ndërtesë, e as sipërfaqja e ndërlidhur e kateve. Vëreni se këto sisteme
janë plotësisht operacionale dhe të kalkuluara me qëllim që të ofrohen shërbimet e parapara, mbahen
temperaturat e dëshiruara, dhe të sigurohet uji i ngrohtë në të gjitha zonat, 'strukturë' dhe 'qendrore'.
Kjo do të thotë që kushtet kufizuese në mes sipërfaqeve, 'strukturë' dhe 'qendrore' merren parasysh por
nuk përdoret energjia nga impiantet ose sistemet e ndriçimit gjatë shërbimit të zonave ‘strukturë’. Në
të gjitha rastet tjera, p.sh analizat e bëra në ‘fazën e dizajnimit’ ose për zonat ‘qendrore’, energjia do
të llogaritet si zakonisht.
Energjia e prodhuar me anë të burimeve të ripërtëritshme të energjisë duhet të ndahet në bazë të
‘peshës së sipërfaqes’ kur të bëhet analiza në fazën “si ndërtohet”. Vetëm proporcioni për sipërfaqen e
zonave ’qendrore’ do të llogaritet në këtë fazë.
Energjia e ndërlidhur me sistemet e kombinuara të nxehtësisë dhe energjisë (PKE) do të aplikohej
vetëm për sipërfaqet ‘qendrore’.















1
Annex: Calculation methodology
Contents
Contents 1
1. Abbreviations 4
2 Zoning rules 5
3 The calculation algorithms 7
3.1 Space heating and cooling energy demand 7
3.1.1 Calculation method 1
3.1.2 Building boundaries 1
3.1.3 Thermal zones 1
3.1.4 Climate data 2
3.1.5 Calculation procedure for the energy demand for space heating and
cooling 2
3.1.6 Energy demand for heating 2
3.1.7 Energy demand for cooling 3
3.1.8 Total heat transfer (loss) and total heat sources (gain) 3
3.1.9 Total heat transfer by transmission 4
3.1.10 Total heat transfer by ventilation 5
3.1.11 Heat gains 5
3.1.13 Loss utilization factor for cooling 15
3.1.14 Building time constant for heating and cooling mode 16
3.1.15 Continuous and the almost continuous heating and cooling mode,
monthly mode 17
3.1.16 Corrections for intermittency, monthly mode 18
3.1.17 Annual energy demand for heating and cooling, per a building zone 20
3.1.18 Annual energy need for heating and cooling, for a combination of
systems 21
3.1.19 Total energy use for space heating and cooling and ventilation
systems 21
3.2 Ventilation demands 21
3.2.1 Heat transfer by ventilation, heating mode 21
3.2.2 Heat transfer by ventilation, cooling mode 23
2
3.2.3 Demand controlled ventilation 24
3.2.4 Infiltration air flow rate (heating and cooling) 25
3.3 Hot water demand 29
3.3.1 Hot water storage 30
3.3.2 Secondary circulation 31
3.4 Lighting energy use 31
3.4.1 Calculate lighting power in buildings, Pj 32
3.4.2 Calculation of display lighting power in the building, Pdj 33
3.4.3 Calculate parasitic power, Pp 34
3.4.4 Calculate daylight correction factor, FDji 34
3.4.5 Correction of presence, FOji 37
3.4.6 Time switching- used only for display lightning– calculate FOd 38
3.4.7 Correction for metering 38
3.5 Heating energy use 38
3.5.1 Corrections for metering 39
3.6 Cooling energy use 39
3.6.1 Corrections for metering 39
3.7 Auxiliary energy use 39
3.7.1 Data requirements 39
3.7.2 Definitions of algorithms 40
3.8 Hot water energy use 43
3.9 Solar thermal energy systems 44
3.9.1 Data requirements 44
3.9.2 Definition of algorithms 48
3.10 Photovoltaics 52
3.10.1 Definition of algorithms 52
3.11 Wind generators 54
3.11.1 Data requirements 54
3.11.2 Definition of algorithms 55
3.12 CHP generators - 56
3.12.1 Data requirements 56
3.12.2 Definition of algorithms 57
4 References to calculating algorithms 59
3
5 Standard input data 60
5.1 Introduction 60
5.2 Defining internal gains and environmental conditions 61
5.3 Constructions 62
5.4 Consumption of primary energy and low and zero carbon systems 62
5.5 Weather location 63
5.6 Energy factors and emission of fuels 63
5.7 Lighting 63
5.8 Measurement and other conventions 64
5.9 Alternative energy systems 64
6 Calculation protocol 65
6.1 Introduction 65
6.1.1 Assessment and rating scale 65
6.1.2 Energy performance certificates (EPC) 66
6.1.3 Minimum Energy Performance Standards (MEPS) 66
6.1.4 Calculation of asset valuation 66
6.1.5 The rating scale 66
6.2 Reference buildings 67
6.2.1 Building material 67
6.2.2 Window, door and roof surfaces penetrable by light 68
6.2.3 HVAC system 70
6.2.4 Lighting power density 71
6.3 Current building 71
The following paragraph describes the specific requirements of how the current
building is constructed (Bardhyl). 71
6.3.1 Building material 71
6.3.2 Lighting 72
6.3.3 Structural and central part of the building 73

4
1. Abbreviations
CHP Combined heat and power (CHP) generation at the same time, known as
cogeneration.
CW Cool Water.
HWS Hot water system (for domestic / household use)
LTHW Low temperature hot water (for a heating system)
SPC Seasonal performance coefficient
SFP Specific Fan Power (Watts per litre of air moved per second)
SEER Seasonal Energy Efficiency Ratio of the System
HVAC Heating, ventilation and air conditioning
5
2 Zoning rules
The way a building is subdivided into zones will influence the predictions of energy performance.
Therefore, in order to ensure sustainability during implementation, this methodology defines zoning
rules that must be applied when assessing the energy performance of a building.
The end result of the zoning process should be a set of zones which are distinguished from all others
in contact with it by differences in one or more of the following:
ο The activity (see section 5.2)
ο The heating, ventilation and air conditioning system which serves it
ο The lighting system within it
ο The access to daylight (through windows or roof lights).

To this end, the zoning process within a given floor plate is as follows:
48. Divide the floor into separate physical areas, bounded by physical boundaries, such as
structural walls or other permanent elements.
49. If any part of an area is served by a significantly different HVAC or lighting system, create a
separate area bounded by the extent of those services
50. If any part of an area has a different activity taking place in it, create a separate area for each
activity.
51. Attribute just one activity to each resulting area.
52. Divide each resulting area into zones receiving significantly different amounts of daylight,
defined by boundaries which are:
ο At a distance of 6 meters (m) from an external wall containing at least 20%
glazing.
ο At a distance of 1.5 x room height beyond the edge of an array of roof lights if the
area of the roof lights is at least 10% of the floor area.
ο If any resulting zone is less than 3m wide, absorb it within surrounding zones.
ο If any resulting zones overlap, use your discretion to allocate the overlap to one or
more of the zones.
53. Merge any contiguous areas which are served by the same HVAC and lighting systems, have
the same activity within them (e.g., adjacent hotel rooms, cellular offices, etc.), and which
have the similar access to daylight, unless there is a good reason not to.
54. Each zone should then have its envelopes described by the area and properties of each
physical boundary. Where a zone boundary is virtual, e.g., between a daylight perimeter and a
core zone, no envelope element should be defined. In this case, the methodology should take
into account the lack of heat, cold or light transmission along the boundary in any direction.
6
55. Where contiguous areas have been merged into one, then the partitions that separate the
physical spaces must be included in the definition of the zone’s envelopes in order to properly
represent the thermal storage impact.

7
3 The calculation algorithms
The CEN umbrella document PG-N37 provides an outline of the calculation procedure for
assessing the energy performance of buildings. It includes a list of the European standards
that support the calculation methodology included in this document (see Section 4). Some
necessary parts of the calculation are not dealt with explicitly or completely by these ECS
standards, therefore this methodology also sets out additional calculation methodologies for:
ο Fixed lighting with different control systems
ο Hot water for washing.
3.1 Space heating and cooling energy demand
The calculation methodology of the demands related to the energy needed for heating and cooling
implements the method for the monthly heat balance for the building areas in EN 13790. This energy
demand for the building is then the input for the energy balance of the heating and cooling systems.
The main structure of the calculation procedure is summarised in Table 1.
Table 36: Summary of ECS standard calculation
1 Define the boundaries of the conditioned and unconditioned spaces, and partition them into
zones according to the activities undertaken in them and the conditions required for each of
those activities, as described in Section 1 of this methodology.
2 Calculate for each period and each zone, the energy needed to heat or cool them to maintain
the required set-point conditions, and the length of the heating and cooling seasons.
3 Combine the results for different periods and for different zones served by the same systems,
and calculate the delivered energy use for heating and cooling taking into account the heat
dissipated by the heating and cooling systems through distribution within the building or
inefficiencies of heating and cooling production.
4 Combine the results for all zones and systems, to give building delivered energy totals.

The following section describe in more details this method.


1
3.1.1 Calculation method
This methodology is based on an almost consistent calculation method which calculates the heat
balance over a month. In this method, external and internal air temperatures are assumed to remain
constant and the dynamic effects of short-term changes are taken into account by presenting the
correlation factors:
For heating: a utilization factor for the internal and solar heat sources takes account of the fact that
only part of the internal and solar heat sources is utilized to decrease the energy demand for heating,
the rest leading to an undesired increase of the internal temperature above the set-point. In this
approach, the heat balance ignores the non-utilized heat sources, which is counterbalanced by the fact
that it ignores at the same time the resulting extra transmission and ventilation. (See section 3.1.12 for
more details).
The effect of thermal inertia in case of intermittent heating or switch-off can be taken into account by
introducing an equivalent internal temperature or by correcting the calculated heat demand.
For cooling: the opposite of the heating approach, a utilization factor for the transmission and
ventilation heat transfer takes account of the fact that only part of the transmission and ventilation
heat transfer is utilized to decrease the cooling demands, the “non-utilized” transmission and
ventilation heat transfers occur during periods or intervals (e.g. nights) when they have no effect on
the cooling demands occurring during other periods or moments (e.g. days). In this approach, the heat
balance ignores the non-utilized transmission and ventilation heat transfer; this is counterbalanced by
the fact that it ignores that the cooling set-point is not always reached. With this formulation it is
explicitly shown how the heat transfer attributes to the reduction of the building energy demands for
cooling. (See section 3.1.13).
The effect of thermal inertia in the case of intermittent cooling or switch-off is taken into account by
introducing an adjusted set-point or an adjustment on the calculated cooling demands.
3.1.2 Building boundaries
First, the boundaries of the building for the calculation of energy demands for heating and cooling
shall be defined. Secondly, the building shall, if necessary, be divided into calculation zones (as
described in section 2). The boundary of the building consists of all the building elements separating
the conditioned space or spaces under consideration from the external environment (air or ground) or
from adjacent buildings or unconditioned spaces. During the application of this methodology, the
heat transfer between the conditioned spaces can be ignored.
The floor area within the boundary of the building is the useful floor area Afl of the building. The type
of dimension system used to calculate Afl shall use the internal dimensions of the structural elements
of each area (which means, internal horizontal dimensions between the inner surfaces of the outer
walls and half the thickness of the internal walls) so that the surface exposed to the flow of energy
from the interior of the building coincides with the overall dimensions of the interior.
3.1.3 Thermal zones
The building may be partitioned into several zones (multi-zone calculation), taking no account of
thermal coupling between the zones.
For a multi-zone calculation without thermal coupling between zones (calculation with uncoupled
zones), any heat transfer by thermal transmission or by air movement is not taken into account. The


2
calculation with uncoupled zones is regarded as an independent series of single zone calculations.
However, boundary conditions and data registration can be merged, for example because different
zones can share the same heat systems or the same internal heat sources.
For zones sharing the same heating and cooling system, the energy demand for heating and cooling is
the sum of the energy demand calculated for individual zones.
For zones not sharing the same heating and cooling system, the energy use for the building is the sum
of the energy use calculated for the individual zones.
3.1.4 Climate data
Hourly climatic data is needed for the preparation of monthly climatic values and climate dependent
coefficients. These data shall comprise at least:
ο Hourly external air temperature, in ˚C
ο Hourly global radiation and distributed solar radiation at a horizontal plane, in W/m2
ο Local or meteorological wind speed, in m/s
ο Wind direction.
3.1.5 Calculation procedure for the energy demand for space heating and
cooling
The calculation procedure to obtain the energy demand for space heating and cooling of the building
or building zone is summarized below, for each building zone and for each calculation period:
ο Calculate the characteristics for the heat transfer by transmission,
ο Calculate the characteristics for the heat transfer by ventilation,
ο Calculate the heat gains from internal and solar heat sources,
ο Calculate the dynamic parameters (utilization factor for heat, and utilization factor for
cooling losses), as in paragraph 3.1.1,
ο Calculate the heat demand in the building, QNH, and the cooling demand, QNC.
3.1.6 Energy demand for heating
For each building zone, the energy demand for space heating for each calculation period (month) is
calculated according to:

subject to QNH ≥ 0
where (for each building zone, and for each month):


3
QNH is the building energy demand for heating in MJ;
QL,H is the total heat transfer (losses) for heating mode in MJ;
QG,H is the total heat sources (gains) for heating mode in MJ;
ηG,H is the utilization factor of heating gains. This is a dimensionless function of the ration
between heat gains and heat losses and thermal inertia of the building and represents the beneficial
part of the heat gains in a space.
If applicable, corrections shall be applied to account for intermittency and based on utilization
schedule described in the activity database.
3.1.7 Energy demand for cooling
For each building zone, the energy demand for space cooling for each calculation period (month) is
calculated according to:
QNC = QG,C - ηL,C .·QL,C
subject to QNC ≥ 0
where (for each building zone, and for each month)
QNC is the building energy demand for cooling, in MJ;
QL,C is the total heat transfer (losses) for the cooling mode, in MJ;
QG,C is the total heat sources (gains) for the cooling mode, in MJ;
ηL,C is the utilization factor of heating losses. This is a dimensionless function of the ration
between heat gains and heat losses and thermal inertia of the building.
If applicable, corrections shall be applied to account for intermittency and based on utilization
schedule described in the activity database.
3.1.8 Total heat transfer (loss) and total heat sources (gain)
The total heat transfer QL, is given by:
QL = QT + QV
Where (for each building zone and for each month):
QL is the total heat transfer, in MJ;
QT is the total heat transfer by transmission, in MJ;
QV is the total heat transfer by ventilation, in MJ;

The total heat gains, QG, of the building zone for a given calculation period, are:
QG = Qi + Qs


4
where (for each building zone and for each calculation period):
QG are the total heat sources, in MJ;
Qi is the sum of internal heat sources over the given period, in MJ;
QS is the sum of solar heat sources over the given period, in MJ.
3.1.9 Total heat transfer by transmission
The total heat transfer by transmission is calculated for each month and each zone by:

where (for each building zone, z, and for each month):
QT is the total heat transfer by transmission, in MJ;
HT,k is the heat transfer coefficient by transmission of element k to adjacent space(s), environment
or zone(s) with temperature θe,k , in W/K;
θi is the internal temperature of the building zone, in degrees Celsius, taken from the activity
database (set-point temperature for heating);
θe,k is the external temperature (the monthly average temperature obtained from the hourly
weather data for the location) of the element k, in degrees Celsius; obtained from the weather
database;
t is the duration of the calculation period, i.e., number of days in month;
f is a factor for conversion from Wh to MJ.
The summation is done over all the building components separating the internal and the external
environments.
The heat transfer or part of the heat transfer may have a negative sign during a certain period.
Transmission heat transfer coefficients
The values for the heat transmission coefficient, HT,k, of element k shall be calculated according to SK
EN ISO 13789, taking into account the standards for specific elements, such as windows (SK EN ISO
10077-1), walls and roofs (SK EN ISO 6946), and the ground floor (SK EN ISO 13370).
The value for temperature θe,k is the value for the temperature of the external environment of element
k, for the following situations:
ο Heat transfer to external environment,
ο Heat transfer to adjacent unconditioned space,
ο Heat transfer to the ground.
( ){ } ftHQ
k keikTT
⋅⋅−⋅= ∑ ,, θθ


5
The heat transfer coefficient through the building elements separating the heated or cooled space and
the external air is calculated by:

where
HT is the heat transfer by the transmission through the building envelope, in W/K;
Ai is the surface area of the building envelope in m2, (window and door dimensions are
calculated as the dimensions of the aperture in the wall);
Ui is the thermal transmission coefficient (U-value22) of the element i of the building envelope in
W/(m²·K);
lk s the length of linear thermal bridge k, in m;
Ψk is the length of the linear thermal bridge k, in W/(m·K).

3.1.10 Total heat transfer by ventilation
The total heat transfer by ventilation is calculated QV for each month and each zone z as described in
section 3.2.
3.1.11 Heat gains
Heat gains result from a contribution from internal heat sources Qi in the building, consisting of
occupants, lighting, appliances, and a contribution from solar heat through transparent constructions
Qsun and through opaque constructions Qsun,nt.
The heat gains are calculated by:
Qgain = Qi + Qsun,t + Qsun,nt
where:
Qgain is the heat gain per month, in MJ;
Qi is the internal heat production, in MJ;
Qsun,t is the solar heat gain through the transparent construction parts of the external envelope, in
MJ;
Qsun,nt is the solar heat gain through opaque construction parts (impenetrable to sunlight) of the
external envelope, in MJ.

22 The U-value for ground floors should be adjusted to account for insulation to counter the heat loss through
contact with the ground (as a function of the ratio of exposed perimeter to floor area and the thermal resistance
of the floor construction) following the guidance specified in section 3.5.2 of "CIBSE Guide Vol. A - 2007 (and
SK EN ISO 13370 - Thermal Performance of Buildings - Heat Transfer via the Ground - Calculation Methods)".


6
Internal heat sources (gains)
Internal heat sources, heat gains from internal heat sources, including negative heat gains (dissipated
heat from internal environment to cold sources or 'sinks'), consist of any heat generated in the
conditioned space by internal sources other than the energy intentionally utilized for space heating,
space cooling or hot water preparation.
The heat gain from internal heat sources is calculated from:
Qi = Qi,occ + Qi,app + Qi,li
where
Qi is the sum of internal heat production from internal heat sources, in MJ;
Qi,occ is the internal heat production from occupants, in MJ; determined from the Activity database,
according to the building and activity types selected for the zone.
Qi,app is the internal heat production from appliances, in MJ; determined from the Activity database,
according to the building and activity types selected for the zone.
Qi,li is the internal heat production from lighting, in MJ.

Dissipated heat from lighting devices is determined from the lighting energy consumption calculated
for the zone.
The value for the internal heat production from lighting, Qi,li, is calculated by:
Qi,li = Wlight * A * 3.6 * fli,gain
where:
Qi,li is the internal heat production from lighting, in MJ;
Wlight is the energy consumption by lighting, in kWh/m2, as determined in Section 3.4;
A is the area of the zone, in m2;
3.6 is the conversion factor from kWh to MJ;
fli,gain is a gain factor that is dependent on whether there are air-extracting luminaires in the zone. It
has a value of 0.9 if there are air-extracting luminaires and 1 if there are no air-extracting luminaires
in the zone.
Solar heat gain through transparent constructions
The solar heat gain per month through transparent construction parts of the external envelope is
determined as:

where:
( )∑ ×−××××=
j
jfjjsunjshjsuntsun AfgffqQ )0.1(,,,,


7
Qsun;t is the solar heat gain through transparent constructions, in MJ;
qsun,j is the quantity of solar radiation per month on the plane in MJ/m2, for location and orientation
of window j;
fsh;j is the shading correction factor for window j;
fsun;j is the reduction factor for moveable solar protection for window j, as calculated in Section
3.1.11 (calculation of reduction factor for moveable solar protection);
gj is the total solar energy transmittance, for window j;
Aj is the areas of window j, in m2, including the frame;
f,f is the computation value for the frame factor (the proportion of the window surface occupied
by the frame), which means, (1.0 - f,f) = the proportion of the window surface made up of glass.
The external shading reduction factor, fsh;j, which is in the range 0 to 1, represents the reduction in the
incident solar radiation due to permanent shading of the surface concerned resulting from overhangs
and fins.
The shading correction factor can be calculated from:
fsh;j = Fo x Ff
where
Fo is the partial shading correction factor for overhangs;
Ff is the partial shading correction factor for fins.
The shading from overhangs and fins depends on overhang or fin angle, latitude, orientation, and local
climate. Seasonal shading correction factors for typical climates are given in Table 2 and Table 3.


8
Figure 6: Overhang and fin: a) Vertical section b) Horizontal section23

Note: For the purposes of this calculation, the angles α and β, indicated by the dashed lines in Figure
1 are taken between the plane of the window and the overhang or fin shadow line at mid-window.
Table 37: Partial shading correction factor for overhang, Fo2

Table 38: Partial shading correction factor for fins, Ff2

If the overhang part calculated by the correction factor is in fact "Brise soleil" (shading construction in
the shape of lamella or grills) then the calculation factor shall be applied only for summer months
(May to September). For "Brise soleil" calculation purposes, lines, grilles, holes shall be calculated,
unlike solid overhangs.
The total solar energy transmittance, g, is the time-averaged ratio of energy passing through the un-
shaded element to that incident upon it. For windows or other glazed envelope elements with non-

23 Taken by SK EN ISO 13790– Energy performance of buildings — Calculation of energy use for space
heating and cooling



9
scattering glazing, according to international standard or SK EN 410 provide a method to obtain the
solar energy transmittance for radiation perpendicular to the glazing. This value, g⊥, is somewhat
higher than the time-averaged transmittance, and a correction factor, Fw:

The Fw factor is taken from Table 4 as the value corresponding to the orientation of the glazed surface
and its slope from the horizontal line.
Table 39: correction factor FW for the value g of non-distributing surfaces
Slope
Orientation
J JL L VL V VP P JP H
0º 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87
10º 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87
15º 1.28 1.27 1.35 1.52 1.68 1.52 1.36 1.29 0.87
20º 1.28 1.27 1.35 1.52 1.68 1.52 1.36 1.29 0.87
25º 1.28 1.27 1.34 1.50 1.64 1.49 1.35 1.29 0.87
30º 1.28 1.27 1.32 1.45 1.55 1.44 1.33 1.28 0.87
35º 1.29 1.26 1.31 1.40 1.46 1.39 1.31 1.28 0.87
40º 1.29 1.26 1.29 1.35 1.38 1.34 1.29 1.27 0.87
45º 1.29 1.26 1.27 1.30 1.29 1.29 1.27 1.27 0.87
50º 1.26 1.23 1.24 1.25 1.24 1.25 1.23 1.24 0.87
55º 1.23 1.20 1.20 1.21 1.19 1.20 1.20 1.21 0.87
60º 1.20 1.17 1.17 1.16 1.14 1.16 1.16 1.18 0.87
65º 1.17 1.14 1.14 1.11 1.09 1.11 1.13 1.15 0.87
70º 1.12 1.11 1.10 1.07 1.04 1.07 1.09 1.10 0.87
90º 0.89 0.91 0.91 0.89 0.88 0.88 0.90 0.90 0.87
Calculation of reduction factor for moveable solar protection
By using the methodologies described in SK EN 13363-1 and SK EN ISO 13790, the reduction factor
for moveable solar protection, fsun;j, for window j is derived using the following equation:

where:
is the total solar energy transmittance of the window, when the solar shading is not in use (that is,
the window consists of only glass);
( ) ( )[ ]
gl
shglwithshglwithsh
jsun
g
gfgf
f
+×+×−= ,,,
1
glg


10
is the total solar energy transmittance of the window, when the solar shading is in use (that is
the window consists of glass and shading devices);
is the weighted fraction of the time with the solar shading in use, e.g. as a function of the
intensity of incident solar radiation.
Calculation of the weighted part of the time with solar shading in use
The weighted fractions of the time that the solar shading is in use or not in use are dependent on the
climate and on the season or month. For the purpose of this calculation, for each climate a table
should be created in accordance with SK EN ISO 13790 giving values of or a variety of
orientations and tilt angles of the window. Values should be presented as sums of one-hour solar
radiation intensity values for all hours per month with a higher intensity than 300 W/m2, ,
separated by the sum of one-hour solar radiation intensity values for all hours per month, , i.e.,

Calculation of total solar energy transmittance of the window, when the solar shading is in use
This method applies to all types of solar protection devices installed parallel to glazing, such as
windows with shutters, venetian blinds and cylinder curtains. The position of the solar protection
device may be external or internal. It is assumed that for external devices for solar protection, the
space between the device and the glass is not ventilated, while for internal devices this space is
ventilated. Venetian blinds are considered to be well adjusted, in order to stop the direct solar
reflection.
This method is based on the normal radiation drop. It is applicable when the total solar energy
transmission of the glass is 0.15 and 0.85, the total transmission of the solar protection device is
between 0 and 0.5, and the solar reflection of the solar protection device is between 0.1 and 0.8.
The total solar energy transmission is only used for calculating the solar shading factor, for movable
shading devices, fsun. It is not intended to be used for calculating useful solar gains or thermal comfort
criteria.
The device for external solar protection (Figura 2)
The total transmission of solar energy for windows and devices for external solar protection, , is
determined by:

where:
is the solar transmission of the solar protection device, which is obtained from Table 5 for
typical solar protection devices;
shgl
g
+
withshf ,
withshf ,
300>solI
solI
sol
sol
withsh
I
I
f 300, >=
shglg +
( ) 





×−×+





×+×=+
1
,
2
,, )1( G
G
g
G
G
gg glBeBeglBeshgl τατ
Be,τ


11
is the total solar energy transmission when solar shading is not put into use (e.g. only for
windows);
is the absorption of the solar protection device, which is calculated as
Where is the solar reflection of the solar protection device, which is obtained from Table 5 for
typical solar protection devices;
= 5 W/m2K;
= 10 W/m2K;

Where is the thermal transmission of the windows in W/m2K.

Figure 7: Characteristic positions of the solar protection device24












24 Taken by SK EN 13363-1 – Solar protection devices combined with glazing - Calculation of solar and light
transmittance - Part 1: Simplified method.
glg
Be ,α BeBeBe ,,, 1 ρτα −−=
Be ,ρ
1G
2G








++
=
21
111
1
GGU
G
g
gU
Legend:
6. External environment
7. Solar protection device
8. Unfiltered air space
9. Glassing
10. Internal environment


12
Table 40: Data for typical solar protection devices3
Transmission
,
Reflection, ,
white pastel dark black
Not translucent 0,0 0,7 0,5 0,3 0,1
Moderately translucent 0,2 0,6 0,4 0,2 0,1
Very translucent 0,4 0,4 0,3 0,2 0,1

Internal solar protection devices (Figura 3)
The total transmission of solar energy for the glass and internal solar protection device, , is
given by:



where:
is the total solar energy transmittance of the window, when the solar shading is not in use
(e.g. only for glasses);
is the solar reflection of the solar protection device, taken by table 5 for typical solar
protection devices;
is the absorption of the solar protection device, which is calculated as
Where is the solar reflection of the solar protection device, which is obtained from Table 5 for
typical solar protection devices;
= 30 W/m2K;

Where is the thermal transmission of the windows in, W/m2K.
shglg +














×−×−×=+
3
,, )(1 G
G
ggg BeBeglglshgl αρ
glg
Be,ρ
Be,α BeBeBe ,,, 1 ρτα −−=
Be,τ
3G








+
=
3
11
1
GU
G
g
gU


13
Figure 3: Characteristic positions of internal solar protection devices










Solar heat gain through opaque constructions
The solar heat gain per month through opaque construction parts of the external envelope is
determined as:

where:
Qsun;nt is the solar heat gain through opaque constructions, in MJ;
fab (=0.045) is a factor which consists of an assumed value of 0.9 for the dimensionless
absorption coefficient for solar radiation of the opaque construction multiplied by the external surface
heat resistance which is taken as 0.05 m2K/W.
qsun,j is the quantity of solar radiation per month on the plane in MJ/m2, for weather location and
orientation of construction part j;
Uc;j is the thermal transmittance of construction part j; in W/m2K;
Ac,j is the area of construction part j, in m2.
3.1.12 Gain utilization factor for heating
The gain utilization factor indicates the capability of the building to utilize the solar heat and the
internal heat in such a way that this will lead to a reduction of the heating demand which without
these sources would have to be supplied by the heating installation. The gain utilization factor for
heating, ηH is a function of the gain/loss ratio, γH, and a numerical parameter, aH, that depends on the
building inertia, according to the following equation:
( )∑ ×××=
j
jcjcjsunabntsun AUqfQ ,,,,
Legend:
6. External environment
7. Glassing
8. Indoor air ventilation
9. Solar protection device
10. Internal environment


14

with

where (for each month and for each building zone)
ηGH is the dimensionless gain utilization factor for heating;
γH s the dimensionless gain/loss ratio for the heating mode;
QL,H are the total heat losses for the heating mode, in MJ;
QG,H are the total heat gains for the heating mode, in MJ;
aH s a dimensionless numerical parameter depending on the time constant, τH, defined by:

where
a0,H is a dimensionless reference numerical parameter, determined according to Table 6;
τH is the time constant for heating of the building zone, in hours, determined according to
Section 3.1.14;
τ0,H is a reference time constant, from Table 6, in hours.
Table 41: Values of the numerical parameter a0,H and reference time constant τ0,H for heating
for the monthly calculation method
a0,H τ0,H
1.0 15

The gain utilization factor is defined independently of the heating system characteristics, assuming
perfect temperature control and infinite flexibility. A slowly responding heating system and a less-
than-perfect control system can significantly affect the use of gains.


15
3.1.13 Loss utilization factor for cooling
The loss utilization factor for cooling, ηLC, is a function of the loss/gain ratio, λC, and a numerical
parameter, aC that depends on the building thermal inertia, according to the following equation:


with

where (for each month and each building zone)
ηL,C is the dimensionless utilization factor for heat losses;
λC is the dimensionless loss-gain ratio for the cooling mode;
QL,C are the total heat losses for the cooling mode, in MJ;
QG,C are the total heat gains for the cooling mode, in MJ;
aC is a dimensionless numerical parameter depending on the time constant, τC, defined by:

where:
a0,C is a dimensionless reference numerical parameter, determined according to Table 7;
τC is the time constant for cooling of the building zone, in hours; determined according to
Section 3.1.14.
τ0,C is a reference time constant, from Table 7, in hours.
Table 42: Values of the numerical parameter a0,H and reference time constant τ0,H H for cooling
for the monthly calculation method
a0,C τ0,C
1.0 15

CG
CL
C Q
Q
,
,=λ


16
The loss utilization factor is defined independently of the cooling system characteristics, assuming
perfect temperature control and infinite flexibility. A slowly responding cooling system and a less-
than-perfect control system may significantly affect the utilization of the losses.
3.1.14 Building time constant for heating and cooling mode
This time constant for the heating mode, τH, characterizes the internal thermal inertia of the heated
space during the heating period. It is calculated by:

where
τH is the time constant of the building zone for the heating mode, in hours;
Cm is the effective thermal capacity of the building zone, in kJ/K, determined according to the
following definition (the effective thermal capacity of the building zone);
HL,H is the heat loss coefficient of the building zone for the heating mode, in W/K.
Factor 3.6 converts the effective thermal capacity from kJ to Wh.
Similarly, the time constant for the cooling mode, τC, characterizes the internal thermal inertia of the
cooled space during the cooling period. It is calculated by:

where
τC is the time constant of the building or building zone for the cooling mode, in hours;
Cm is the effective thermal capacity of the building zone, in kJ/K determined according to the
following definition (the effective thermal capacity of the building zone);
HC is the heat loss coefficient of the building zone for the cooling mode, in W/K;
Factor 3.6 converts the effective thermal capacity from kJ to Wh.
Effective thermal capacity of the building zone
The effective thermal capacity of the building zone, Cm, is calculated by summing the heat capacities
of all the building elements in direct thermal contact with the internal air of the zone under
consideration:

where:
Cm is the effective thermal capacity, in kJ/K;


17
χj is the internal heat capacity per area of the building element j, in kJ/(m2·K);
Aj is the area of the element j, in m2;
ρij is the density of the material of the layer i in element j, in kg/m3;
cij is the specific heat capacity of the material of layer i in element j, in kJ/(kg·K);
dij is the thickness of the layer i in element j, in m.
Suming is performed for all layers of each element, starting from the internal surface and stopping at
the first insulating layer, the maximum thickness given in Table 8, or the middle of the building
element; whichever comes first.
Table 43: Maximum thickness to be considered for internal heat capacity
Application
Maximum
thickness (m)
Determination of the gain or loss utilization factor (period of
changes : 1 d)
0.10

3.1.15 Continuous and the almost continuous heating and cooling mode,
monthly mode
Continuous heating and/or cooling mode
For continuous heating throughout the entire heating period, θset,H, the set-point temperature (degrees
Celsius) from the activity database is used as internal temperature of the building zone.
For continuous cooling during the whole cooling period, θset,C, the set-point temperature (degrees
Celsius) from the Aactivity database is used as internal temperature of the building zone.
With regard to the monthly method, the real average internal temperature may be higher in the heating
period due to instantaneous overheating. However, this is taken into account by the gain utilization
factor. Similarly for the cooling period, the real average indoor temperature may be lower, due to
instantaneous significant heat losses.
Almost continuous heating
Periodically interrupted heating is considered as continuous heating with set-point temperature if A or
B mode is applied:
Mode A:
ο if set-point temperature variations between normal heating and reduced heating periods
are less than se 3ºC and/or
ο if the time constant of the building is less than 0.2 times the duration of the shortest
reduced heating periodic the time constant of the building is less than 0.2 times the
duration of the shortest reduced heating period,


18
Then, the set-point temperature for heating calculation is the average time of the set values of the
temperatures. See the illustrations under a) and b) of Figure 4.
Mode B:
ο if the time constant of the building is greater than three times the duration of the longest
reduced period then, in this case, the normal set-point temperature may be used for
heating calculation. See the illustration under c) Figura 4.
3.1.16 Corrections for intermittency, monthly mode
Heating
In case of intermittency heating that does not meet the criteria of Section 3.1.15 (almost continuous
heating), the heating energy demand, , in MJ, is calculated according to:

where,
is the demand for continuous heating energy, in MJ, calculated according to the Section 3.1.6.
is the dimensionless loss factor for intermittency heating, calculated according to:

with minimum value: and maximum value:
and where:
is the fraction of the number of hours in the month with normal set-point heating mode (no
set-point temperature of reduction or intermittency);
is an empirical correlation factor; value= 3;
is the time constant of the building zone for the heating mode, in hours;
is the reference time constant for the heating mode, in hours;
is the dimensionless loss-gain ratio for the heating mode.

interm H,Q
cont H,red H,interm H, QaQ =
cont H,Q
redH,a
( )





−





−= H,hrH
H
,H
H,redH,red fγτ
τ
ba 11 0
hrHH,red fa ,= 1=H,reda
hrHf ,
H,redb
Hτ
,Hτ0
Hγ


19
Figure 4: Example of almost continuous heat 2



















Cooling
Due to the diurnal pattern of the weather, and the effect of the building thermal inertia, an
evening/night thermostat setback or switch-off has in general a relatively much smaller effect on the
energy need for cooling than a thermostat setback or switch-off has on the heating energy need. This
implies that a thermostat setback or switch-off during evening/night will result in only a small or no
decrease in energy need for cooling, unless during very warm months or in the case of high internal
heat gains, in combination with small heat losses. Therefore, the time fraction for periodic outages
during cooling, (see below) can be based on the number of days per month with cooling, instead
of the number of hours per month as it is during the heating period, (in Section 3.1.16 (Heating)).
In case of periodic cooling, the cooling energy need, , in MJ, is calculated by using the
following equation:
day C,f
hr H,f
interm C,Q
set temperature provided as input informationrës
set temperature for calculation
time
the representative part of the calculation period
Legend
Cases a, b and c represent various situations as described in the
text:


20

where
is the continuous cooling energy need in MJ, calculated in accordance with Section 3.1.7.
is the dimensionless reduction factor for intermittent cooling, determined according to
following equation:

With minimal value: and maximum value:
And where
is the fraction of the number of days per month with, at least during the day, a normal set of
temperature for cooling (no value of the reduction or interruption temperature value is set);
is the value of empirical correlation factor = 3;
is the time constant of the building zone for cooling, in hours;
is the reference time constant for the cooling mode, in hours;
is the dimensionless rate of gain/loss for the cooling mode.
3.1.17 Annual energy demand for heating and cooling, per a building zone
The annual energy demand for heating and cooling for a given building zone is calculated by
summing the calculated energy demand for a period, taking into account the possible weighting for
different heating and cooling modes:

where
QNH,yr is the annual energy need for heating a certain zone, in MJ;
QNH,i is the energy demand for heating a given zone during a month, in MJ;
QNC,yr is the annual energy need for cooling of a given zone, in MJ;
QNC,j is the energy need for cooling of a given zone during a month, in MJ.
cont C,red C,interm C, QaQ =
cont C,Q
red C,a
( )





−





−= C,day
CC
,C
C,redC,red fτ
τ
ba 1
1
1 0
λ
day C,C,red fa = 1=C,reda
dayC,f
C,redb
Cτ
,Cτ0
Cλ


21
3.1.18 Annual energy need for heating and cooling, for a combination of
systems
In case of a multi-zone calculation (with or without thermal interaction between zones) the annual
energy needs for heating and cooling for a given combination of heating, cooling and ventilation
systems servicing different zones are calculated as the sum of the energy needs over the zones, zs, that
are serviced by the same combination of systems:

where:
QNH,yr,zs is the annual energy need for heating all building zones, zs, serviced by the same combination
of systems, in MJ;
QNH,yr,z is the annual energy need for heating of the zone z, serviced by the same combination of
systems, in MJ;
QNC,yr,zs is the annual energy need for cooling all building zones, zs, serviced by the same combination
of systems, in MJ;
QNC,yr,z is the annual energy need for cooling of the zone z, serviced by the same combination of
systems, in MJ.
3.1.19 Total energy use for space heating and cooling and ventilation systems
For every combination of heating, cooling and ventilation systems, the annual energy use for heating
and annual energy use for cooling, including system losses, are determined as a function of the energy
demands for heating and cooling according to the modes described in section 3.5 and 3.6,
respectively, expressed in MJ. The use of the auxiliary energy is calculated separately as described in
section 3.7.
3.2 Ventilation demands
3.2.1 Heat transfer by ventilation, heating mode
For every month, transfer of heat by ventilation, QV-heat, is calculated as

where
QV-heat is the heat transfer by ventilation, in MJ
HV-heat is the ventilation heat loss coefficient, in W/K
is the internal temperature (indoor, i.e. the temperature set-point as the heat regulation
parameter obtained from the activity database for the activity zone)
0864.0)( ••−•= −− nHQ eiheatVheatv θθ
iθ


22
is the external temperature (average monthly temperature obtained from climatic data for one
hour for that location) in K
n is the number of days within a month
0.0864 is the transformer factor from W∙days to MJ.
Ventilation heat loss coefficient

where:
HV-heat is the heat loss coefficient, in W/K
is the air heat capacity per volume ~ 1.2 kJ/m3K (air density output in kg/m3, and air heat
specific capacity, in kJ/kgK).
is the air flow rate through the conditioned space in l/s per m2 floor area
is the floor area of the zone in m2.
Ventilation air flow

where:
is the airflow rate in the conditioned space in l/s per area in m2
is the airflow rate into the conditioned space due to filtration, converted by dividing by 3.6
from m3/h to m2 in l/s per floor area in m2
is the efficiency of the heat regeneration system. The standard system values are presented in
Table 9, but other values may also be used if justified by the available data.
is the airflow rate into the conditioned space resulting from mechanical ventilation during
operation time, in l/s per floor area in m2. This value can be obtained by using the ventilation
requirements set in the activity database for each type of activity.
is the airflow rate into the conditioned space resulting from natural ventilation in l/s for floor
area in m2. This value can be obtained by using the ventilation requirements set in the activity
database for each type of activity.

eθ
AucH heatvaaheatV •••= −− ρ
aa c•ρ
heatvu −
A
heatnvheatmvHRvheatv uuuu ,,,,inf )1(6.3/ +•−+= −− η
heatvu −
inf−vu
HRη
heatmvu ,,
heatnvu ,,


23
Table 44: Standard efficiencies of the heat regeneration system
Heat regeneration system Efficiency
Plate heat exchanger (Recuperator) 0.65
Heat pipes 0.60
Thermal wheel 0.65
Rotary enthalpy wheel 0.50
3.2.2 Heat transfer by ventilation, cooling mode
For each month, heat transfer by ventilation QV-cool is calculated as:

where:
QV-cool is the heat transfer by ventilation, in MJ
HV-cool is the heat loss coefficient during ventilation, in W/K
is the internal temperature (the set-point temperature as the cooling regulation parameter
obtained from the activity database for the activity zone)
is the modified outdoor air temperature as shown in Table 10;
n is the number of days within a month, per day
0.0864 is the transformer factor from W∙days to MJ.
Table 45: The values used for air temperature supplied to calculate monthly losses through
ventilation for cooling requirements
Month (°C)
January 16.0
February 16.0
March 16.0
April 16.0
May 16.0
June 17.0
July 18.5
August 18.3
September 16.0
October 16.0
November 16.0
December 16.0

0864.0)( ' ••−•= −− nHQ eicoolVcoolv θθ
iθ
e
'θ
e
'θ


24
Coefficient of heat loss by ventilation

where:
HV-heat is the coefficient of heat loss during ventilation, in W/K
is the air heat capacity per volume ~ 1.2 kJ/m3K (air density product in kg/m3, and air heat
specific capacity in kJ/kgK).
is the air flow rate into the conditioned space per l/sm2 floor area
is the floor area of the zone in m2.
Air flow for ventilation needs

where:
is the airflow rate into the conditioned space in l/s per floor area in m2
airflow rate through the conditioned space by infiltration, transformed by dividing with 3.6
from m3/h per m2 in l/s per floor area m2
is the airflow through the conditioned space resulting from mechanical ventilation during
operation time in l/s per floor area m2. This value has been set by the ventilation requirements as
defined in the activity database for each type of activity.
is the efficiency of the heat recovery system. The standard values are shown in Table 9 but
other values may also be used if justified by the available data. This parameter is set to 0 if heat
regeneration can be skipped or interrupted in summer (referred to as variable heat recovery
efficiency).
3.2.3 Demand controlled ventilation
This methodology includes the option to model demand controlled ventilation for areas with
mechanical ventilation, while for areas with natural ventilation; there is the option for increase of
ventilation control that refers to natural ventilation control with the Building Management System
(BMS, meaning the modification of airflow provided naturally in space, based on a type of control).
Details on demand controlled ventilation are provided below.
For zones the ventilation of which is defined as mechanical, the options are:
1. There is no demand controlled ventilation (default option)
2. Demand-based control depends on the number of residents
AucH coolvaacoolV •••= −− ρ
aa c•ρ
coolvu −
A
mvHRvcoolv uuu ,inf )1(6.3/ •−+= −− η
coolvu −
inf−vu
mvu ,
HRη


25
3. Demand-based control depends on gas sensors.
If the option selected is 2 or 3 of the above options, then this methodology provides the following
options:
4. Damper control (default option)
5. Speed control

For areas the ventilation of which is defined as natural, the options are:
6. There is no demand controlled ventilation (option set automatically)
7. Enhanced ventilation.

The modified rate of demand fresh air control (FARdc) should be determined from the fresh air rate in
the database activity (FARmax) as follows:

where FARmax is the ventilation rate per person from the activity database multiplied by the peak
occupancy density during the occupied period (i.e., l/s per m²),
FARlower is the largest of both: FARmin or (0.6 × FARmax).
where FARmin is the ventilation rate per person from the activity database multiplied by the minimum
occupancy density during the occupied period (this can be zero for some activities).
Cdc is a demand control coefficient and is determined based on the data in Table 11.
Table 46: Values for demand control coefficient
Type of demand control Demand control coefficient (Cdc)
None 0
Control based on occupancy density 0.85
Control based on gas sensor 0.95
Enhances natural ventilation 0.5
3.2.4 Infiltration air flow rate (heating and cooling)
This methodology is derived from ESA 15242 standards.
When it can be assumed that there is no interaction between the ventilation system (e.g. mechanical
system) and the impact of the leakages (loss), a simplified method can be used to calculate the
infiltrated and exfiltrated air values (air penetrated from the outdoor environment to the indoor one
and air penetrated from the indoor environment to the outdoor one) as follows:
Calculate the airflow through the outer walls of the building due to the stack effect (infiltration or
exfiltration of air as a result of external and internal air temperature changes), uv-inf-stack, and impact of
( )( )max1 FARCFARCFAR dclowerdcdc ×−+×=


26
wind, uv-inf-wind, without considering the mechanical flow or air flow necessary for the combustion
process.
Calculate infiltration due to the stack effect (uv-inf-stack)
For each external envelope, the airflow due to the stack effect is calculated by the following equation:
[m3/h per m2 of outer walls]
where:
Q4Pa is the air leakage characteristics for a pressure difference of 4 Pa, in m3/hm2 of outer
envelope, i.e., the average volume of air per hour (in m3/h) that passes through unit area of the
building envelope (in m2) when subject to an internal to external pressure difference of 4 Pascal. The
value input by the user is the air flow for a pressure difference of 50 Pa and is converted to air flow
for a pressure difference of 4 Pa using the information in Table 12, before being used in the above
equation. The outer envelope area of the building is defined as the total area of the floor, walls, and
roof separating the interior volume from the outside environment.
The conventional value of hstack is 70% of the zone height Hz.
abs is the absolute value.
θe is the external (outdoor) temperature (the monthly average obtained from the hourly weather
data for the location).
θi is the internal (indoor) temperature (the heating set-point taken from the activity database for
the activity zone)











667.0
4inf ))((0146.0 iestackPastackv abshQu θθ −•••=−−


27
Table 47: Examples of leakage characteristics 25



Calculate infiltration due to the wind impact (uv-inf-wind)

25 Extracted from SK EN 15242 - Ventilation for buildings - Calculation methods for the determination of air
flow rates in buildings including infiltration

m3/h per m2 of outer envelope (exp
n=0.667)
Leakages level Q4Pa Q10Pa Q50Pa
Single family
Low 0.5 2 2.5
Average 1 2 5
High 2 3.5 10
Multi family; non-
residential except
industrial
Low 0.5 1 2.5
Average 1 2 5
High 2 3.5 10
Industrial
Low 1 2 5
Average 2 3.5 10
High 4 7 20
n(vol.h) (exp n=0.667)
Outer area/vol
Leakages level n4Pa n10Pa n50Pa
Single family
Low 0.4 0.8 1.9 0.75
Average 0.8 1.5 3.8 0.75
High 1.5 2.6 7.5 0.75
Multi family; non-
residential except
industrial
Low 0.2 0.4 1.0 0.4
Average 0.4 0.8 2.0 0.4
High 0.8 1.4 4.0 0.4
Industrial
Low 0.3 0.6 1.5 0.3
Average 0.6 1.1 3.0 0.3
High 1.2 2.1 6.0 0.3

m3/h per m2 of floor area (exp
n=0.667) Outer area/floor
area

Leakages
level
Q4Pa Q10Pa Q50Pa
Single family
Low 0.9 1.8 4.5 1.8
Average 1.8 3.6 9.0 1.8
High 3.6 6.3 18.0 1.8
Multi family; non-
residential except
industrial
Low 0.6 1.1 2.8 1.1
Average 1.1 2.2 5.5 1.1
High 2.2 3.9 11.0 1.1
Industrial
Low 1.5 3.0 7.5 1.5
Average 3.0 5.3 15.0 1.5
High 6.0 10.5 30.0 1.5


28
For each external envelope, the air flow due to the wind impact is calculated as
[m3/h per m2 outer envelope]
where:
Q4Pa is the same as defined above.
is the wind pressure coefficient defined as:
ο For vertical walls: the wind pressure coefficient difference between the windward and
leeward sides for a given wind direction. The conventional value of is 0.75.
ο For roofs: the wind pressure coefficient at the roof surface.
ο Flat roof: is averaged to 0.55
ο Pitched roof: is averaged to 0.35
Vsite is the wind speed at the building in m/s defined as:
ο For vertical walls: average wind speed for a wind sector of ±60º to the external wall axis
(orientation)
ο For roofs: wind speed considering all wind sectors
Then, for each zone, the air flow contributions of all its external envelopes due to the wind impact are
totalled.

Calculate the resulting air flow, uv-sw, for each zone using the following equation:
[m3/hm2 outer envelope]
where:
uv-inf-stack is the air flow contributions of all external envelopes due to the stack impact totalled
for the zone, in m3/hm2.
uv-inf-wind is the air flow contributions of all external envelopes due to the wind impact totalled
for the zone, in m3/hm2.
Q4Pa is the same as defined above
As an approximation, the infiltered part, uv-inf, can be defined using the following equation:
[m3/hm2 outer envelope]
667.02
4inf )(0769.0 sitepPawindv VCQu •∆••=−−
pC∆
pC∆
pC∆
pC∆
Pa
windvstackv
windvstackvswv Q
uu
uuu
4
inf
infinf
14.0
),max( −−−−−−−−
••
+=
swvdiffvv uuu −−− += ),0max(inf


29
where:
uv-diff is the difference between supply and exhaust air flows (calculated without wind or stack
effect).

However, this simplified approach does not take into account the fact that if there is a] difference
between supply and exhaust, the zone is under-pressurised or over-pressurised. Therefore:
uv-inf = uv-sw [m3/hm2 outer envelope]
At the same time, the resulting air flow is converted to be per unit floor area.
[m3/hm2 floor area]
where:
Aenv is the total area of the outer envelopes defined as the total area of the floor, walls, and roof
separating the interior volume of the specific zone from the outside environment, in m2.
Azone is the floor area of the zone, in m2.
3.3 Hot water demand
Demand for hot water for household use in each zone should be calculated as:
Hot water Demand (MJ/month) = Database demand * 4.18 /1000 * zone AREA * ∆T
where:
Database demand is the hot water demand from the Activity database, in l/m2 per month.
∆T is the temperature difference (deg K that water is heated up), taken as 50°K.
4.18 /1000 is the specific heat capacity of water in MJ/kgK
zone AREA in m2.

Calculate distribution loss for each zone for each month (MJ/month):
If the dead leg length in the zone is greater than 3m, then distribution losses are calculated as
Distribution loss = 0.17* Hot water demand
where
0.17 is the default monthly hot water system distribution loss (MJ/month) per monthly hot water
energy demand (MJ/ month).

zone
env
swvv A
A
uu •= −−inf


30
For each Hot Water System (HWS):
ο Carry out calculations for each solar energy system (SES) serving the HWS to calculate
SES contribution to HWS, used to reduce hot water demand;
ο Evaluate hot water demand, area served, and distribution losses for HWS using:
ο Sum of monthly demand for all zones served by HWS;
ο Sum of monthly distribution losses for all zones served by HWS;
ο Sum area of all zones served by HWS;
ο Evaluate earliest start time and latest end time for any zone served by HWS;
ο Account for contribution from solar energy system, Section 3.9, if applicable;
ο Account for contribution from combined heat and power (CHP), if applicable.
3.3.1 Hot water storage
If the hot water system includes storage, and the storage volume has not been input by the user, then
the storage volume is calculated as:
Storage volume (litres) = Daily demand (MJ/day) * 18
where:
Daily demand = Maximum monthly demand/Number of days in the month
18 is a computational value – storage volume is 18 litres per MJ of daily demand.

If the storage losses have not been input by the user, then storage losses are calculated as:
Storage losses (MJ/month) = Daily storage loss (kWh/litre of storage)*(Storage
volume5)1/3*(365/12)*(Storage volume)2/3 * 3.6
where:
Daily storage loss is the storage losses per day in kWh per litre of storage and is calculated as
follows:
ο For an uninsulated storage vessel: 0.1425 kWh/day per litre of storage
ο For a vessel with loose jacket of insulation thickness t mm: 0.005 + 1.76/(t+12.8)
ο for a vessel with factory fitted insulation of thickness t mm: 0.005 + 0.55/(t + 4)
Storage volume5 is the storage volume, in litres, if the annual hot water demand were 5
MJ/m2, i.e., it is calculated as = (5/365)*18* Area served
365/12 is multiplication by the number of days and division by the number of months in order to
obtain the monthly storage losses.


31
Storage volume is the hot water storage volume, in litres, as calculated above or as input by the user.
3.6 is a factor to convert the storage losses from kWh to MJ.
3.3.2 Secondary circulation
If the HWS includes a secondary circulation, then if not inputed by the user, the secondary circulation
loop length is calculated as:
Loop length = sqrt(Area served)* 4.0
where:
Area served is the total area served by the HWS, in m2.
4.0 is a computational value.
The secondary circulation losses are calculated as:
Secondary circulation losses (MJ/month) = Losses per metre (W/m) * Loop length (m) * Hours of
operation * Numbers of days in month * 3.6/1000
where:
Losses per metre are the secondary circulation losses per metre, taken as 15 W/m of secondary
circulation loop length if it is not input by the user;
Loop length is the secondary circulation loop length in m;
Hours of operation – number of hours of daily operation of the HWS;
3.6/1000 to convert W to kWh and then kWh to MJ;

The secondary circulation pump power, if not provided as input, is calculated as:
Secondary circulation pump power (kW) = (0.25 * Loop length + 42) / 500
where
Loop length is the secondary circulation loop length, in m;
0.25, 42, and 500 are computational values extracted from research.
The secondary circulation pump energy is then calculated by multiplying the pump power by the
hours of operation of the HWS.
3.4 Lighting energy use
Lighting energy is calculated according to EN 15193-1.


32
Inputs to this calculation include lighting power, duration of operation including the impact of
occupancy, and terms to deal with the contribution of daylight under different control regimes.
Equation for lighting:

with:
= [31, 28, 31, 30, 31, 30, 31, 31, 30, 31, 30, 31]. Number of days in each month
= Lighting power in W/m2 for each hour of month j
= Parasitic power in W/m2 hour
= Display lighting power in W/m2 for each hour of month j
= Daylight correction factor (utilisation factor) for hour i of month j
= Occupancy correction factor for hour i of month j
= Occupancy correction factor for display lighting throughout the year
3.4.1 Calculate lighting power in buildings, Pj
The density of lighting power for a building is calculated using one of the following options:
ο The user of the methodology determines energy required for general lighting (in W) to
achieve light intensity in each zone provided that the light intensity is equal to or greater
than the lightening level in the activity database, and power density (W/m2) is calculated
by dividing power with zone area. When the projected light intensity is less than the
activity luminance level in the activity database, the total power density should
automatically be proportional to the activity luminance level.
ο The user determines the efficiency of the lamp (light bulb) in lumens per circuit watt (W)
and the ratio of the light generated by the luminaire to determine lighting system
efficiency in terms of lightning lumens per circuit watt (W). This can be calculated
against the illumination curve (which is based on 60 luminaire lumens per circuit watt),
defined by the following equation to extract the density of power for general
illumination. The user can also use light intensity in the zone, if known, and power
density will then be calculated according to the following paragraph.
The power density (W/m²) will change as a function of geometry for each modelled zone
and will be determined by using the following equation:
( )[ ] ( ) ( )
yearm
kWhj i
P
i
OddjOjiDjijj
light
PFPFFPN
W 2
1000
24
12
1
24
1
24
1
∑ ∑ ∑
= = =












×+×+××
=
jN
jP
pP
djP
DjiF
OjiF
OdF


33
Power density for 100 lux = (1.93 + 0.007×R + 0.063×R²)/MF
Where R is the ratio of the total area of the walls to the total floor area, where the
maximum value for R is 8, and MF is the maintenance factor that is calculated as 0.8.
The power density per 100 lux is then multiplied by the light intensity level for the type
of activity determined by the activity database, and divided by 100.
ο The user sets a type of lamp for every zone based on Table 14, where the luminaire
efficiency can be calculated against the illumination curve according the above paragraph
to extract power density for the general illumination. The user can also use the intensity
of light in the zone, if known, and the power density will then be calculated as described
above.

Table 48: Automatic lighting efficiencies to be used when calculating the type of lamp chosen
Type of lamp
Luminaire lumens per circuit-watt
Side-lit and
unlit
activities
Top-lit activity
LED 27.5 33.0
Tungsten - Halogen 7.5 9.0
Fluorescent - compact 22.5 27.0
T12 Fluorescent - Halophosphate -
Low frequency loads
25.0 30.0
T8 Fluorescent - Halophosphate -
Low frequency loads
27.5 33.0
T8 Fluorescent - halofosphate - -
high frequency loads
32.5 39.0
T8 Fluorescent - triphosphor - high
frequency ballast
36.3 43.5
Metallic halogens 25.0 39.0
High pressure mercury 22.5 27.0
High pressure sodium 35.0 42.0
T5 Fluorescent – triphosphor –
coated – high frequency ballast
37.5 45.0
Fluorescent (no details) 22.5 27.0
3.4.2 Calculation of display lighting power in the building, Pdj
Display lighting will be defined in terms of medium luminance lamp efficiency for each zone, which
will be calculated against an efficiency 15 lamp lumens per circuit watt (W) to adjust the value of
display lighting associated with the activity in the activity database.



34
3.4.3 Calculate parasitic power, Pp
Unless actual data are supplied, the parasitic power loading Pp is assumed to be:
ο Manual switching: 0 W/m2
ο Photocell control: default for digitally addressable systems = 0.57 W/m2, default for
stand-alone sensors = 0.3 W/m2,
ο Occupancy sensing: default = 0.3 W/m2
3.4.4 Calculate daylight correction factor, FDji
The daylight impact factor (utilization factor), FD, is the lighting use in a space, expressed as a
fraction of that with no daylight contribution.
Daylight penetration
This is expressed in terms of the average daylight factor (DF). It can also be used with rooflights. The
average daylight factor in SBEM is assumed to be:
ο For side windows: DF = DF1 = 45 Wwin/A
ο For spaces with horizontal or shed type roof lights: DF = DF2 = 90 Wroof/A
ο For both side windows and roof lights: DF = DF1 + DF2
Where Wwin is the total window area including frame, Wroof is the total roof light area including
frame, and A is the area of all room surfaces (ceiling, floor, walls and windows).
These figures are for clear low-e double glazing. If tinted glazing is used, multiply by the
manufacturer’s normal incidence light transmittance and divide by 0.76.
Calculate the daylight factor for front, middle and back of room:
DFF is average daylight factor in front half of room within the first 3 meters (%)
DFF = (1.75 * DF1) + DF2
DFM is average daylight factor in middle half of room within the second 3 meters (%)
DFM = (0.25 * DF1) + DF2
DFB is average daylight factor in the second half of room after the first 6 meters (%)
DFB = DF2.
Photoelectric control
Calculate the utilisation factor:


35
For zones that are day lit by windows in only one orientation, the utilisation factor should take
account of the difference in control between the front and back of the zone as follows:
If the photo sensor is in the front only, then:
1) windowsideby dilluminate sur.1(
2
)1(
) windowsideby dilluminate sur.( , ∗−+
+
∗= FDD
F
F
If the photo sensor is in the front and back, then:
BD
MDFD
D F
FF
F ,
,, ) windowsideby dilluminate sur.1(
2
)(
) windowsideby dilluminate sur.( ∗−+
+
∗=


For zones with rooflights or with windows in opposite orientations, where the difference in azimuth is
175º or more, and the ratio of the daylight contribution between the opposite sides is less than 3:1,
then the utilisation factor is calculated as:

BD
MDFD
D F
FF
F ,
,, ) windowsideby dilluminate sur.1(
2
)(
) windowsideby dilluminate sur.( ∗−+
+
∗=


where
FD,F is the utilisation factor for the front half of the room
FD,M is the utilisation factor for the middle part of the room
FD,B is the utilisation factor for the back half of the room
And they are calculated according to the type of lighting control as follows:
Photoelectric switching:
Eext is the intensity of the outside light (in kLux) - from light intensity data to a certain weather
location similar to that shown in Table 14.
Edesign is the light intensity expressed in Lux
Front half of room:
If Eext × DFF × 10 > Edesign then FD,F = 0
Elseif: Eext × DFF × 10 > 0.5 × Edesign then FD,F = 0.5
Else: FD,F = 1
Middle half of room:
If Eext × DFM × 10 > Edesign then FD,M = 0


36
Elseif: Eext × DFM × 10 > 0.5 × Edesign then FD,M = 0.5
Else: FD,M = 1
Back half of room:
If Eext × DFB × 10 > Edesign then FD,B = 0
Elseif: Eext × DFB × 10 > 0.5 × Edesign then FD,B = 0.5
Else: FD,B = 1

Photoelectric dimming
Front half of room:
If: Eext × DFF × 10 > Edesign then FD,F = 0
Else: FD,F = (Edesign – Eext × DFF × 10) / Edesign
Middle half of room:
If: Eext × DFM × 10 > Edesign then FD,M = 0
Else: FD,M = (Edesign – Eext × DFM × 10) / Edesign
Back half of room:
If: Eext × DFB × 10 > Edesign then FD,B = 0
Else: FD,B = (Edesign – Eext × DFB × 10) / Edesign
Manual switching
This only applies where there is local manual switching, i.e
ο Maximum distance from a switch to the luminaire it controls is 6m or twice the luminaire
mounting height if this is greater
ο Or if the area of the room is less than 30 m2
It does not apply in corridors or other circulation areas, dry sports/fitness, ice rinks, changing rooms,
swimming pools, sales areas, baggage reclaim areas, security check areas, eating/drinking areas, halls,
lecture theatres, cold stores, display areas, A and E, industrial process areas, warehouse storage, and
performance areas (stages) for which FD=1.
A manual switching choice is only assumed to occur when the building is occupied for the first time
in the day.
In such case, FD it is calculated as follows:
If: Eext × DF × 10 > Edesign then FD = 0.5
And if there are side windows in just one orientation, then:


37
FD = (surface illumination from side windows) * 0.5 + (1 surface illumination from side
windows) * 0.5
Moreover: FD = 1.
Manual and photoelectric control
FD is calculated for each control separately. Then the minimum of the two FD is taken.
Table 49: Example of external light intensity data in kilolux*
Jan Feb Mar April May June July Aug Sep Oct Nov Dec
Time
630 0.0 0.2 2.2 2.1 6.8 9.0 7.4 3.7 0.7 0.0 0.0 0.0
730 0.3 2.0 7.3 7.3 13.0 15.1 13.9 9.9 4.5 0.7 0.7 0.1
830 2.2 6.5 12.5 12.6 19.3 20.9 20.0 16.6 11.0 4.2 3.8 1.6
930 5.8 10.6 17.1 18.2 24.7 26.0 26.1 22.6 16.9 9.4 7.8 4.7
1030 8.7 14.0 20.7 22.7 28.7 30.6 31.1 26.9 22.2 13.8 10.9 7.6
1130 10.2 15.3 22.5 26.1 31.0 32.6 34.9 30.6 25.0 17.1 12.6 9.0
1230 10.1 15.9 22.4 27.7 33.6 34.8 36.3 32.9 25.9 18.7 12.6 9.1
1330 8.9 13.7 20.4 27.6 33.8 35.4 35.9 33.1 25.4 19.0 11.0 7.7
1430 6.0 10.9 16.8 26.6 32.6 34.0 34.2 31.8 24.5 17.1 8.2 4.9
1530 2.5 6.7 12.5 24.0 29.1 30.2 31.1 28.3 21.1 14.0 3.9 1.6
1630 0.3 2.0 7.4 18.7 24.4 25.6 26.6 23.1 16.2 9.8 0.6 0.1
1730 0.0 0.2 2.3 13.4 18.9 20.5 20.7 17.0 10.5 4.2 0.0 0.0
1830 0.0 0.0 0.3 7.6 13.2 14.8 14.6 10.5 4.3 0.7 0.0 0.0
1930 0.0 0.0 0.0 2.1 6.8 9.1 8.1 3.8 0.7 0.0 0.0 0.0
* Outside these hours, the intensity of the outside light is calculated to be zero
3.4.5 Correction of presence, FOji

If there are persons present in the building but there are no requirements for lighting (e.g. hotel rooms
or hospital ward at the night), FO = 0.
At other times, FO equals 1 if the lighting is 'centrally' regulated (such assumption if there is no
manual switching or photoelectric control).
In corridors, or other circular zones, sports / gym, square, ice-skating, ice-skating, changing rooms,
swimming pools, spaces for sale, lobby luggage reception, security check lobbys, dining / drinking
zones, halls, libraries, cool stores, displays, industrial spaces, warehouses and performance spaces
(stage), FO equals 1 even if occupancy sensing or manual control is provided, unless a default time
switch activates the dimmer or stops the lights (Auto On / Low Light "or" Auto On / Auto Off "in
Table 15).


38
Local occupancy sensing
FOi = FOC (i means for each hour in the calculation).
In these expressions FOC is given in Table 15. System types are defined by the CEN standards PrEN
15193: Energy performance of buildings - Energy requirements for lighting.
Table 15: FOC values
Presence detection sensors FOC
Systems without default detection of presence or absence
Manual On / Off switcher 1.00
Manual On / Off switcher + added default extinguishing signal 0.95
Systems with default detection of presence or absence
Auto On / Lower light (darkened) 0.95
Auto On / Auto Off 0.90
Manual On / Lower light (darkened) 0.90
Manual On / Auto Off 0.82
3.4.6 Time switching- used only for display lightning– calculate FOd
Default time switch:
If there is an default time switcher for display lighting, then
FOd = 1 – f
where f = 0.2 to present a reduction of 20% of the density of the display lighting power.
If there is no default time switcher for display lightning then f = 0.
3.4.7 Correction for metering
Apply any relevant measurement correction (e.g. sub-measurements alerting the values out of the
specified limit) for the calculated heat energy, if applicable.
3.5 Heating energy use
Heating energy use is determined on a monthly basis for each HVAC system defined in the building.
Having calculated the energy demand for heating in each zone of the building (QNH) as described in
section 3.1.6, the heating energy demand for the HVAC system hi will be the addition of the demand
of all the zones attached to that HVAC system (Hd). The heating energy use for the HVAC system hi
(He) s then calculated by:
He = Hd / SSEff
where SSEff is the system seasonal efficiency of the heating system which includes the efficiency of
the generator, heat losses in the piping system and pipeline leakages.


39
The building heating energy use will be the addition of the heating energy use of all the HVAC
systems included in the building.
3.5.1 Corrections for metering
Apply metering correction (e.g. sub-measurements alerting the values out of specified limit) to the
heating energy calculated,, if applicable.
3.6 Cooling energy use
Cooling energy use is determined on a monthly basis for each HVAC system defined in the building.
Having calculated the energy demand for cooling in each zone of the building (QNC) as described in
section 3.1.7, , the cooling energy demand for the HVAC system hi will be the addition of the
demand of all the zones attached to that HVAC system (Cd). The cooling energy use for the HVAC
system hi (Ce) s then calculated by:
Ce = Cd / SSEER
where SSEER s the system seasonal energy efficiency ratio of the cooling system, which includes
cooling efficiency, heat gains in the piping system, pipeline leaks, and removing the latent energy
(deliberately or not), and does not include the energy used by fans and pumps.
The building cooling energy use will be the addition of the cooling energy use of all the HVAC
systems included in the building.
3.6.1 Corrections for metering
Apply metering correction (e.g. sub-measurements alerting the values out of specified limit) to the
heating energy calculated,, if applicable.
3.7 Auxiliary energy use
Auxiliary energy use is calculated on a monthly basis for each zone, depending on its servicing
strategy, defined in the building.
3.7.1 Data requirements
ο Ventilation rate:
ο For mechanical ventilation, the methodology should use the fresh air rates from
the activity database (for the chosen activity in the zone).
ο For mechanical exhaust, users need to enter air flow rate.
ο Specific fan power (SFP):
ο Users need to enter the SFP where there is mechanical ventilation, either at zone
level or HVAC level.


40
ο Users must also enter the SFP at zone level where there is zonal mechanical
exhaust.
3.7.2 Definitions of algorithms
Auxiliary energy is the energy used by controllers, pumps, and fans associated with HVAC systems.
The auxiliary energy for each zone is calculated monthly as shown below (kWh / m2) and then
multiplied by the area of the zone in (m2) and, if applicable, also corrected for the electrical power
factor of the building.
Auxiliary energy is the product of the auxiliary energy density and the annual operating hours of the
heating system from the activity database (implying, the hours when the set temperature value for
heating is higher than the set temperature value of heat reduction default based on the daily / weekly /
annual schedule from the activity database).
The auxiliary energy density is the amount of pumps and fan energy density. The energy for other
auxiliary services in the building such as secondary hot water circulation, mixed-mode fans (exhaust
fan of various air layers with different temperature), forced circulation of water in solar heating
systems etc., will be an added element of the fans and pumps energy.
Pump power
The pump power density for the current building will depend on the type of HVAC system, even if
the pump contains the variable speed controller. Table 16 determines which types of HVAC system
should be calculated the pump power even if the variable pump speed specification option is
available. Table 17 shows pump power densities for constant speed pumping, as well as for pumping
at variable speeds.
Table 50: Defining pump power for HVAC systems
Type of HVAC system Pump power
Variable speed of
allowed pumping
Central heating using water: radiators Only HWLT26 Yes
Central heating using water: by convection Only HWLT Yes
Central heating using water: floor heating Only HWLT Yes
Central heating using air distribution None No
Other local heating- with ventilation (distribution) None No
Other local heating- without ventilation
(distribution)
None
No
Radiant heating without flue None No
Radiant heating with flue None No
Radiant heating with many igniters None No
Air heating with flue and strengthen convection None No
Air heating without flue and strengthen convection None No
VAV with a single duct Both HWLT and CW27 No

26 Hot water with low temperature
27 Cool water


41
Type of HVAC system Pump power
Variable speed of
allowed pumping
VAV with dual duct Both HWLT and CW No
Indoor packaged cabinet (VAV) Both HWLT and CW Yes
Spiral ventilation systems Both HWLT and CW Yes
Induction system Both HWLT and CW Yes
Constant air volume systems (fixed fresh air rate) Both HWLT and CW No
Constant air volume systems (variable fresh air
rate)
Both HWLT and CW
No
Multi-zonal (warm / hot deck) Both HWLT and CW No
Terminal reheat (constant volume) Both HWLT and CW No
Dual-duct (constant volume) Both HWLT and CW No
Cooled ceilings or cooled passive rays and
displaced ventilation
Both HWLT and CW Yes
Active cooled rays Both HWLT and CW Yes
Thermal pumps of water flow Both HWLT and CW No
Split or multi-split system None No
Single room cooling system None No

Table 51: Density of pump power
Pump configuration
Density of pump power (W/m2)
Only HWLT Both HWLT and CW
Constant speed pumping 0.6 1.8
Variable speed pumping with pump with differential sensor 0.5 1.5
Variable speed pumping with differential sensor in the
system
0.4 1.1
Variable speed pumping with multiple pressure sensor in
the system
0.3 0.9

Fan Power
The zones whose service strategy is mechanical ventilation as well as heating and / or cooling, the fan
power density is set out for each area using one of the following equations:



( ) ( )terminalcentral SFPSCRSFPFARFPS ×+×= max1
( ) centralSFPSCRFARofGreaterFPS ×= ,max2
centralSFPFAR
SCR
ofGreaterFPS ×




= max3 ,5


42

Where FARmax is the highest rate of fresh air supply (l/s per m²) set out by the type of activity and
"SCR" is the rate of supply of the conditioned space (meaning, the airflow rate required to condition a
space in l / s per m²), calculated as follows:

where ρ =1.2 kg/m³, Cp = 1.018 kJ/kgK, ΔT = 8K, PSH is the highest load of space heating and PSC
is the lowest load of space cooling (in W/m² of the surface of each area).
Table 52: Defining pump power equations for HVAC systems
Type of HVAC system Density of pump power
Central heating using water: radiators -
Central heating using water: by convection -
Central heating using water: floor heating -
Central heating using air distribution SFP2
Other local heating- with ventilation -
Other local heating- without ventilation -
Radiant heating without flue -
Radiant heating with flue -
Radiant heating with lot of igniter -
Air heating with flue and strengthen convection -
Air heating without flue and strengthen convection -
VAV with a singel duct SFP2
VAV with dual duct SFP2
Indoor packaged cabinet (VAV) SFP1
Spiral ventilation systems SFP1
Induction system SFP3
Constant air volume systems (fixed fresh air rate) SFP2
Constant air volume systems (variable fresh air rate) SFP2
Multi-zonal (warm / hot deck) SFP2
Terminal reheat (constant volume) SFP2
Dual-duct (constant volume) SFP2
Cooled ceilings or cooled passive rays and displaced ventilation SFP4
Active cooled rays SFP3
Thermal pumps of water flow SFP2
Split or multisplit system -
Single room cooling system -

centralSFPFARFPS ×= max4
( )
( )TC
PSCPSHofGreater
SCR
p ∆××
=
ρ
,


43
The zones whose service strategy is mechanical ventilation (which may include heat regeneration) but
not heat and cooling, the fan power density is the product of the fresh air supply rate from the activity
database and the specific power of the ventilator defined at the zone level.
For mechanically exhaustion zones, the fan power density is the output's fan exhausted rate and
specific power. The exhaust fan power will be added to fan power for supply / exhaust, if applicable.
For zones of mixed-mode fans, the following are added to the monthly energy auxiliary calculation:
1/3.6 kWh/m2 (i.e., 1 MJ/m2).
Energy to other auxiliary services in the building, such as the secondary circulation of hot water
(Section 3.3.2) and forced circulation for water heating systems by solar energy (Section 3.9), etc.,
will be added to the power of fan and pump.
Demand-controlled ventilation
In addition to the impact on fresh air load (energy to heat and cool fresh air) demand-controlled
ventilation can also affect auxiliary energy. When airflow adjustment uses speed controlled
ventilation (i.e., using variable speed fans), the auxiliary power calculation will use FARdc instead of
FARmax, but if the airflow adjustment uses 'valves' controller, then the calculation of the auxiliary
energy will not be affected.
3.8 Hot water energy use
As described in section 3.3, for each hot water system (HWS) methodology calculates:
ο Storage losses
ο Secondary circulation losses
ο Secondary circulation pump energy (added to auxiliary energy).
The monthly HWS distribution efficiency is calculated as:
Distribution efficiency










++
+
=
)(MJ/month)
lossesn circulatioSecondary (MJ/month) losses Storage
(MJ/month) losseson Distributi (MJ/month) demandHot water
(MJ/month) demandHot water
efficiencyon Distributi
Calculate hot water energy consumption for the HWS as::
Hot water energy consumption
efficiencygenerator HWS
efficiencyon Distributi
demandHot water
(MJ/month)n consumptioenergy Hot Water






=


44

If the hot water system is connected to a solar water heating system and/or the combined heat and
power generation system (CHP), the water heating energy consumption is calculated as::
efficiency
generator HWS
systemSolar fromon Contributi
CHP fromon Contributi
efficiency
onDistributi
demandHot water
(MJ/month)n consumptioenergy Hot Water
















−
−












=
If hot water is provided by the HVAC heat generator, and not by an independent generator, the heat
generator efficiency is reduced for 5% for the calculation of water heat in order to take into
consideration the reduction of the efficiency of a part of the load (since the generator is adjusted in
size to accommodate space load and water heating)
3.9 Solar thermal energy systems

The energy yield given by the solar thermal energy system is calculated according to the collector
orientation and inclination. In order to calculate the radiation at the collector plane, the hourly
radiation data was processed to yield values of global solar radiation for the orientations and
inclinations shown in Table 36 and 37, respectively.
For the purposes of calculations, solar hot water is used to displace the fuel that would otherwise be
used by the hot water generator.
3.9.1 Data requirements
General
ο Area: specifies the solar collector maximum projected area through which un-
concentrated solar radiation enters the collector, in m2
ο Orientation: specifies the orientation of the solar collectors
ο Inclination: specifies the inclination of the solar collectors in degrees from the horizontal
where 0° stands for a horizontal surface and 90° for a vertical surface.
Table 53: Orientations for which the solar radiation has been calculated
Orientations
N
NE
E
SE
S
SW
W
NW


45
Table 54: Inclinations for which the solar radiation has been calculated
Inclinations(angle)
0
15
30
45
60
75
90

Collector parameters
If the collector parameters are known, they should be recorded as input. Otherwise, the default values
in Table 21 will be used. The collector parameters are as follows:
ο : (sigma-zero) is the zero-loss collector efficiency factor from the collector test
standards SK EN 12975-2 and related to the aperture area.
ο a1: is the linear heat loss coefficient from the collector test standards EN 12975-2 and
related to the aperture area, in W/m2K.
ο a2: is the temperature dependence of the heat loss coefficient from the collector test
standards SK EN 12975-2 and related to the aperture area, in W/m2K
ο IAM: s the incidence angle modifier of the collector from the collector test standard SK
EN 12975-2 when the test angle of incidence between the collector and the direct solar
radiation for the test condition is 50°..
Table 55: Default collector parameters
Collector type a1 a2 IAM
Unglazed collector 0.9 20 0 1
Flat plate collector 0.75 6 0 0.94
Evacuated tube collector 0.65 3 0 0.97

Solar storage
The solar storage parameters are as follows:
ο Solar pre-heating type: specifies the arrangements for solar pre-heating as one of the
following options:
ο Dedicated solar pre heating storage: when there is one or more dedicated solar
storage vessel that are heated with the solar collectors only and that do not contain
any other heating sources.
ο Combined cylinder: the solar storage is combined in a hot water cylinder with one
or more back-up heating sources, i.e., the solar energy system share the same
storage vessel with the hot water system.
oη
oη


46
ο Solar storage volume, Vsol: this refers to the dedicated solar storage volume, and it should
be calculated according to the arrangements for solar pre-heating as indicated in the
schematics in Figure 5:
ο In the case of one or more separate pre-heat tank(s), such as arrangements a or c in
Figure 5, the solar storage volume is the volume of the pre-heat tank(s).
ο In the case of a combined cylinder, such as arrangement b in Figure 5, the solar
storage volume is the volume between the bottom of the lowest back up element
(electric element or heat exchanger) to the lowest element of the solar primary.
ο In the case of a thermal store (hot water only) where (only) the solar coil is within
the thermal store, i.e., no back-up heating, the solar storage volume is the volume
of the dedicated thermal storage.
ο In the case of a direct system, such as diagram d in Figure 5, the solar volume
should be calculated as 0.3 times the volume of the cylinder. See also Note 2
below.
Note 1
The schematic examples reflected in the Figure 5 are unlikely to represent all types of
commercial solar thermal installations. Where necessary, and for more complex systems,
an accredited dynamic simulation tool can be used.
Note 2
The dedicated solar volume of a solar thermal installation varies depending on the
control and timing strategy of the of the back-up system (reserve). To optimise the
performance of the solar thermal system, the back-up system should be prevented from
operating during and prior to the period of the day where the solar radiation is strong
enough to contribute to the hot water requirements. Where it can be demonstrated that
the dedicated solar volume should be calculated following a different approach to the
guidelines given here, alternative calculations can be used as long as they are in
agreement with the CEN's standard procedures (European Committee for
Standardization).
ο Insulation type and thickness: specifies the type and thickness of the insulation of the
solar storage tank.
If the hot water storage vessel is shared between the solar energy system and the back-up hot water
system, then the storage losses are already accounted for in Section 3.3.1: Hot water storage. If the
solar system has a dedicated hot water storage vessel, then the storage losses are calculated using the
same procedure as in 3.3.1: Hot water storage.







47
Figure 8: Various schemes for solar pre-heating *














* these schematics are not intended to show safety measures and devices needed to make the systems safe.

Collector loop
The solar loop refers to all elements located between the solar collector and the point where the back-
up heating source supplies the hot water system with energy. The collector loop parameters are as
follows:
ο Heat transfer rate of the heat exchanger(s) in the solar loop, in W/K, :
ο For solar thermal direct systems in which the solar primary transmission fluid and
the consumed water are the same (Figura 5) the option there is no heat exchanger
should be chosen.
ο For indirect systems where the primary circuit fluid is different to that of the
secondary side of the system, there will be one or more heat exchangers in the
storage vessel (tank).
In order to calculate the drop in system efficiency induced by the heat exchanger(s) in the
solar loop, the heat transfer rate of the heat exchanger(s) needs to be recorded as entering
data. If this value is not known, the default option should be used.

For small systems, the heat transfer rate of the heat exchanger in the solar
loop value can be obtained from test results according to the according to
hxst )U(
e) With separate solar cylinder f) With a twin-coil cylinder
g) Combi boiler h) Direct system


48
european standard – Performance characterisation of stores for solar
heating systems.

For large systems, the value is taken from the heat exchanger performance
data sheet provided by the manufacturer.

For systems with more than one heat exchanger, using an intermediary or
tertiary arrangement such as with a thermal store, an equivalent heat transfer
rate should be entered in the system as input.
ο Overall heat loss coefficient of all pipes in the solar loop Uloop,p: specifies the
overall heat loss coefficient of all pipes in the solar loop, including pipes between
collectors and array pipes and between collector array and the solar storage
tank(s), in W/K

If the pipe and insulation for the solar loop are known, the overall heat loss
coefficient of all pipes in the solar loop can be calculated accordingly - see
for instance, John A. Duffie dhe William A. Beckman: Solar Engineering of
Thermal Processes. Wiley-Interscience ed., 1991.

If the pipe and insulation for the solar loop are not known, default values
should be used.
Distribution losses
If there are pipes between the solar thermal system and the back-up heating system, the user needs to
specify whether the distribution pipes between the solar energy system and the back-up heating source
are insulated. This is used to estimate the thermal losses of the distribution between the thermal solar
system and the back-up heater.
Auxiliary energy
The auxiliary energy parameters are as follows:
ο Circulation system: specifies the type of circulation system that the solar system uses,
i.e., either thermosiphon systems, forced circulation systems assisted with photovoltaics,
or forced circulation systems using grid electricity for the circulation pump.
ο Nominal power of pump(s): specifies the nominal input power of the circulation pump(s)
in the solar loop, i.e., the power stated on the pump(s) label.
For a multi-stage pump, the power corresponding to the typical operation mode is chosen..
3.9.2 Definition of algorithms
Useful solar thermal output: , in kWh
The (monthly) useful contribution of the solar thermal system to the hot water requirements of the
building is calculated as:
, where
ο is the heat output of the solar thermal system in month i, in kWh
mi,use,sol,WQ
mi,ls,solmi,out,sol,Wmi,use,sol,W QQQ −=
mi,out,sol,WQ


49
ο are the thermal losses of the solar system in month i, in kWh.

Solar thermal output system:
The output of the solar thermal system is calculated as:

where:
ο QW ,sol,us,mi are the hot water requirements in month i, in kWh
ο Xmi is a value that depends on the collector loop heat loss coefficient and the
temperature difference, but also on the storage tank volume by taking into account the
storage tank capacity correction factor.
, where
ο A is the collector area, in m2.
ο Uloop is the heat loss coefficient of the collector loop and is determined by the
collector characteristics and the insulation of the pipes, in W/m2K:
, where

Uloop, is the overall heat loss coefficient of all pipes in the solar loop,
including pipes between collectors and array and pipes between collector
array and solar storage tank(s), in W/K

If pipe and insulation for the collector are known, formulas for
insulated pipes can be used, or

If collector characteristics are not known a default calculation is
undertaken using
ο ηloop is the efficiency factor of the collector taking into account the influence of
the heat exchanger calculated as:

if the heat exchanger characteristics in the collector loop are known, then

, where,
• and (Ust)hx s the heat transfer rate of
the heat exchanger(s) in the solar loop, in W/K
• For direct systems,
mi,ls,solQ
mi,out,sol,WQ
mi,us,sol,W
3
mi,W
3
mi,w
2
mi,w
2
mi,wmi,wmi,wmi,us,sol,Wmi,out,sol,W
Q)fXeYdXcYbXaY(QfQ ⋅+++++=⋅=
1000Q
tfTUA
X
im,us,sol,W
mistmilooploop
im ⋅
⋅⋅∆⋅η⋅⋅
=
A
U
40aaU
p,loop
21loop +⋅+=
A5.05U p,loop ⋅+=
η∆−=η 1loop
hxst
1o
)U(
)aA( ⋅⋅η
=η∆
0=η∆


50

If the heat exchanger characteristics in the collector loop are not known,
then ηloop=0.85
ο is the reference temperature difference in month i ,
where

Tref,mi is the reference temperature i, on month i in °C
Tref,mi=11.6+1.18Tw+3.86Tcw-1.32Te,avg,mi

Tw is the desired hot water temperature taken as equal to 40°C

Tcw is the mains water supply temperature, taken as 10°C

Te,avg,mi is the monthly average outside temperature for each
location
ο fst is the storage tank capacity correction factor,

Vref is the reference volume equal to 75 litres per m2 of collector

Vsol is the solar storage tank volume, in litres

tmi is the length of month i, in h

QW(H) ,sol,us,mi are the hot water requirements in month i, in kWh
ο Ymi is a value that depends on the collector data (zero-loss collector efficiency) and the
solar irradiance on the collector plane
, where
ο Imi s the average solar irradiance on the collector plane during the month i, in
W/m2

ο a,b,c,d,e are the correlation factors depending on the storage tank type as shown in
Tabela 22. The values used are those calculated in the f-chart method (John A. Duffie
dhe William A. Beckman: Solar Engineering of Thermal Process. Wiley-Interscience ed.,
1991).
Table 56: Correlation factors - Adapted from SK EN 15316-4-4
Correlation factors for collector arrays connected to hot water storage tanks
a 1.029
b -0.065
c -0.245
d 0.0018
e 0.0215
miT∆ mi,avg,emi,refmi
TTT −=∆
25.0
sol
ref
st )V
V
(f =
1000Q
tIIAMA
Y
mi,us,sol
mimiloopo
mi ⋅
⋅⋅η⋅η⋅⋅
=


51
Correlation factors for collector arrays connected to hot water storage tanks
f 0

Calculation of auxiliary energy consumption:
The auxiliary energy consumption (electricity required by the circulation pumps) of the solar thermal
system, in kWh, is calculated according to:
ο For thermosiphon systems or forced circulation systems assisted with photovoltaics,
Wsol,aux,mi=0
ο For forced circulation systems using grid electricity,
, where
ο Paux,nom is the nominal input power of the circulation pumps, in W.
Nëse Paux,nom is not known,
ο taux,mi is the operation time of the pump in month i, in h
The annual operation time of the circulation pump is 2000h. The monthly operation time
of the pump is determined by the distribution of the annual operation time corresponding
to the monthly distribution of the solar irradiance (e.g., if January irradiation is 5% of
annual irradiation, then January operation time of the pump is 5% of the annual operation
time of the pump).

Thermal losses of the solar system:
The thermal losses of the solar system are given by the addition of the storage tank heat losses
i plus the heat distribution losses between the thermal solar system and the back-up heater

, where
ο Solar storage tank losses
ο For combined cylinders, the solar storage tank losses are calculated as part of the
hot water module calculations
ο For separate solar cylinder installations, the losses are calculated depending on the
type and thickness of the insulation following the same calculation methodology
as described for hot water cylinders.
ο Distribution losses
If there are pipes between the SES and the back-up system, this specifies whether the
distribution pipes between the solar energy system and back-up heating source are insulated as
follows:
mi,aux,solW
1000
tP
W mi,auxnom,auxmi,aux,sol
⋅
=
A225P nom,aux ⋅+=
mi,ls,solQ
mi,ls,st,sol,WQ
mi,ls,dis,buQ
mi,ls,dis,bumi,ls,st,sol,Wmi,ls,sol QQQ +=
mi,ls,st,sol,WQ
mi,ls,dis,buQ


52
ο If the pipes are insulated
ο If the pipes are not insulated .
Software deducts the useful hot water produced by the solar thermal energy system from the
requirements to be met by the HWS to which the solar energy system is linked.
3.10 Photovoltaics
The energy yield given by the photovoltaic system (PV) is calculated according to the collector
orientation and inclination. In order to calculate the radiation at the PV module, the hourly radiation
data has been processed to yield values of global solar radiation for the orientations and inclinations
shown in table 19 and 20, respectively. Algorithms should be consistent with the standard SK EN
15316-4-6.
3.10.1 Definition of algorithms
Photovoltaic electricity generation
The electricity generated by the photovoltaic system is calculated as:
, where:
ο Eel,PV,out is the annual electricity produced by the photovoltaic modules, in kWh
ο Ppk the maximum power (peak) of the installed PV array, in kWp, obtained under
the standard test conditions 28. If this is not included as the input size, it is calculated as
follows , where
ο Kpk is the standard coefficient of peak power which depends on the type of
integration of photovoltaic modules in the building as shown in Table 23.
ο A is area of the photovoltaic panels, excluding the supporting construction, in m2
ο Esol is monthly solar radiation on PV system in kWh / m2 (monthly solar radiation
in the unit area under appropriate angle and orientation in kWh / m2, at a designated
location
ο fshading is the shading factor taken from Table 24 by the shading level of the PV
array. The shading level refers to the percentage of sky blocked by obstacles. It should
assessed by calculating the inclination of panels.
ο fper is the system performance value taken from table 25 according to the ventilation
strategy of the PV array (definitions in Table 26).
ο Iref is solar reference radiation equal to 1 kW /m2

28 Test cell temperature reference values θ = 25 ° C, irradiation fall Iref = 1 kW / m2, solar air mass spectrum AM
= 1.5 for PV module or cell testing PV- EN 6182.9

)Q/Q(02.0Q mi,us,solmi,out,solmi,ls,dis,bu ⋅=
)Q/Q(05.0Q mi,us,solmi,out,solmi,ls,dis,bu ⋅=
ref
pershadingsolpk
out,PV,el
I
ffEP
E
•••
=
AKP pkpk •=


53

Table 57: Standard coefficient of maximum power (peak) Kpk*)
Module type Peak power coefficient in kWp/m2
Mono-crystalline silicon 0.088
Poly-crystalline silicon 0.080
Amorphous and polycrystalline thin film silicon 0.035
Other thin films 0.018
Copper-indium-gallium-diselenide thin film 0.056
Cadmium telluride thin film 0.049
* Values obtained from lower performance values for each technology as published in the 'Sandia National
Laboratories' (2002) of the Photovoltaic Module Performance Database
Table 58: Shading factor fshading
Shading level
M
o
n
o
-
c
ry
s
ta
ll
in
e

s
il
ic
o
n

P
o
ly
-
c
ry
s
ta
ll
in
e

s
il
ic
o
n

A
m
o
rp
h
o
u
s

a
n
d

p
o
ly
c
ry
s
ta
ll
in
e

th
in

fi
lm

s
il
ic
o
n

O
th
e
r
th
in

fi
lm
s

C
o
p
p
e
r-
in
d
iu
m
-
g
a
ll
iu
m
-
d
ie
s
e
li
n
e

th
in

fi
lm

C
a
d
m
iu
m

te
ll
u
ri
d
e

th
in

fi
lm

None or little <20% 1 1 1 1 1 1
Modest value [20-60%] 0.7 0.7 0.8 0.8 0.8 0.8
Considerable [60-80%] 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6
Heavy >80% 0.3 0.3 0.4 0.4 0.4 0.4
Table 59: System performance factor, fper
Ventilation strategy
M
o
n

c
ry
s
ta
ll
in
e

s
il
ic
o
n

p
o
ly
-
c
ry
s
ta
ll
in
e

s
il
ic
o
n

T
h
in

la
y
e
r
a
m
o
rp
h
o
u
s

s
il
ic
o
n

(n
o
n
-
c
ry
s
ta
ll
in
e
)
O
th
e
r
th
in

la
y
e
r
th
in

la
y
e
r
o
f
c
o
p
p
e
r
-
in
d
iu
m
-g
a
li
u
m
-
d
is
e
le
n
id
e

th
in

la
y
e
rs

o
f
c
a
d
m
iu
m

te
ll
u
ri
d
e

Strongly ventilated or forced
ventilation modules
0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80
Moderately ventilated modules 0.75 0.75 0.78 0.78 0.78 0.78
Unventilated modules 0.70 0.70 0.73 0.73 0.73 0.73
Table 60: Definitions of ventilation strategy of PV panel
Ventilation strategy Definition
Strongly ventilated or forced ventilation modules Refers on the situations when there is no thermal
interaction between the PV module and the
surface on which it is installed. This may apply, for
example, to an independent system installed on a
sloped roof.
Moderately ventilated modules There is air gap between the PV module and the
surface on which it is installed. This may apply to
sloped roof systems that provide the appropriate
air gap between the PV module and the roof.


54
Ventilation strategy Definition
Unventilated modules There is no air gap between the PV module and
the surface on which it is installed
3.11 Wind generators
The methodology followed to calculate the electricity generated by wind turbines is based on the
Average Power Density Method. Electricity produced by the wind turbine is obtained by estimating
the average power density of the wind throughout a year using the hourly 120 ASHRAE data and by
applying a turbine efficiency of conversion. Correction of the wind resource due to turbine height and
terrain type is allowed for.
3.11.1 Data requirements
ο Terrain type: Specifies the type of terrain where the wind generator is installed from
smooth flat country (no obstacles), farm land with boundary hedges, suburban or
industrial area, or urban with average building height bigger than 15 m
ο Diameter: Specifies the wind turbine rotor diameter, in m
ο Hub height: Specifies the height of the turbine hub height in m
ο Specifies the wind turbine rated power (electrical power at rated wind speed), in kW -
this information is used to assign an efficiency of conversion to the wind turbine. For
purposes of this calculation, this efficiency is considered to change with the monthly
wind speed and turbine rated power according to Table 28.

Table 61: Terrain categories and related parameters (CIBSE, 2002)
Terrain type
KR
Terrain factor
zO (m)
roughness length
Open flat country 0.17 0.01
Farm Land with boundary hedges, occasional small farm
structures, houses or trees
0.19 0.05
Suburban industrial areas and permanent forests 0.22 0.3
Urban areas in which at least 15% of surface is covered with
buildings of average height exceeding 15 m
0.24 1






55
Table 62: Efficiency of wind turbines29
The product of average monthly
wind speed (m/s) and the
coefficient CR (z)
Small turbines
(<80 kW) Medium turbines (>80 kW)
[0,3] 0 % 0 %
[3,4] 20% 36%
[4,5] 20% 35%
[5,6] 19% 33%
[6,7] 16% 29%
[7,8] 15% 26%
[8,9] 14% 23%
>9 14% 23%

3.11.2 Definition of algorithms
The production of electricity by wind turbines is calculated as follows:
[kWh]
where:
QWT is the annual electricity produced by the wind turbine, in kWh
ρ is the air density~1.225 kg/m3
CR(z) is the roughness coefficient at height z calculated as:

where:
KR is the terrain factor (Tabela 27)
zo is the roughness length (Tabela 27)
z is the wind turbine hub height, in m.
Vo is the mean annual wind speed as taken from the climatic data for a given location in m/s
A is the turbine swept area, in m2, calculated as:

where:

29 Typical (common) wind turbine efficiencies have been presented, meaning that turbines with the same
diameter are considered to generate the same energy output for a year, therefore the differences between
different types of turbines have not been taken into account.
( ) 1000/24)(5.0 3 NKEPFAVzCQ WToRWT ••••••••= ρ
)/ln()( 0zzKzC RR •=
4/2DA •= π


56
D is the wind turbine diameter, in m
EPF is the energy pattern factor calculated using the hourly wind speed data as taken from the
Kosovo Meteorological Office:

where:
APD: is the annual power density in W/m2, calculated as

where:
Vi is the hourly average wind speed as taken from the meteorological data, in m/s
8760 are the number of hours in a year
: is the wind turbine efficiency of conversion, in %, as given in Table 28.
is the number of days per month
Note for vertical axis wind turbines
For the purpose of defining the vertical axis of the wind turbine, an equivalent turbine diameter De
needs to be defined:

where
AVAWT is the swept area of the vertical axis wind turbine, in m2
De vertical axis wind turbine equivalent diameter used for the calculations.
3.12 CHP generators -
3.12.1 Data requirements
ο Fuel type: specifies the fuel type used for the CHP generator
ο Heat seasonal efficiency: is the total annual useful heat supplied by the CHP plant
divided by the total annual fuel energy input (using the gross calorific value)
oV
APD
EPF
35.0 ••
=
ρ
8760
5.0
8760
1
3∑
=
••
= i
iV
APD
ρ
WTK
N
4
2
e
VAWT
D
A
•
=
π


57
ο Power seasonal efficiency: is the total annual power generated by the CHP plant divided
by the total annual fuel energy input (using the gross calorific value)
ο Building space heating supplied: specifies the percentage of the building space heating
demand supplied by the CHP generator
ο Building hot water supplied: specifies the percentage of the hot water demand supplied
by the CHP generator
ο Building space cooling supplied: specifies the percentage of the building space cooling
demand supplied by the trigeneration plant (the device generating electricity, heat and
cooling)
ο Chiller seasonal energy efficiency ratio: is the seasonal efficiency of the heat fired chiller
(typically an absorption chiller), calculated as the ratio of the useful cooling output to the
energy input over the cooling season.
3.12.2 Definition of algorithms
Amount of fuel used by the CHP plant:

where:
F is the fuel requirements by the CHP plant, in kWh
HSH is the monthly space heating demand of the building, in kWh
pSH is the proportion (fraction) of the hot water demand supplied by the CHP plant
HHW is the monthly hot water demand of the building, in kWh
pHW is the proportion (fraction) of the hot water demand supplied by the CHP plant
HSC is the monthly space cooling demand of the building, in kWh
pSC is the proportion (fraction) of the space cooling demand supplied by the heat fired chillers
SEER is the heat-fired chiller seasonal energy efficiency ratio
ηTH is the seasonal heat efficiency of the CHP plant defined as the total monthly useful heat
supplied divided by the total monthly fuel energy input (using the gross calorific value)
Electricity generated by the CHP plant:



TH
SCSC
HWHWSHSH SEER
pH
pHpH
F
η
•
+•+•
=
EFE η•=


58
where:
E is the electricity generated by the CHP plant, in kWh
is the seasonal power of the CHP plant

Eη


59
4 References to calculating algorithms
This section provides details of the most significant documents referred to previous sections in
describing the calculation methodology, pulled together here for convenience.
EN 2916:1998 Energy performance of non-residential buildings. Determination method. ICS
91.120.10 November 1999
Energy performance of buildings — Calculation of energy use for space heating and cooling – SK EN
ISO 13790.
PG-N37 Standards supporting the Energy Performance of Buildings Directive (EPBD)
Ventilation for buildings — Calculation methods for the determination of air flow rates in buildings
including infiltration. SK EN 15242.
Ventilation for buildings – Calculation of room temperatures and of load and energy for buildings
with room conditioning systems SK EN 15243.
Energy performance of buildings — Energy requirements for lighting – according to european
standard.
CIBSE Guide J. Weather, solar and illuminance data. January 2002. The Chartered Institution of
Buildings Services Engineers London.
Paul Gipe. Wind Power. 2004. James & James (Science Publisher) Ltd. London. UK
Combined heat and power for buildings. Good Practice Guide GPG388. 2004
Small-scale combined heat and power for buildings. CIBSE Applications manual AM12: 1999
Non-Domestic Heating, Cooling and Ventilation Compliance Guide. Department for Communities
and Local Government. May 2010.
SK EN 15316-4-3 - Heating systems in buildings — Method for calculation of system energy
requirements and system efficiencies — Part 4-3: Heat generation systems, thermal
Methods of expressing energy performance and for energy certification of buildings. SK EN 15217
Review of standards dealing with calculation of heat transmission in buildings – Thermal performance
of building components – Dynamic thermal characteristics - Calculation methods. SK EN ISO 13786.
Review of standards dealing with calculation of heat transmission in buildings – Thermal performance
of buildings –Transmission and ventilation heat transfer coefficients – Calculation methods. SK EN
ISO 13789.
Heating systems in buildings – Method for calculation of system energy requirements and system
efficiencies – part 3 Domestic hot water systems. SK EN 15316-3



60
5 Standard input data
5.1 Introduction
For the purpose of calculation, the user of the methodology must record a number of
comprehensive data to define the building under review. These data relate to the following:
ο General information
ο Project details
ο The location for which climatic data is calculated
ο Assessor data
ο Construction definitions
ο walls
ο roofs
ο floors
ο doors
ο glazing
ο Geometry and internal conditions
ο Activity in each area (see below)
ο Dimensions of the area and any element of the building surrounding that area
ο Orientation of each surrounding element (outer part of the building)
ο Construction of each surrounding element
ο Thermal bridges
ο External conditions and air impenetrability
ο HVAC, water heating and lighting systems and their controllers
ο Heating and cooling systems
ο Hot water generators including solar hot water
ο Photovoltaic systems
ο Wind generators
ο Combined heat and power systems


61
ο Lighting and its control
ο Ventilation systems
ο General issues regarding measurement, correction factor of energy, etc..
ο Allocation of systems to each zone
This part of the methodology generally describes approaches applicable to input data and
modelling strategies and is equally applicable to the Minimum Energy Performance
Standards (MEPSs) and Energy Performance Certification EPC, as well as for modelling
current and reference buildings (for definitions see part 6.2 and 6.3).
5.2 Defining internal gains and environmental conditions
In order to carry out a sustainable energy performance appraisal, a key part of this
methodology is the activity database which defines activities in different types of spaces
within the building. One of these standard activities must be assigned to each space in the
building30.
The activity database provides data regarding standard space usage, set-point temperature,
airflow from the outside, and heat gain profiles for each type of space in the building so that
mixed-use buildings differ only in terms of their geometry, construction, building services
and climatic conditions of a certain location. Therefore EPC and MEPS are able to compare
buildings based on their possible internal performance regardless of their use in practice.
The information fields in the database are as follows:
1. Time of presence in the area and density; the overall metabolic rate and the latent percentage
(air evaporation)
2. The set-point temperature and humidity for the case of heating and cooling;
3. Restrictive conditions for periods during which the building is not used;
4. Sensible and latent heat gain from other sources;
5. Outside air requirements;
6, Fixed lighting requirement, including display lighting;
7. Hot water demand;
8. A marker indicating whether the activity requires high-efficiency filtration, thereby justifying
an increased specific power of the ventilator to account for the increased pressure drop.
Consistent and auditable activity schedules are an important element of the compliance and
certification processes and therefore only approved activity definitions can be used for these

30 In a school, these activities might be teaching classrooms, science laboratories, a gymnasium, eating areas,
food preparation, staff room, circulation spaces or toilets. The parameter values vary between building types,
e.g., offices in schools are not the same as those in office buildings.


62
purposes 31. If the current building has a special use space, and no appropriate activity is
available in the database, the expert must select the closest match from the approved
database. Because compliance and certification are both based on the performance of the
actual building in comparison to a reference building, the impact of this approximation
should be minimal.
5.3 Constructions
The thermal performance of construction elements must take account of thermal bridges as follows:
ο Repeating thermal bridges must be included in the calculated plane element (overall
coefficient of heat transfer) U-value as detailed in BR443 32. Simulation tools that use
layer by layer definitions will need to adjust the thicknesses of insulation layers to
achieve the U-value that accounts for the repeating thermal bridges.
ο Non-repeating thermal bridges must be treated either by adding 10% of the average U-
values to the standard weighing surfaces or by an equivalent method that is in
compliance with SK EN ISO 14683 standards and is applied consistently to current and
reference buildings.

5.4 Consumption of primary energy and low and zero carbon
systems
A value for the total primary energy consumption from the current building should be calculated
based on the foreseen consumption of each type of fuel and the corresponding primary energy factors
as defined in Table 29 and should be used to calculate asset valuation and categorization.
The following approach must be followed when calculating the impact of on-site electrical generation
for both EPC and MEPS as applied to all types of constructions:
1. Calculate the annual electrical energy used by the building irrespective of the source of supply.
Multiply that use of electricity with the grid-supplied primary electricity factor.
2. Calculate the electricity generated by the on-site system and multiply that by the primary
energy factor of grid displaced electricity (if different), irrespective of the proportion of electricity
that is used on-site and how much is exported.
3. The electricity of primary energy used to generate the building's energy rate (BER) is the net
figure, i.e., 1 minus 2 above..
4. Any fuel used in generating the electricity (e.g., CHP plant) is added (to its appropriate factors
of primary energy) together with other fuels used in the building (to its appropriate factors of
primary energy) to arrive at the total building’s primary energy (e.g. BER).

31 Clearly designers may wish to use alternative bespoke schedules for particular design assessments, but these
exist outside the compliance/certification framework.
32 Conventions for the calculation of U Value, BRE, 2006.


63
5.5 Weather location
In order to calculate the reaction of the building and systems to the variable loads imposed by the
external environment, this methodology requires input of weather data. A standard data set which
must be used has been adopted33. Climate options available are defined around three regions:
ο Prishtina
ο Peje
ο Ferizaj.
In most cases, climatic data must be selected from the list above as the closest distance to the location
of the proposed/current building. If there are specific micro-climatic issues that need to be considered
then climatic data can be used from one of the two other files if climatic data is more appropriate.
5.6 Energy factors and emission of fuels
CO2 emissions and primary energy fuel factors will be as defined in Table 29.
Table 63 Primary energy factors and emission of CO2 fuel
Fuel type Primary energy
factors
kWh/kWh
CO2 Emission
factors
kgCO2/kWh
Natural gas 1.22 0.201
LPG 1.1 0.225
Biogas 1.1 0.098
Oil 1.1 0.272
Coal 1.2 0.353
Anthracite 1.0 0.394
Dual fuel appliances (Mineral + Wood) 1.02 0.226
Biomass 1.01 0.031
Electricity 3.07 1.438
Waste heat 1.34 0.058
Distance heat (based on heavy oil) 1.3 0.406

5.7 Lighting
Lighting calculations to control compatibility with "as designed" should assume the space
maintenance factor of 0.8 corresponding to the cleaned space maintained every 3 years (according to
european standard).

33 Data from the Kosovo Meteorological Institute (when available)


64
5.8 Measurement and other conventions
In order to provide consistency of application, standard measurement conventions must be used.
These conventions are specified in table 30 below:
Table 64 Measurement and other conventions
Parameter Definition
Zone area Floor area of zone calculated using the internal horizontal dimensions
between the internal surfaces of the external zone walls and half-way
through the thickness of the internal zone walls. Used to multiply area
related parameters in databases.
Note: if the zone has any virtual boundaries, the area of the zone is that
delimited by the ‘line’ created by that virtual boundary.
Envelope area Area of vertical envelopes (walls) = h × w, where:
h = floor to floor height, including floor void, ceiling void, and floor slab. For
the top floor, h is the height from the floor to the average height of the
structural ceiling.
w = horizontal dimension of wall. Limits for that horizontal dimension are
defined by the type of adjacent walls. If the adjacent wall is internal, the limit
will be half-way through its thickness.
Note: Areas of floor, ceilings, and flat roofs are calculated in the same
manner as the zone area. Area for an exposed pitched roof (i.e., without an
internal horizontal ceiling) will be the inner surface area of the roof.
Window area Area of the structural opening in the wall or roof; the surface includes the
glass and the frame.
Deadleg length Length of the draw-off pipe to the outlet in the space (only used for zones
where the water is drawn off). Used to determine the additional volume of
water to be heated because the cold water in the deadleg has to be drawn
off before hot water is obtained. Assumes that HWS circulation maintains hot
water up to the boundary of the zone, or that the pipe runs from circulation or
storage vessel within the zone.
Flat roof Roof with a pitch of 10° or less. If the angle is greater than 10°, the roof is
considered to be pitched.
Pitched roof Roof with a pitch (angle) greater than 10° and less than or equal to 70°. If
the pitch is greater than 70°, the envelope should be considered a wall.
Glazed door When doors have more than 50% glazing, then the light/solar gain
characteristics must be included in the calculation. This is achieved by
defining these doors as windows.
Curtain walls The glazed curtain wall systems should be modelled as windows, where the
space between the arcs (non-visual surfaces) is calculated on the frame
factor.

5.9 Alternative energy systems
In order to comply with the amended EPBD, the software tools used by this methodology must
include additional questions which confirm that designers have considered the design of the new
building, the technical, environmental and economic feasibility of ' alternative high-efficiency
systems' as defined in the Directive (renewable energy systems, CGE, distance heating/cooling or
thermal pumps) and to confirm that there is documentary evidence of the feasibility assessment.



65
6 Calculation protocol
6.1 Introduction
This part of the Methodology defines the specific protocols that should be used to calculate
the energy consumption of the building (and the resulting use of primary energy) for purposes
of:
ο Generating energy performance certificate (EPC) and
ο Compliance check with the Minimum Energy Performance Standards (MEPS).
The purpose of the calculation methodology in this regard is to create a virtual or imaginary model of
the reference building, regarding the size, shape and the same design as the building under review (the
current building), which contains the same combination of activities and is subject to the same
climatic conditions and demand parameters.
However, the details of construction and servicing systems of the reference building should be
specified in a detailed "recipe" on how to define the standards whereby all other buildings are
compared. The energy performance of these imaginary buildings is then calculated using the actual
calculation methodology, and the resulting energy use determines the target against which the actual
building performance is compared.
This methodology serves for the calculation of energy consumption for heating, cooling, ventilation,
lighting and hot water systems of a particular building. These calculations are produced for the current
building and also for the reference building as defined below. The current methodology enables the
calculation of the following:
ο Building energy rating (BER) – takes the energy distributed from the source and
transforms it into equivalent primary energy consumption per area, in m2.
ο Target energy rating (TER) – derived from the primary energy consumption of the
reference building per m2 based on the specifications in section 6.2.
This part of the guide outlines the approaches to defining the reference building, the current
building, asset evaluation (based on BER and TER) EPC and MEPS.
6.1.1 Assessment and rating scale
The method of determining energy performance should use the actual performance report of
the current building with the performance of the standardized reference building where the
reference building has the same shape and size and activity parameters as the current building
but standardized efficiency and performance values. Details for defining the specifications of
these two buildings are included in sections 6.2 and 6.3.


66
6.1.2 Energy performance certificates (EPC)
Pursuant to the procedure set out in the Regulation defining the Energy Performance
Certification, the software implementing the calculation methodology should use the
calculation results to generate EPC through the following process:
ο Calculate the assessment of the actual building assets as a ratio between BER and TER
ο Convert into an energy band on the scale on an A-G scale, see sections 6.1.4 and 6.1.5
ο Sets out recommendations for cost-effective improvements to the energy performancë of
the current building.

6.1.3 Minimum Energy Performance Standards (MEPS)
Minimum energy performance standards must be set for new buildings and existing buildings
being renovated (significant renovations).
The approach defined here serves to determine the value of the EPC scale that all buildings
must fulfil or improve in order to meet the minimum performance standards.
Minimum Standards specifications at any time will be assigned through the Unified
Construction Code.
6.1.4 Calculation of asset valuation
Asset valuation is defined as the ratio between the primary energy from the current building
(i.e. BER) and the target energy rating (i.e. TER) with the normalized result so that TER is
equivalent to an asset valuation of 50, meaning AV = 50 x BER/TER. The calculation of
asset valuation must be rounded to the nearest whole number, meaning that the decimal part
of AV is less than 0.5 then rounded to the lowest number if it is 0.5 or greater, the value
should be rounded to the top (with the whole number greater than 0,5).
6.1.5 The rating scale
The A to G scale is a linear scale based on two key points defined as follows:
56. The point zero of the scale is defined as the performance of the building that has net-
zero primary annual energy associated with the use of fixed building services as
defined by the Unified Construction Code. This is equivalent to the building energy
rating (BER) of 0.
57. The limit between points B and C with an Asset valuation of 50 for a new building would
represent a building that exactly meets the minimum energy performance standards. Since the
scale is linear, the limit between D and E corresponds to a scale of 10034.

34 This is the case when the current building uses twice as much energy as the reference building.


67
6.2 Reference buildings
Reference building specifications are defined as a good current practice in construction. This
represents the basis for the determination of Target Energy Rating (TER).
This part of the methodology defines the reference building which is the basis for
determining the energy assessment scale for the Energy Performance Certificate (EPC) and
MEPS. Asset valuation assesses primary energy from the current building compared to the
primary energy of the reference building.
EPCs are intended to send market signals for relative performance of comparable buildings. In order
to provide this stability, the reference building should be the same regardless:
a. whether the current building is naturally ventilated or has air conditioning.
b. choice of fuel.
The reference building must have the same size, form and zoning configuration as the current building
with the same conventions that relate to the measurement of dimensions (Part 5.8).
Each space must carry out the same activity (and therefore the parameter values of the same activity)
as proposed for the equivalent space in the current building. Activity in each space must be chosen
from the list of activities as defined in the activity database (see part 5.2)
Reference and current buildings should be given the same orientation and be exposed to the same
climatic data.
6.2.1 Building material
U values

35 must be as specified in Table 31. In addition, the general guideline from Section 5.3 must be
respected.
Table 65 U values for the reference building
Exposed element U value (W/m²K)
Roofs36 (irrespective of pitch) 0.30
Walls 0.35
Floors in contact with the earth 0.50
Outside exposed floors 0.30
Windows, roof windows, rooflights, curtain walls37 1.60
External personnel doors (including glazed doors) 2.20
Vehicle access and similar large doors 1.50


35 Instructions on calculating the U values and their respective standards are summarized in BR443.
36 Each part of the roof with an angle greater than or equal to 70º is considered a wall.
37 This U-value is the total U-value that includes the frame and the effects of the edges and also relates to the
unit performance on the vertical plane. The U-value must be adjusted for the slope as defined in section 11.1 of
the BR443.


68
Smoke vents and other ventilation openings, such as intake and discharge grilles, must be disregarded
in both the reference and actual buildings, and their areas substituted by the relevant immediately
surrounding opaque fabric (roof or wall).
Thermal bridge heat losses for each envelope element (including windows, etc.) must be allowed by
adding 10% to the standard U values. Note that the U-values as given in Table 31 do not include this
allowance, and so the calculation tool must make the adjustment explicitly.
Special considerations apply to ground floors, where the U-value is a function of the perimeter/area
ratio. The following adjustments38 must be made:
58. If the calculated value is greater than 0.25 W/m²K, the value of 0.25 W/m²K must be used in
the reference building.
59. If the calculated value is less than 0.25 W/m²K with no added insulation, this lower value
must be used in the reference building.
When modelling an extension, the boundary between the existing building and the extension must be
disregarded (i.e., assume no heat transfer across it).
The effective thermal capacity of the construction elements must be as shown in table 32

Table 66: Thermal capacity of construction elements in the reference building
Element
Effective thermal capacity39
(kJ/m²K)
Walls 11.7
Roofs 12.0
Ground floor 36.0
Internal wall 11.9
Internal floor (and ceiling) 8.6

The air permeability of the reference building must be defined as 10m3/per m2 of envelope near the
change of pressure of 50 Pa. The calculation method used to predict the infiltration rate must use the
air permeability as the parameter defining the envelope leakage. For compliance and certification
purposes, the same method must be used in the reference and actual building and must be in
compliance with the method specified in SK EN 15242.
6.2.2 Window, door and roof surfaces penetrable by light
The total solar energy transmittance (SK EN 13363-1 g-value) and the daylight transmittance of
glazing must be as given in Table 33. These data apply to all windows, roof windows, and rooflights.
Appropriate values for intermediate orientations can be based on linear interpolation.



38 Based on the guidelines given in Guide A of CIBSE (2006).
39 Calculation of thermal capacity in SK EN ISO 13790


69
Table 67 Solar and daylight transmittances for glazing surfaces in the reference building
Orientation of glazing Solar
transmittance
Daylight
transmittance
North, North-east, south, north-west 0.72 0.76
East, south-east, south-west, west 0.58 0.61
Horizontal 0.43 0.46

The areas of windows, doors, and roof lights in the reference building must be determined as set out
in the following sub-paragraphs and must also conform to the measurement conventions set out in the
guidance beginning at Section 5.8.
1. Subject to the following criteria, all external walls must have windows, and all roofs must have
roof lights.
2. Copy the areas of pedestrian doors, vehicle access doors, and display windows that exist in the
corresponding element of the actual building.
3. If the total area of these elements is less than the appropriate allowance from Table 34, the
balance must be made up of windows or roof lights as appropriate.
4. If the total area of the copied elements exceeds the allowance from Table 34, the copied areas
must be retained but no windows or roof lights added.
5. The areas shown in Table 34 represent the areas of openings in the wall or roof, and comprise
the area of the glass plus the frame. The windows must have a frame factor of 10% (i.e., 90% of
the area of the opening is glazed) and roof lights a frame factor of 30%.
Further, the U-values of display windows in the reference building must be taken as 5.7 W/m2K, with
solar transmittance of 0.77, light transmittance of 0.87, and frame factor of 10%.

Table 68 Percentage of opening areas in the reference building
Building type
Windows
(area of exposed
wall)
Rooflights
(area of exposed
roof)
Apartments

Residential buildings (where people temporarily or
permanently reside)
20-25%

20-25%
0%

20%
Places of assembly, Offices, and shops 30-40% 20%
Industrial and storage buildings 10-15% 20%

In addition, the following rules apply:
1. The reference building does not have any high usage entrance doors, even if these are present
in the actual building.
2. In the reference building, pedestrian and vehicle access doors must be taken as being opaque
(with no glazing).


70
3. No glazed area should be included in basements. In semi-basements, (where the wall of the
basement space is mainly below ground level but a part is above ground) the Table 34 percentages
must apply to the above-ground part, with no glazing for the below-ground part.
6.2.3 HVAC system
The space heating and hot water service in the reference building is always met by biomass
irrespective of whether a fuel other than biomass is used in the Actual building.
The Reference building has a fixed servicing strategy regardless of the strategy adopted in the actual
building. Therefore:
60. Each space is heated as defined by the heating set-points defined in the activity database.
61. The seasonal heat performance coefficient (SHP) for heating with biomass is 0.65.
62. The auxiliary energy is the product of 0.61 W/m² and the annual hours of operation of the
heating system from the activity database
63. Each space is cooled, based on the operating schedules defined by the activity database, with
the cooling set-point fixed at 27ᵒC irrespective of whether the particular space in the actual
building has cooling provision or not40 . The cooling SSEER must be taken as 2.25 (this factor
includes an allowance for fan energy when the system operates so no additional auxiliary
energy need be determined).
A space that is not treated (i.e., no heating and no cooling) in the actual building will not be heated or
cooled in the reference building. This means that all potential levels of servicing are accommodated
on a single scale. If a particular accommodation type does not need air conditioning (e.g., warehouse),
then the cooling demand will be zero, and no energy demand will be calculated. If a particular
accommodation type always needs cooling (e.g., a dealer room), then a base-line level of cooling will
be calculated. 27ᵒC has been chosen, rather than the usual comfort threshold of 28ᵒC, because the
calculations are based on the Test Reference Year (representing typical weather).
For zones with local mechanical exhaust where the fan is within the zone, the fan power density is the
product of the user-defined exhaust rate and a specific fan power of 0.50 W per l/s. For zones where
the mechanical exhaust fan is remote from the zone, the fan power density is the product of the user-
defined exhaust rate and a specific fan power of 0.80 W per l/s. The exhaust fan energy will be an
addition to the auxiliary energy from point 3 above.
In the reference building:
1. No allowance should be made for heat recovery equipment
2. No allowance should be made for demand control of ventilation.
Hot water system (HWS) overall efficiency including generation and distribution must be taken as
45%. The energy demand must be taken as that required to raise the water temperature from 0ᵒC to
60ᵒC based on the demands specified in the activity database. The database defines a daily total figure
in l/(m².day) for each activity type.
Primary energy from the use of fixed services in the reference building (i.e. TER) is calculated to
achieve the energy performance used to normalize the primary energy used in the current building.

40 If the space in the actual building has a cooling system, then the calculation of the performance of the actual building will be assessed by
cooling the space to the cooling set-point temperature as defined in the activity database. User-specified cooling set-points are not allowed.


71
The definition of the building is not intended to change with the change of standards of the
Construction Code as this would imply that the energy level of a given building would also change
even if its energy efficiency has not changed. Therefore, the reference building is always defined as
above.
6.2.4 Lighting power density
For general lighting:
1. In office, storage, and industrial spaces, divide by 100 the illuminance defined for the space as
given for the activity type in the activity database, then multiply by 3.25 W/m² per 100 lux. This
includes all spaces that accommodate predominantly office tasks, including classrooms, seminar
rooms, and conference rooms, including those in schools.
2. For other spaces, divide the illuminance appropriate to the activity in the space by 100, and
then multiply by 4.5 W/m² per 100 lux.
Zones in the Reference building that are flagged in the activity database as appropriate to receive local
manual control, will be modeled with local manual switching provided the floor area for each zone is
less than 30 m². Otherwise, the general lighting is switched centrally based on the occupancy hours
for the activity in the activity database. Note that local manual switching only applies to general
lighting (i.e., does not apply to display lighting).
For display lighting, take the display lighting density appropriate to the activity from the activity
database.
The general lighting in the Reference building does not benefit from occupancy sensor control.
The display lighting in the Reference building does not benefit from automatic time-switch control.
Both general lighting and display lighting (where appropriate) will use the same operating profile as
defined in the activity database for each activity.
6.3 Current building
The following paragraph describes the specific requirements of how the current building is
constructed (Bardhyl).

6.3.1 Building material
Smoke vents and other ventilation openings, such as intake and discharge grilles, must be disregarded
in both the reference and actual buildings, and their areas substituted by the relevant immediately
surrounding opaque fabric (roof or wall).
The non-repeating thermal bridge heat losses for each element (including windows, etc.) must be
allowed for by a method that satisfies SK EN ISO 14683, or by adding 10% to the standard area-
weighted average U-values.


72
When an equivalent method that satisfies SK EN ISO 14683 is used to take account of non-repetitive
thermal bridges in the current building, there should be either the option of direct registration of Psi
values or, automatically set values from the system should be used as specified in table 35.

Table 69 Automatic Psi values for the current building (W/mK)
Type of intersection Which includes metallic
dressing
Which does not include
metallic dressing
Roof to wall 0.42 0.18
wall to the ground floor 1.73 0.24
Wall to wall (corner) 0.38 0.14
Wall to floor (not ground floor) 0.04 0.11
Lintel above window or door 1.91 0.45
Sill below window 1.91 0.08
Jamb at window or door 1.91 0.09

6.3.2 Lighting

Lighting is defined at zone level. The user sets the required general power density (W/m2) to achieve
the design illuminance in each zone provided that the design illuminance is equal to or greater than
the activity’s in the Activity database. When the light intensity of is less than the lighting level of the
calculation methodology activity, the general power density will be calculated automatically
proportionally to the level of lighting of the calculation methodology activity. For example, an office
with installed lighting load density of 6 W/m² that delivers 300 lux illuminance (i.e., 2 W/m² per 100
lux) would be adjusted to 8 W/m² for the purpose of compliance because theactivity of the calculation
methodology assumes 400 lux lighting. For energy calculations, general lighting can be explicitly
defined by calculating and introducing the installed power circuit, or by installation, but the resulting
watt (W) power in each zone should be reported in the final document. If general lighting is defined
by calculation, a maintenance factor that fits the lighting installation as defined in the Society of Light
and Lighting - Lighting Handbook (CIBSE, ISBN 9781906846022) should be applied.
For general lighting, the following two methods can be used in addition to the explicit method for
defining the general lighting as described above. These methods use the definition of the reference
lighting curve.
Reference Lighting Curve - The overall lighting in the building is based on the 60-lumen efficiency
brightness per circuit -watt and the resulting power density (W/m²) will change as the function of
geometry for each modelled zone to be determined using the following equation:`
Equation 2 power density per 100 lux = (1.93 + 0.007×R + 0.063×R²)/FM
Where R is the ratio of the total wall surface41 to the total surface where the maximum value for R is
8, and FM is the maintenance factor. The power density per 100 lux then multiplies with the lighting
level for the type of activity, which is determined by the activity database, and is divided by 100.

41 For the purpose of calculating the density of the lighting power, the total surface of the wall includes exterior facades and interior
partitions but not virtual divisions/walls used to define the perimeter of the area in open spaces. The general surface should exclude spaces
on the floor or virtual ceilings.


73
ο Conclusion 1 - The lumen efficiency of the lamp for watt-circuit and the production of
the light level of the luminaire is determined to define the efficiency of the lighting
system in terms of the wavelength luminous fluxes that can be calculated against the
curve of the reference light (based on 60 lighting lumens per watt-circuit) defined by
Equation 1 to derive the power density for the general lighting. The intensity of light in
the zone can enter as input, if known, and the power density will then be calculated
according to the above requirements.
The general lighting in the Actual building will include the capability of modelling daylight
harvesting, local manual switching (where appropriate) and occupancy sensor control. It will
also include the capability of modelling constant illuminance control (as defined in according
to the relevant European standard 42) by reducing the general lighting power density by 10%,
if applicable.
The contribution of daylight from the showcase windows should be included during the
assessment of the use of the daylight.
Display lighting will be defined in terms of the average display lighting lamp efficacy for
each zone, which will be pro-rated against an efficacy of 15 lamp lumens per circuit-watt to
adjust the lighting value associated with the activity.
There will be an option for assigning automatic time-switching control at zone level for
display lighting in the Actual building that will result in the annual display lighting energy
being reduced by 20%. Both general lighting and display lighting (where appropriate) will
use the same operating profile as defined in the activity database for each activity.
6.3.3 Structural and central part of the building
For structural and central parts of buildings, the users of the methodology should identify which
services are considered in the 'construction' phase. Services should be defined at the level of zones by
means of differentiation of 'structure' from 'central' zones.
If the calculation is made during the "construction" phase, the energy ratio associated with NVKA,
lighting, hot water systems serving the "structure" zones will not be calculated on the overall energy
consumption of the building, nor the surface interconnecting floors. Note that these systems are fully
operational and calculated in order to provide the foreseen services, to maintain the desired
temperatures, and to provide hot water in all areas, 'structure' and 'central'. This means that the
restrictive conditions between 'structure' and 'central' surfaces are taken into account but the energy by
the plants or lighting systems is not used during service of the 'structure' areas. In all other cases, e.g.
analyses made at 'designing phase' or for 'central' areas, energy will be calculated as usual.
The energy produced by renewable sources of energy should be divided based on 'surface weight'
when analysis is made in the 'build' phase. Only the ratio for 'central' areas will be calculated at this
stage.
The energy associated to combined heat and power systems (PKE) would be applied only to ‘central’
surfaces.

42according to the relevant European standard – Energy performance of building – energy requirements for lighting.
1




Aneks: Metodologija proračuna
Sadržaj
1 Skraćenice 4
2 Pravila podele na zone 1
3 Algoritmi za proračun 3
3.1 Zahtevi za energiju za grejanje i hlađenje prostorija 3
3.1.1 Metod proračuna 3
3.1.2 Granice zgrade 4
3.1.3 Termičke zone 4
3.1.4 Klimatski podaci 5
3.1.5 Postupak za proračunavanje potražnje za energijom za grejanje i
hlađenje 5
3.1.6 Potražnja vezana za energiju za grejanje 5
3.1.7 Potražnja vezana za energiju za hlađenje 6
3.1.8 Ukupni prenos toplote (gubici) i ukupni izvor toplote (dobici) 6
3.1.9 Ukupni prenos toplote putem transmisije 7
3.1.10 Ukupni prenos toplote putem ventilacije 8
3.1.11 Dobici toplote 8
3.1.12 Faktor korišćenja dobitaka za grejanje 16
3.1.13 Faktor korišćenja gubitaka za hlađenje 18
3.1.14 Vremenska konstanta zgrade o načinu grejanja i hlađenja 19
3.1.15 Neprekidan i skoro neprekidan način grejanja i hlađenja, mesečni
metod 20
3.1.16 Korekcije za periodične prekide, mesečni metod 21
3.1.17 Godišnja potražnja za energijom koja je potrebna za grejanje i
hlađenje, za jednu zonu zgrade 23
3.1.18 Godišnja potražnja za energijom za grejanje i hlađenje, za
kombinovanje sistema 24
3.1.19 Ukupna korišćena energija za sisteme grejanja, hlađenja i ventilacije
prostora 24
2

3.2 Potražnja za ventilacijom 24
3.2.1 Prenos toplote putem ventilacije, način grejanja 24
3.2.2 Prenos toplote putem ventilacije, način hlađenja 26
3.2.3 Kontrolisana ventilacija na osnovu potražnje 28
3.2.4 Dovođenje vazduha kroz infiltraciju (grejanje i hlađenje) 29
3.3 Potražnja za toplom vodom 32
3.3.1 Skladištenje tople vode 33
3.3.2 Sekundarna cirkulacija 34
3.4 Korišćenje energije za osvetljenje 35
3.4.1 Izračunavanje energije osvetljenja u zgradi, Pj 36
3.4.2 Proračunavanje snage osvetljenja izloga u zgradi, Pdj 37
3.4.3 Proračunavanje parazitne energije, Pp 37
3.4.4 Proračunavanje korektivnog faktora dnevne svetlosti (sunca), FDji 38
3.4.5 Korekcija prisustva, FOji 41
3.4.6 Vremenski menjač –korišćen samo za osvetljavanje izloga –
proračunavanje FOd 42
3.4.7 Korekcija merenja 42
3.5 Upotreba energije za grejanje 42
3.5.1 Korekcija merenja 43
3.6 Upotreba energije za hlađenje 43
3.6.1 Korekcija merenja 43
3.7 Upotreba pomoćne energije 43
3.7.1 Zahtevi za podatke 43
3.7.2 Definicija algoritama 44
3.8 Upotreba energije za toplu vodu 47
3.9 Sistemi solarne termičke energije 48
3.9.1 Potrebni podaci 49
3.9.2 Definisanje algoritama 53
3.10 Fotonaponske ćelije 56
3.10.1 Definisanje algoritama 57
3.11 Vetrogeneratori 59
3.11.1 Zahtevi za podatke 59
3.11.2 Definicija algoritama 60
3.12 Kombinovana proizvodnja energije (KPE) - 61
3

3.12.1 Zahtevi za podatke 61
3.12.2 Definicija algoritama 62
4 Reference za izračunavanje algoritama 63
5 Standardni ulazni podaci 64
5.2 Definisanje unutrašnjih dobitaka i uslova životne sredine 65
5.3 Izgradnja 66
5.4 Potrošnja primarne energije i sistemi sa niskim i nultim nivoom ugljenika 66
5.5 Lokacija sa klimatskim podacima 67
5.6 Emisije goriva i faktori energije 67
5.7 Rasveta 67
5.8 Merenja i druge konvencije 68
5.9 Sistemi alterantivne energije 69
6 Protokol za proračunavanje 70
6.1 Uvod 70
6.1.1 Procena i stepen procene 70
6.1.2 Sertifikati energetske efikasnosti (CEE) 71
6.1.3 Minimalni standardi energetske efikasnosti (SMEE) 71
6.1.4 Proračunavanje procene imovine 71
6.1.5 Uspostavljanje skale procene 71
6.2 Referentna zgrada 72
6.2.1 Materijal zgrade 72
6.2.2 Površine prozora, vrata i krovova na kojima prodire svetlost 73
6.2.3 Sistem GVK 74
6.2.4 Gustina snage rasvete 76
6.3 Postojeća zgrada 76
6.3.1 Materijal zgrade 76
6.3.2 Rasveta 77
6.3.3 Strukturalni i centralni deo zgrade 78
4

1 Skraćenice
KPE Kombinovana proizvodnja električne energije i toplotne energije ujedno
poznata kao kogeneracija.
HV Hlađena voda.
STV Sistem tople vode (za korišćenje u domaćinstvima/kućama)
NTTV Nisko temperaturna topla voda (za sistem grejanja)
SKP Sezonski koeficijent performanse
SSV Specifična snaga ventilatora (Watt po litri po sekundi strujanja vazduha)
SIEES Sezonski izveštaj o energetskoj efikasnosti sistema
GVK Grejanje, ventilacija i klimatizacija


1
2 Pravila podele na zone
Način na koji je jedan objekat podeljen na zone utiče na predviđanja energetske performanse. Stoga,
kako bi se osigurala održivost tokom sprovođenja, ova metodologija definiše pravila podele u zonama
koja se trebaju sprovoditi tokom procene energetske performanse jedne zgrade.
Konačni rezultat procesa podele u zone će biti grupa zona koja se razlikuju sa svim ostalima sa kojima
su u kontaktu putem jednog ili više sledećih aspekata:
ο Aktivnost (Vidi odeljak 5.2)
ο Sistem grejanja, ventilacije i klimatizacije kojem služi
ο Sistem rasvete unutar njega
ο Pristup prirodnom svetlu (kroz standardne prozore ili prozore na krovu).

U tom cilju, predloženi proces podele na zone unutar određenog sprata je sledeći:
64. Odvaja se prostor sprata u odvojene fizičke zone, ograničene fizičkim granicama kao što su
strukturalni zidovi ili drugi permanentni elementi.
65. Ukoliko neki deo jedne zone koristi razni sistem GVK ili osvetljenja, kreira se posebna zona
ograničena prostiranjem ovih usluga
66. Ukoliko se u nekom delu ili zoni odvija različita aktivnost, uspostavlja se odvojeni deo za
svaku aktivnost.
67. Određuje se samo jedna aktivnost za svaku rezultirajuću zonu
68. Svaka rezultirajuća zona se deli u zone koje primaju znatno različite količine prirodnog
svetla, definisanim u sledećim granicama:
ο Na rastojanju od 6 metara (m) spoljnim zidom koji sadrži najmanje 20% stakla.
ο Na rastojanju od 1.5 x visine sobe izvan oštrice količine krovnog svetla, čija je
površina najmanje 10% površine sprata.
ο Ukoliko je neka rezultirajuća zona manje od 3 m široka, apsorbovati unutar
okolnih zona.
ο Ukoliko neki deo rezultirajućih zona pripada i nekoj drugoj zoni, ostaje stvar
diskrecije alokacija takvog dela jedne ili više zona.
69. Spojite svaku obližnju zonu koja koristi isti sistem GVK i osvetljenja, i koje imaju istu
aktivnost unutar njih (npr. hotelske sobe povezane jedne sa drugima, mobilne kancelarije
itd.), osim ukoliko postoji dobar razlog da se nešto slično ne učini.
70. Svaka zona treba da ima svoj spoljašnji omotač koji se prostire iz površine i srazmerima
svake fizičke granice. Kada je jedna granica zone virtualna, npr. između obima dnevnog
svetla i unutrašnje zone dalje od prozora, ne treba definisati nijedan element omotača. U


2
ovom slučaju, metodologija treba da računa da nema prenosa toplote, hladnoće, ili osvetljenja
duž granice, u bilo kom pravcu.
71. Kada su susedne zone kombinovane, onda delovi koji dele fizičke prostorije treba da se
obuhvate u kombinovanoj zoni kako bi prikazale kako treba termičku akumulaciju.



3
3 Algoritmi za proračun
Sveobuhvatni Dokument KES PG-N37 pruža opis procedure proračuna radi procenjivanja
energetskih performansi zgrada. On sadrži listu evropskih standarda koji podržavaju
metodologiju proračuna obuhvaćenog u ovom dokumentu (vidi odeljak 4). Pojedini
neophodni delovi proračuna ne tretiraju se na eksplicitan način ili u potpunosti od ovih
standarda u KES, stoga ova metodologija takođe određuje dodatne metodologije proračuna
za:
ο Regulisano osvetljenje raznim kontrolnim sistemima
ο Toplu vodu za pranje.
3.1 Zahtevi za energiju za grejanje i hlađenje prostorija
Metodologija proračuna zahteva u vezi sa potrebnom energijom za grejanje i hlađenje primenjuje
metodu za mesečni bilans toplote za zone zgrade EN 13790. Zahtev za energiju za zgradu je zatim
ulazna količina za energetski bilans sistema za grejanje i hlađenje. Glavna struktura procedure
proračuna sažeta je u Tabeli 1.
Tabela 70: Pregled standarda za proračun KES-a
1 Definiše granice klimatizovanih i neklimatizovanih prostorija i deli ih u zonama u skladu sa
aktivnostima koje se sprovode u njih i neophodne uslove za svaku takvu aktivnost, kao što je
opisano u Odeljku 1 ove metodologije.
2 Vrši proračun potrebne energije za grejanje ili hlađenje za svaki period i zonu, u cilju održavanja
utvrđenih neophodnih uslova i trajanje perioda (sezona) za grejanje i hlađenje.
3 Kombinuje rezultate različitih perioda i različitih zona koje koriste isti sistem, i vrši proračun
isporučene korišćene energije za grejanje i hlađenje uzimajući u obzir gubitak toplote iz sistema
za grejanje i hlađenje kroz distribuciju unutar zgrade ili neefikasnost proizvodnje toplote i
hlađenja.
4 Kombinuje rezultate za sve zone i sisteme, dajući ukupnu energiju za celu zgradu.

Sledeći odeljci opisuju detaljno ovu metodu.
3.1.1 Metod proračuna
Ova metodologija se zasniva na skoro održivom načinu proračuna koji proračunava toplotni bilans za
mesec dana. Ovom metodom pretpostavlja se da spoljašnje i unutrašnje temperature vazduha ostaju
konstantne i da dinamički efekti kratkoročnih promena se uzimaju u obzir prikazivanjem faktore
korelacije:
Za grejanje: faktor korišćenja unutrašnjih i solarnih izvora toplote uzima u obzir činjenicu da samo
deo unutrašnjih i solarnih toplotnih izvora se koristi za smanjenje potražnje za grejanjem, dok
preostali deo koji dovodi do neželjenog rasta unutrašnje temperature izvan podešene vrednosti
temperature. U ovom pristupu, balans toplote zanemaruje neiskorišćene izvore toplote, koji se


4
protivteži činjenicom da takođe zanemaruje povećani prenos toplote kroz prenos i ventilaciju iz
prostora što bi rezultiralo od povećanja unutrašnje temperature. (vidi odeljak 3.1.12 za više detalja).
Efekat toplotne inercije u slučaju trajnog grejanja ili isključenja (switch- off) može se uzeti u obzir
podešavanjem postavljene temperature ili korekcijom proračunate potrebe/potražnje za toplotom.
Za hlađenje: suprotno od pristupa grejanju, faktor korišćenja za prenos toplote prenošenjem i
ventilacijom uzima se u obzir činjenica da samo deo ove prenošene toplote se koristi za smanjivanje
potreba za hlađenjem određenog prostora. Većina „neiskorišćene“ toplote koja se prenosi putem
prenošenja i ventilacije dolazi tokom perioda (npr. noću) kada nema neki efekat na potražnju hlađenja
tokom ostalih perioda (npr. danju). U ovom pristupu, balans toplote zanemaruje nekorišćenu toplotu
koja se prenosi prenošenjem i ventilacijom. To se protivteži činjenicom da takođe zanemaruje
činjenicu da postavljena vrednost temperature u slučaju hlađenja nije postignuta tokom celog
vremena. Sa ovom formulacijom jasno se vidi kako prenos toplote doprinosi smanjenju potreba za
energijom za hlađenje u zgradi. (vidi odeljak 3.1.13).
Efekat toplotne inercije u slučaju trajnog hlađenja ili isključenja (switch- off) može se uzeti u obzir
podešavanjem temperature u određenoj tački ili korekcijom proračunate potrebe/potražnje za
hlađenjem.
3.1.2 Granice zgrade
Prvo se definišu granice zgrade za proračunavanje potražnje za grejanjem i hlađenjem. Drugo, ukoliko
je potrebno, zgrada da se podeli u zone za proračunavanje (kao što je opisano u odeljku 2). Granice
zgrade sastoje se od svih elemenata zgrade koje čine podelu prostora pod klimatizacijom ili prostora
koji se razmatra od spolja (vazduha ili zemlje) ili susednih zgrada ili prostorija koje nemaju
klimatizaciju. Tokom primene ove metodologije, prenos toplote između prostora pod klimatizacijom
može se zanemariti.
Površina poda unutar granica zgrade je korisna površina poda zgrade Afl. Dimenzioni sistem korišćen
za proračunavanje Afl treba da koristi unutrašnje dimenzije strukturalnih elemenata svakog zona (to
jest, unutrašnje horizontalne dimenzije između unutrašnjih površina spoljnih zidova i polovine
debljine zidova unutrašnjeg zona) tako da prikazana površina izložena protoku energije iz
unutrašnjosti zgrade da se poklapa sa ukupnim unutrašnjim dimenzijama.
3.1.3 Termičke zone
Zgrada treba da se podeli na različite zone (proračunavanje više zona) bez uzimanja u obzir termičke
veze između zona.
Za proračunavanje više zona bez termičke veze između zona (proračunavanje sa odvojenim zonama)
ne treba uzeti u obzir svaki prenos toplote putem termičke provodnosti ili kretanjem vazduha.
Proračunavanje sa odvojenim zonama može se smatrati kao nezavisna serija proračunavanja
jedinstvene zone. Međutim, uslovi granice i registracija podataka mogu se ujediniti, na primer jer
različita zona mogu koristiti iste sisteme toplote ili iste unutrašnje izvore toplote.
Za zone koje koriste isti sistem grejanja i hlađenja, potražnja za energijom za grejanje i hlađenje je
ukupna potražnja za proračunatu energije za pojedine zone.
Za zone koje ne koriste isti sistem grejanja i hlađenja, potrošnja energije po zgradi je ukupna količina
potrošene energije proračunata za pojedine zone.


5
3.1.4 Klimatski podaci
Klimatski podaci za jedan sat su potrebni za pripremu mesečnih klimatskih vrednosti i koeficijenata
koji zavise od klime. Ovi podaci treba da sadrže najmanje:
ο Spoljašnju temperaturu vazduha tokom jednog sata, u ˚C
ο Globalno zračenje na sat i solarno distribuirano (difuzno) zračenje na horizontalnoj ravni,
u W/m2
ο Brzina lokalnog ili meteorološkog vetra, u m/s
ο Pravac vetra.
3.1.5 Postupak za proračunavanje potražnje za energijom za grejanje i
hlađenje
Postupak preračuna za dobijanje potražnje za potrebnom energijom za grejanje i hlađenje prostora
zgrade ili jedne zona zgrade sažet je kao u nastavku, za svaku zonu zgrade i za svaki period
preračuna:
ο Preračunavaju se karakteristike za prenos toplote putem transmisije
ο Preračunavaju se karakteristike za prenos toplote putem ventilacije
ο Preračunava se dobijanje toplote iz internih izvora toplote i solarnih izvora toplote
ο Preračunavaju se dinamički parametri (faktor iskorišćenosti dobijanja toplote i faktor
iskorišćenja gubitaka za hlađenje) kao u stavu 3.1.1
ο Preračunava se potražnja za energijom za grejanje u zgradi, QNH, i potražnja energije za
hlađenje, QNC.
3.1.6 Potražnja vezana za energiju za grejanje
Potražnja vezana za energiju za grejanje prostora za svaku zonu zgrade i za bilo koji period proračuna
(mesečno) se proračunava prema:

Gde QNH ≥ 0
Gde (za svaku zonu zgrade i za svaki mesec):
QNH je potražnja vezana za energiju za grejanje po zoni zgrade, u MJ;
QL,H je ukupni prenos toplote (gubici) prema načinu grejanja, u MJ;
QG,H je ukupni izvor toplote (dobici) prema načinu grejanja, u MJ;


6
ηG,H je faktor korišćenja dobitaka toplote. To je funkcija bez dimenzija odnosa između dobitaka
toplote i gubitaka toplote kao i toplotne inercije zgrade i predstavlja korisni deo dobitaka
toplote u nekom prostoru.
Ako se primeni, vrše se potrebne korekcije u vezi odmora, na osnovu rasporeda o korišćenju opisanih
u bazi podataka aktivnosti.
3.1.7 Potražnja vezana za energiju za hlađenje
Potražnja u vezi sa energijom za hlađenje prostora za svaku zonu zgrade i za bilo koji period
proračuna (mesečno) se proračunava prema:
QNC = QG,C - ηL,C .·QL,C
Gde QNC ≥ 0
Gde (za svaku zonu zgrade i za svaki mesec):
QNC je potražnja vezana za energiju za hlađenje po zoni zgrade, u MJ;
QL,C je ukupni prenos toplote (gubici) prema načinu hlađenja, u MJ;
QG,C je ukupni izvor toplote (dobici) prema načinu hlađenja, u MJ;
ηL,C je faktor korišćenja gubitaka toplote, prilikom hlađenja. To je funkcija bez dimenzija odnosa
između dobitaka toplote i gubitaka toplote kao i toplotne inercije zgrade.
Ako se primeni, vrše se potrebne korekcije u vezi odmora, na osnovu rasporeda o korišćenju opisanih
u bazi podataka aktivnosti.
3.1.8 Ukupni prenos toplote (gubici) i ukupni izvor toplote (dobici)
Ukupni prenos toplote QL, se određuje putem:
QL = QT + QV
Gde (za svaku zonu zgrade i za svaki mesec):
QL je ukupni prenos toplote, u MJ;
QT je ukupni prenos toplote putem transmisije, u MJ;
QV je ukupni prenos toplote putem ventilacije, u MJ;
Ukupni izvor toplote, Qg, zone zgrade za određeni period proračuna je:
QG = Qi + Qs
Gde (za svaku zonu zgrade, i za svaki period proračuna):
Qg je ukupni izvor toplote, u MJ;
Qi je ukupni interni izvor toplote za određeni period, u MJ;


7
Qs je ukupni solarni izvor toplote za određeni period, u MJ.
3.1.9 Ukupni prenos toplote putem transmisije
Ukupni prenos toplote putem transmisije se proračunava svakog meseca za svaku zonu, z, putem:

Gde (za svaku zonu zgrade, z, i za svaki mesec):
Qt je ukupni prenos toplote, u MJ;
HT,k je koeficijent prenosa toplote putem transmisije elementa k do prostora (t) bliska (a), okolina ili
područje (a) sa temperaturama θe,k, u W/K;
θi je unutrašnja temperatura zona zgrade, u stepenima Celzijusa; uzeta iz baze podataka aktivnosti
(postavljena vrednost temperature u slučaju grejanja);
θe,k je spoljašnja temperatura (prosečna mesečna temperatura dobijena od klimatskih podataka za
jedan sat za tu lokaciju) elementa k, u stepenima Celzijusa; uzeta iz baze podataka za vreme;
t je trajanje perioda proračuna, tj. broj dana mesečno;
f je faktor za pretvaranje iz Wh u MJ.
Prikupljanje se vrši na svim delovima zgrade razdvajanjem unutrašnjih i spoljašnjih sredina.
Prenos toplote ili deo prenosa toplote može imati negativan predznak tokom određenog perioda.
Koeficijenti prenosa toplote transmisijom
Vrednosti za koeficijent prenosa toplote HT, k, elementa k proračunavaju se prema standardima SK EN
ISO 13789 vodeći računa o standardima za specifične elemente poput prozora (SK EN ISO 10077-1),
zidovi i krovovi (SK EN ISO 6946) kao i prizemlje (SK EN ISO 13370).
Vrednost za temperaturu θe,k je vrednost temperature okoline elementa k za situacije kao u nastavku:
ο Prenos toplote u spoljašnjoj sredini
ο Prenos toplote na bliske prostore koji nisu pod klima uređajem
ο Prenos toplote na zemlju.
Koeficijent prenosa toplote preko građevinskih elemenata koji dele zagrejani ili rashlađeni prostor i
spoljni vazduh proračunavaju se pomoću:

gde
HT je koeficijent prenosa toplote putem transmisije preko omotača zgrade, u W/K;
( ){ } ftHQ
k keikTT
⋅⋅−⋅= ∑ ,, θθ


8
Ai je površina elementa i omotača zgrade u m2, (dimenzije prozora i vrata se proračunavaju kao
dimenzije odgovarajućih otvora na zidu);
Ui je koeficijent prenosa toplote (U-vrednost43 ) elementa i omotača zgrade u W/ (m²·K);
lk je dužina linearnog termičkog mosta k, u m;
Ψk je termički linearni prenos linearnog termičkog mosta k, u W/ (m·K).
3.1.10 Ukupni prenos toplote putem ventilacije
Ukupni prenos toplote putem ventilacije QV proračunava se za svaki mesec i za svaku zonu z kao što
je opisano u odeljku 3.2.
3.1.11 Dobici toplote
Dobici toplote nastali od internih izvora toplote Qi u zgradi, kao što su stanari, osvetljenje, oprema i
sunčeva toplota putem transparentnih konstrukcija Qsun i kroz nepropusnih (tamnih) konstrukcija
Qsun,nt.
Dobici toplote se proračunava pomoću:
Qgain = Qi + Qsun,t + Qsun,nt
Gde:
Qgain je dobitak toplote po mesecu, u MJ;
Qi je unutrašnje generisanje toplote, u MJ;
Qsun,t je dobitak sunčeve toplote putem transparentnih konstrukcijskih delova spoljašnjeg omotača,
u MJ;
Qsun,nt je dobitak toplote putem netransparentnih konstrukcijskih delova (nepropusni za sunčevu
svetlost) spoljašnjeg omotača, u MJ.
Unutrašnji izvori toplote
Unutrašnji izvori toplote, uključujući i hladne izvore (sudoperi, izvori sa negativnim doprinosom) se
sastoje od bilo koje toplote proizvedene u prostoru pod klima uređajem od unutrašnjih izvora, osim
energije koja se namerno koristi za zagrevanje prostora, hlađenje ili pripreme tople vode.
Dobitak toplote iz unutrašnjih izvora proračunava se pomoću:
Qi = Qi,occ + Qi,app + Qi,li
gde

43 U-vrednost (U- value) za prizemlje treba prilagoditi na način koji uzima u obzir izolaciju od gubitaka toplote
prilikom kontakta sa zemljom (u funkciji odnosa prečnika površine poda i termičke otpornosti izgradnje sprata)
prema uputstvu navedenom u odeljku 3.5.2. "CIBSE Guide - Vol. A - 2007" (i standarda SK EN ISO 13370 –
Thermal Performance of Buildings – Heat Transfer via the Ground – Calculation Methods).


9
Qi je količina unutrašnje proizvodnje toplote iz unutrašnjih izvora toplote u MJ;
Qi,occ je unutrašnja proizvodnja toplote od stanara, u MJ; utvrđena od baze podataka o aktivnostima,
u zavisnosti od vrste zgrade i aktivnosti odabrane za područje.
Qi,app je unutrašnja proizvodnja toplote iz opreme, u MJ; utvrđena od baze podataka o aktivnostima,
u zavisnosti od vrste zgrade i aktivnosti odabrane za područje.
Qi,li je unutrašnja proizvodnja toplote od osvetljenja, u MJ.

Toplota koja se oslobađa od opreme za rasvetu se određuje od potrošnje energije za rasvetu izračunata
za tu zonu.
Vrednost unutrašnje proizvodnje toplote iz rasvete , Qi,li, se proračunava od:
Qi,li = Wlight * A * 3.6 * fli,gain
Gde:
Qi,li je unutrašnja proizvodnja toplote od rasvete, u MJ;
Wlight je potrošnja energije od rasvete, u kWh/m2, kao što je definisano u odeljku 3.4;
A je površina zona, u m2;
3.6 faktori pretvaranja sa kWh, u MJ;
fli,gain je faktor dobitka koji zavisi od toga ukoliko u tu zonu postoje svetla sa mogućnošću
izvlačenja vazduha. Ima vrednost od 0,9 ako postoje svetla sa mogućnošću izvlačenja vazduha i 1 ako
ne postoje svetla sa mogućnošću izvlačenja vazduha u toj oblasti.
Dobitak sunčeve toplote kroz transparentne konstrukcije
Dobitak sunčeve toplote tokom jednog meseca kroz transparentne konstruktivne delove kao deo
spoljnog omotača zgrade se utvrđuje kao:

Gde:
Qsun;t je dobitak sunčeve toplote kroz transparentne konstrukcije, u MJ;
qsun,j je količina sunčevog zračenja tokom meseca na ravnoj površini u MJ/m2, za odgovarajuću
lokaciju i orijentaciju prozora j;
fsh;j je korekcioni faktor zasenčenja za prozore j;
fsun;j je faktor smanjenja za pokretnu zaštitu od sunca za prozore j, kao što je proračunato u odeljku
3.1.11 (proračunavanje faktora smanjenja za pokretnu zaštitu od sunca);
gj je ukupno prenošenje sunčeve energije, za prozore j;
Aj je površina prozora j, u m2, uključujući okvir;
( )∑ ×−××××=
j
jfjjsunjshjsuntsun AfgffqQ )0.1(,,,,


10
f,f je računarska vrednost faktora okvira (odnos površine prozora koju pokriva okvir), to jest (1,0
- f, f) = proporcija površine prozora sastavljena od stakla.
Korekcioni faktor spoljašnjeg zasenčenja, fsh;j, koja se proteže u proporcijama od 0 do 1, predstavlja
smanjenje količine sunčevog zračenja zbog trajnog zasenčenja na datu površinu koja je kao rezultat
proširenja u zgradi i vertikalnih stabilizatora.
Korekcioni faktor zasenčenja se može izračunati pomoću:
fsh;j = Fo x Ff
gde
Fo je korektivni faktor delimičnog zasenčenja za proširenja;
Ff je korekcioni faktor delimičnog zasenčenja za vertikalni stabilizator.
Senka od proširenja i vertikalnih stabilizatora zavisi od ugla proširenja ili stabilizatora, širine,
orijentacije i lokalne klime. Sezonski faktori senke za tipične klimatske uslove dati su u tabeli 2. i 3.
Slika 9: proširenja i vertikalni stabilizatori: a) vertikalni presek b) horizontali presek44

Pažnja: Za potrebe ovog proračuna, uglovi α i β, prikazani sa isprekidanim linijama na slici 1 treba da
se razmatraju kao uglovi između ravni prozora i linije zasenčenja proširenih delova ili vertikalnih
stabilizatora u sredini prozora.

44 Izvod od SK EN ISO 13790– Energy performance of buildings — Calculation of energy use for space heating
and cooling

Ključ:
α- ugao
proširenja
β- ugao
stabilizatora

α- ugao proširenja β- ugao stabilizatora



11
Tabela 71: Korekcioni faktor delimičnog zasenčenja za proširene delove, Fo2

Tabela 72: Korekcioni faktor delimičnog zasenčenja za vertikalne stabilizatore, Ff2

Ukoliko obračunati prošireni deo od korektivnog faktora je zapravo 'brise soleil' (zasenčena
konstrukcija u obliku lamela ili rešetki) onda faktor se primenjuje u proračunavanju samo za letnje
mesece (od maja do septembra). Za potrebe proračuna 'brise-soleil' treba izračunati tako da mora imati
linije, rešetke, rupe itd., za razliku od solidnih proširenja.
Ukupan prenos sunčeve energije, g, je prosečan odnos u smislu vremena i energije koji prolazi kroz
elemente koji nisu zasenčeni i onoga što šta pada na njima. Za prozore i druge elemente od ne-
proširenog stakla prema međunarodnom standardu ili SK EN 410 pruža metodu za dobijanje sunčeve
energije prenete preko zračenja koji padaju pod uglom od 90 stepeni na površini stakla. Ova vrednost,
g, koja je nešto viša od prosečnog vremenskog prenosa, stoga se koristi korekcioni faktor, Fw:

Faktor Fw je uzet iz Tabele 4. kao vrednost koja odgovara orijentaciji staklene površine i njenom
nagibu od horizontalne linije.








Ugao
proširenja
Ugao
stabilizatora



12
Tabela 73: Korekcioni faktor FW za vrednost g ne-proširenih površina
Nagib
Orijentacija
J JI I SI S SZ Z JZ H
0º 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87
10º 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87
15º 1.28 1.27 1.35 1.52 1.68 1.52 1.36 1.29 0.87
20º 1.28 1.27 1.35 1.52 1.68 1.52 1.36 1.29 0.87
25º 1.28 1.27 1.34 1.50 1.64 1.49 1.35 1.29 0.87
30º 1.28 1.27 1.32 1.45 1.55 1.44 1.33 1.28 0.87
35º 1.29 1.26 1.31 1.40 1.46 1.39 1.31 1.28 0.87
40º 1.29 1.26 1.29 1.35 1.38 1.34 1.29 1.27 0.87
45º 1.29 1.26 1.27 1.30 1.29 1.29 1.27 1.27 0.87
50º 1.26 1.23 1.24 1.25 1.24 1.25 1.23 1.24 0.87
55º 1.23 1.20 1.20 1.21 1.19 1.20 1.20 1.21 0.87
60º 1.20 1.17 1.17 1.16 1.14 1.16 1.16 1.18 0.87
65º 1.17 1.14 1.14 1.11 1.09 1.11 1.13 1.15 0.87
70º 1.12 1.11 1.10 1.07 1.04 1.07 1.09 1.10 0.87
90º 0.89 0.91 0.91 0.89 0.88 0.88 0.90 0.90 0.87

Proračunavanje faktora redukcije za mobilnu solarnu zaštitu
Koristeći metodologiju opisanu u SK EN 13363-1 i SRPS SK EN ISO 13790, faktor redukcije solarne
zaštite za elemente sa pokretnim zasenčenjem (zaštita od sunca), fsun;j, za prozore j dobija se
korišćenjem sledeće jednačine:


gde:
je ukupni solarni prenos prozora u kojem se solarno zasenčenje ne koristi (što znači da se prozor
sastoji samo od stakla);
je ukupni solarni prenos prozora kada se koristi solarno zasenčenje (što znači da se prozor
sastoji od stakla i od zasenčenih uređaja);
je izmereni deo vremena sa solarnim zasenčenjem u korišćenju npr. kao funkcija intenziteta
sunčevog zračenja.

( ) ( )[ ]
gl
shglwithshglwithsh
jsun
g
gfgf
f
+×+×−= ,,,
1
glg
shgl
g
+


13
Proračunavanje izmerenog dela vremena sa solarnim zasenčenjem u upotrebi
Izmereni deo vremena tokom kojeg se upotrebljava ili ne oprema za solarno zasenčenje zavisi od
klime, sezone ili meseca. U cilju ovog proračuna, za svaku klimu treba kreirati tabelu u skladu sa ISO
13790 standardom, dajući vrednosti za neke tipove orijentacije prozora. Vrednosti moraju biti
dobijene kao zbir jednosatnih vrednosti intenziteta solarnog zračenja za sve časove mesečno sa većim
intenzitetom od 300

W/m2, , podeljeno od iznosa jednosatnog intenziteta solarnog zračenja za

sve časove mesečno, , to jest,

Proračunavanje ukupnog prenosa solarne energije prozora kada se koristi solarno zasenčenje
Ova metoda se primenjuje na sve vrste uređaja za solarnu zaštitu postavljenih paralelno sa staklom,
kao što su prozori sa rešetkama, venecijanske roletne i cilindarske zavese. Položaj opreme za solarnu
zaštitu može biti spoljašnji ili unutrašnji. Pretpostavlja se da je spoljni uređaj solarne zaštite u prostoru
između alata za solarnu zaštitu i stakla za zaštitu bez ventilacije dok za unutrašnje uređaje za solarnu
zaštitu ovaj prostor je ventiliran. Venecijanske roletne ili one sa rešetkama smatraju se fino
podešenim kako bi se izbeglo direktno prodiranje sunca.
Ova metoda se zasniva na normalnom padu zračenja. To se primenjuje kada ukupan prenos solarne
energije stakla iznosi 0.15 i 0.85, ukupan prenos uređaja za solarnu zaštitu je između 0 i 0,5, dok
solarni odraz uređaja za solarnu zaštitu je između 0,1 i 0,8.
Ukupan prenos solarne energije se koristi samo za proračunavanje faktora sunčevog zasenčenja za
mobilne uređaje zasenčenja, fsun. Nije predviđeno da se koristi za proračunavanje korisnih solarnih
dobitaka ili kriterijuma toplotnog komfora.
Uređaj za spoljnu solarnu zaštitu (Slika 2)
Ukupan prenos solarne energije za staklo i opremu za spoljnu solarnu zaštitu, , određuje se
pomoću sledeće jednačine:

gde:
je solarni prenos uređaja za solarnu zaštitu, koji se dobija iz Tabele 5 za tipične uređaje za
solarnu zaštitu;
je ukupan prenos solarne energije kada se ne koristi solarno zasenčenje (npr. samo za stakla);
je apsorpcija uređaja za solarnu zaštitu, koja se računa kao
300>solI
solI
shglg +
( ) 





×−×+





×+×=+
1
,
2
,, )1( G
G
g
G
G
gg glBeBeglBeshgl τατ


14
Gde je solarni odraz uređaja za solarnu zaštitu uzet iz Tabele 5 za tipične uređaje za solarnu
zaštitu;
= 5 W/m2K;

= 10 W/m2K;

Gde je termički prenos prozora u W / m2K.
Slika 2: Karakteristični položaji uređaja za solarnu zaštitu45
















45 Izvedeno iz SK EN 13363-1– Solar protection devices combined with glazing - Calculation of solar and light
transmittance - Part 1: Simplified method.
1G
2G








++
=
21
111
1
GGU
G
g
Legenda:
11. Spoljno okruženje;
12. Uređaj za solarnu zaštitu;
13. Ne ventilirani vazdušni
prostor;
14. Zastakljivanje;
15. Unutrašnje okruženje.


15
Tabela 74: Podaci tipičnih uređaja za solarnu zaštitu 3
Prenos
,
Odraz, ,
beli
bledi
(pastelni
)
tamni crni
Ne proziran 0,0 0,7 0,5 0,3 0,1
Prosečno proziran 0,2 0,6 0,4 0,2 0,1
Veoma proziran 0,4 0,4 0,3 0,2 0,1

Oprema za unutrašnju solarnu zaštitu (Figura 3)
Ukupan prenos solarne energije za staklo i uređaj za unutrašnju solarnu zaštitu, , je dat iz
sledeće jednačine:


Gde:
je ukupan prenos solarne energije prozora kada se ne koristi sunčevo zasenčenje (npr. samo
za stakla);
je solarni odraz uređaja za solarnu zaštitu, koji je uzet iz Tabele 5 za tipične uređaje za
solarnu zaštitu ;
je apsorpcija uređaja za solarnu zaštitu, koja se računa kao
gde je solarni prenos uređaja za solarnu zaštitu uzet iz Tabele 5 za tipične uređaje za solarnu
zaštitu;
= 30 W/m2K;

gde je termički prenos prozora u, W/m2K.
shglg +














×−×−×=+
3
,, )(1 G
G
ggg BeBeglglshgl αρ
glg
Be,ρ
Be,α BeBeBe ,,, 1 ρτα −−=
Be,τ
3G








+
=
3
11
1
GU
G
g
gU


16
Slika 10: Karakteristični položaji uređaja za unutrašnju solarnu zaštitu










Dobitak solarne toplote kroz ne transparentnu izgradnju (neprozirnu)
Dobijanje solarne toplote mesečno putem neprozirnih delova konstrukcije omotača određuje se na
sledeći način:

gde:
Qsun;nt je dobijanje solarne toplote putem neprozirnih delova konstrukcije , u MJ;
fab (=0.045) je faktor koji se sastoji od pretpostavljene vrednosti od 0.9 o koeficijentu
bezdimenzione apsorpcije solarnog zračenja neprozirnih konstrukcija pomnoženo sa termičkim
otporom spoljašnje površine koja se računa kao 0.05 m2K/W.
qsun,j je količina solarnog zračenja za jedan mesec na ravnoj površini u MJ/m2, za klimu lokacije i
orijentaciji delova izgradnje j;
Uc;j je termički prenos konstrukcionog dela j; u W/m2K;
Ac,j je površina konstrukcionog dela j, u m2.
3.1.12 Faktor korišćenja dobitaka za grejanje
Faktor korišćenja dobitaka pokazuje sposobnost zgrade za korišćenje solarne toplote i unutrašnje
toplote na način koji dovodi do smanjenja potražnje za grejanjem, što bez ovih izvora bi trebalo
osigurati od instalacije grejanja. Faktor korišćenja dobitaka za grejanje, ηH je funkcija izveštaja
dobitka/gubitka, γH, i numeričkog parametra, aH, koji zavisi od inercije zgrade prema sledećim
jednačinama:
( )∑ ×××=
j
jcjcjsunabntsun AUqfQ ,,,,
Legenda:
11. Spoljno okruženje;
12. Zastakljivanje;
13. Prostor ventiliranog vazduha
iznutra;
14. Uređaj za solarnu zaštitu;
15. Unutrašnje okruženje.


17

sa

Gde (za svaki mesec i svako područje zgrade)
ηGH bezdimenzioni faktor korišćenja dobitka za grejanje;
γH je bezdimenzioni odnos dobitaka/gubitaka o načinu grejanja;
QL,H su ukupni gubici toplote o načinu grejanja, u MJ;
QG,H su ukupni dobici toplote o načinu grejanja u MJ;
aH bezdimenzioni numerički parametar koji zavisi od vremenske konstante, τH, definisan
pomoću sledeće jednačine:

gde,
a0,H bezdimenzioni numerički parametar referisanja, utvrđen prema Tabeli 6;
τH je vremenska konstanta za grejanje zona zgrade na sat, utvrđena na osnovu odeljka 3.1.14;
τ0,H referentna vremenska konstanta iz Tabele 6, na sat.
Tabela 75: Vrednosti numeričkog parametra a0,H i referentna vremenska konstanta τ0,H o
grejanju za metodu mesečnog proračuna
a0,H τ0,H
1.0 15

Faktor korišćenja dobitka je nezavisno definisan karakteristikama sistema grejanja, pod
pretpostavkom savršene kontrole temperature i beskonačne fleksibilnosti. Sistem grejanja koji reaguje
sporije, sa neadekvatnim sistemom kontrole može u velikoj meri uticati na korišćenje dobitka.


18
3.1.13 Faktor korišćenja gubitaka za hlađenje
Faktor korišćenja gubitaka za hlađenje, ηLC, je funkcija odnosa između gubitaka/dobiti, λC, i
numeričkog parametra, aC, koji zavisi od termičke inercije zgrade prema sledećoj jednačini:


sa

gde (za svaki mesec i svako područje zgrade);
ηL,C je bezdimenzioni odnos korišćenja za gubitke toplote;
λC je bezdimenzioni izveštaj gubitaka/dobitaka za način hlađenja;
QL,C su ukupni gubici toplote o načinu hlađenja u MJ;
QG,C su ukupni dobici toplote o načinu hlađenja u MJ;
aC je bezdimenzioni numerički parametar koji zavisi od vremenske konstante, τC, definisane kao:

gde:
a0,C numerički referentni bezdimenzioni parametar, utvrđen prema Tabeli 7;
τC je vremenska konstanta za hlađenje određene zone zgrade na sat, utvrđena na osnovu odeljka
3.1.14.
τ0,C referentna vremenska konstanta iz Tabele 7, na sat.
Tabela 76: Vrednosti numeričkog parametra a0,H i referentna vremenska konstanta τ0,H za
hlađenje o metodi mesečnog proračuna
a0,C τ0,C
1.0 15

CG
CL
C Q
Q
,
,=λ


19
Faktor korišćenja gubitaka je nezavisno definisan karakteristikama sistema hlađenja, pod
pretpostavkom savršene kontrole temperature i beskrajne fleksibilnosti. Sistem hlađenja koji reaguje
sporije, sa neadekvatnim sistemom kontrole može u velikoj meri uticati na korišćenje gubitaka
3.1.14 Vremenska konstanta zgrade o načinu grejanja i hlađenja
Ovu vremensku konstantu o načinu grejanja, τH, karakteriše termička inercija zagrejanog prostora
tokom perioda grejanja. Proračunava se pomoću sledeće formule:

gde:
τH je vremenska konstanta zone zgrade o načinu grejanja, u satu;
Cm je efektivni termički kapacitet zone zgrade u kJ/K, utvrđen na osnovu sledeće definicije
(efektivni termički kapacitet zone zgrade);
HL,H je koeficijent gubitka toplote zone zgrade o načinu grejanja u W/K.
Faktor 3.6 pretvara efektivni termički kapacitet od kJ u Wh.
Slično tome, vremenska konstanta o načinu hlađenja, τC, karakteriše unutrašnju termičku inerciju
ohlađenog prostora tokom perioda hlađenja. Proračunava se pomoću sledeće formule:

gde:
τC je vremenska konstanta zgrade ili zona zgrade o načinu hlađenje, u satu;
Cm je efektivni termički kapacitet zone zgrade u kJ/K, utvrđen na osnovu sledeće definicije
(efektivni termički kapacitet zone zgrade);
HC je koeficijent gubitka toplote o načinu hlađenja u W/K;
Faktor 3.6 pretvara efektivni termički kapacitet od kJ u Wh.
Efektivni termički kapacitet zone zgrade
Efektivni termički kapacitet zone zgrade, Cm, proračunava se sabiranjem kapaciteta toplote svih
elemenata zgrade u direktnom termičkom kontaktu sa unutrašnjim vazduhom razmatrane zone:

gde:
Cm je efektivni termički kapacitet u kJ/K;


20
χj je kapacitet unutrašnje toplote o zoni elementa zgrade j, u kJ/(m2·K);
Aj je površina elementa j, u m2;
ρij je zapremina materijala sloja i elementa j, u kg/m3;
cij je kapacitet specifične toplote materijala sloja i elementa j, u kJ/(kg·K);
dij je debljina sloja i u elementu j, u m.
Sabiranje se vrši za sledeće slojeve svakog elementa počev od unutrašnje površine i zaustavljajući se
kod prvog izolacionog sloja, maksimalne debljine date u tabeli 8, ili sredinu elementa zgrade, koja
god se pojavi prva.
Tabela 77: Maksimalna debljina koju treba uzeti u obzir za kapacitet unutrašnje toplote
Upotreba
Maksimalna
debljina (m)
Određivanje faktora dobitaka ili gubitaka (period promene: 1 d) 0.10

3.1.15 Neprekidan i skoro neprekidan način grejanja i hlađenja, mesečni
metod
Neprekidno grejanje i/ili hlađenje
Za neprekidno grejanje tokom celog grejnog perioda, θset,H, određena temperatura grejanja (ºC) iz baze
podataka o aktivnostima treba de se koristi kao unutrašnja temperatura zone zgrade.
Za neprekidno hlađenje tokom celog perioda hlađenja, θset,C, određena temperatura hlađenja (ºC) iz
baze podataka o aktivnostima treba da se koristi kao unutrašnja temperatura zone zgrade.
Za mesečnu metodu trenutna prosečna unutrašnja temperatura može biti veća u grejnom periodu usled
trenutnog prekomernog grejanja. Međutim, ovo se uzima u obzir faktorom korišćenja toplotnih
dobitaka. Slično tome, za period hlađenja, trenutna prosečna unutrašnja temperatura može biti manja
usled velikih gubitaka toplote.
Skoro neprekidno grejanje
Grejanje periodičnim prekidanjem se smatra kao kontinuirano grejanje u podešenim temperaturama
koja su regulisana ako se primeni metoda A ili B:
Metoda A:

ο Ako promene podešene vrednosti temperature između normalnog i smanjenog grejanja
su manje od 3ºC i /ili
ο Ako je vremenska konstanta zone zgrade manje od 0.2 puta trajanja najkraćeg perioda
smanjenog grejanja (za grejanje),


21
Onda podešena vrednost temperature za proračunavanje grejanja je vremenski prosek podešenih
vrednosti temperatura . Pogledajte ilustraciju pod tačkom a) i b) slike 4.
Metod B:
ο Ako je vremenska konstanta površine zgrade 3 puta veća od trajanja dužeg perioda
smanjenog grejanja, onda je određena temperatura za proračunavanje grejanja je
određena temperatura za način normalnog grejanja. Pogledajte ilustraciju pod tačkom c)
Slika 4.
3.1.16 Korekcije za periodične prekide, mesečni metod
Grejanje
U slučaju grejanja sa periodičnim prekidom koja ne ispunjava kriterijume Odeljka Error! Reference
ource not found. (skoro neprekidno grejanje), potražnja za energijom za grejanje, , u MJ,
proračunava se prema sledećoj jednačini:

gde:
je potražnja za energijom za neprekidno grejanje izraženo u MJ, proračunato u skladu sa
Odeljkom 3.1.6.
je faktor i bezdimenzionog smanjenja za periodične prekide grejanja, utvrđen na osnovu
sledeće jednačine:

minimalne vrednosti od: i maksimalne vrednosti od:
gde:
je frakcija broja sati mesečno sa normalnom podešenom vrednošću temperature za grejanje
(nije postavljena vrednost smanjene temperature ili prekidanja);
je empirijski faktor korelacije vrednosti = 3;
je vremenska konstanta zone zgrade za grejanje na sat;
je referentna vremenska konstanta o načinu grejanja na sat;
Hγ je bez dimenzioni odnos dobitaka/gubitaka o načinu grejanja.











interm H,Q
cont H,red H,interm H, QaQ =
cont H,Q
redH,a
( )





−





−= H,hrH
H
,H
H,redH,red fγτ
τ
ba 11 0
hrHH,red fa ,= 1=H,reda
hrHf ,
H,redb
Hτ
,Hτ0


22
Slika 11: Primer skoro neprekidnog grejanja 2


















Hlađenje
Zbog dnevnog vremenskog uzorka i efekta toplotne inercije zgrade, večernji/noćni termostat za
usporavanje ili prekidač uopšte ima mnogo manji efekat na potražnju energije za hlađenje u poređenju
sa efektom koji ima termostat za večernje/noćno usporavanje ili prekidač u potražnji za toplotnom
energijom. To podrazumeva da termostat usporavanja ili večernji/noćni prekidač će dovesti do veoma
malog smanjenja potražnje za energijom za hlađenje, osim vrućih meseci ili u slučaju velikih
unutrašnjih dobitaka, u kombinaciji sa manjim gubicima toplote. Stoga, vremenska frakcija o
periodičnim prekidima pri hlađenju, (pogledaj u nastavku), može se zasnivati na broju dana u
mesecu sa hlađenjem, umesto brojeva sati mesečno, kao što je slučaj tokom perioda grejanja, (u
Odeljku 3.1.16 (Grejanje)).
day C,f
hr H,f
Podešena temperatura data kao ulazna informacija;
Podešena temperature za proračunavanje;
Vreme;
Reprezentativni deo perioda izračunavanja.
Legenda:
Slučajevi a, b i c pokazuju različite situacije kao što je opisano u tekstu:


23
U slučaju periodičnog hlađenja, potražnja energije za hlađenje, , u MJ, se proračunava
korišćenjem sledeće jednačine:

gde,
je potražnja za energijom za neprekidno hlađenje u MJ izračunato u skladu sa Odeljkom
3.1.7.
je faktor bezdimenzionog smanjenja za periodično hlađenje, utvrđen na osnovu sledeće
jednačine:

Sa minimalnom vrednošću od: i maksimalnom vrednošću od:
gde,
je frakcija broja dana u mesecu najmanje tokom dana, sa normalnom vrednošću podešene
temperature za hlađenje (nije podešena vrednost temperature smanjenja ili prekidanja);
je empirijski faktor korelacije vrednosti = 3;
je vremenska konstanta zone zgrade za hlađenje, na sat;
je referenca vremenske konstante o načinu hlađenja na sat;
je bezdimenzioni stepen dobitka/gubitka o načinu hlađenja.
3.1.17 Godišnja potražnja za energijom koja je potrebna za grejanje i
hlađenje, za jednu zonu zgrade
Godišnja potrošnja energije za grejanje i hlađenje za određenu zonu zgrade proračunava se sabiranjem
proračunate potražnje energije za određeni period, uzimajući u obzir moguća povećanja za različite
metode grejanja i hlađenja.

gde:
QNH,yr je godišnja potražnja energije za grejanje u određenoj zoni u MJ;
QNH,i je potražnja energije za grejanje određene zone tokom jednog meseca u MJ;
interm C,Q
cont C,red C,interm C, QaQ =
cont C,Q
red C,a
( )





−





−= C,day
CC
,C
C,redC,red fτ
τ
ba 1
1
1 0
λ
day C,C,red fa = 1=C,reda
dayC,f
C,redb
Cτ
,Cτ0
Cλ


24
QNC,yr je godišnja potražnja energije za hlađenje određene zone u MJ;
QNC,j je potražnja energije za hlađenje određene zone tokom jednog meseca u MJ .
3.1.18 Godišnja potražnja za energijom za grejanje i hlađenje, za
kombinovanje sistema
U slučaju višezonog proračuna (sa ili bez termičke interakcije između zona) godišnja potražnja
energije za grejanje i hlađenje određenih i kombinovanih sistema grejanja, hlađenja i ventilacije koje
koriste različite zone je zbir potražnje za energijom u zonama, zs, koja se služe istim kombinacijama
sistema:

gde:
QNH,yr,zs je godišnja potražnja energije za grejanje svih zona zgrade, zs, koja se služe istom
kombinacijom sistema, u MJ;
QNH,yr,z je godišnja potražnja energije za grejanje zone, z, koja se služi kombinacijom sistema, u MJ;
QNC,yr,zs je godišnja potražnja energije za hlađenje svih zona zgrade, zs, koja se služe iz iste
kombinacije sistema, u MJ;
QNC,yr,z je godišnja potražnja energije za hlađenje zone, z, uslužena iz iste kombinacije sistema, u MJ.
3.1.19 Ukupna korišćena energija za sisteme grejanja, hlađenja i ventilacije
prostora
Za svaku kombinaciju sistema grejanja, hlađenja i ventilacije, godišnja potrošnja energije za grejanje i
godišnja potrošnja energije za hlađenje, uključujući gubitke sistema, definisana je kao funkcija
potražnje (potreba) za energijom za grejanje i hlađenje na način koji je opisan u odeljku 3.5 i 3.6,
odnosno, izražena u MJ. Potrošnja (korišćenje) pomoćne energije se proračunava odvojeno, kao što je
opisano u odeljku 3.7.
3.2 Potražnja za ventilacijom
3.2.1 Prenos toplote putem ventilacije, način grejanja
Za svaki mesec, prenos toplote putem ventilacije, QV-heat, proračunava se kao:

gde,
QV-heat je prenos toplote putem ventilacije, u MJ
HV-heat je koeficijent gubitka toplote tokom ventilacije, u W/K
0864.0)( ••−•= −− nHQ eiheatVheatv θθ


25
je unutrašnja temperatura (unutar zgrade, to jest, podešena vrednost temperature kao
parametar regulisanja toplote uzete iz baze podataka o aktivnostima za područje aktivnosti)
je spoljna temperatura (prosečna mesečna temperatura uzeta iz klimatskih podataka
za jedan sat za tu lokaciju ) u K
n je broj dana u jednom mesecu
0.0864 je faktor promene iz W∙dana u MJ.
Koeficijent gubitka toplote tokom ventilacije

gde:

HV-heat je koeficijent gubitka toplote, u W/K
je kapacitet toplote vazduha po zapremini ~ 1.2 kJ/m3K (proizvod gustine vazduha u kg/m3, i
specifičnog kapaciteta toplote vazduha u kJ/kgK).
je protok vazduha (stepen protoka vazduha) u prostoru pod klimatizacijom u l/s za m2 podne
površine
je podna površina zone u m2.
Dovođenje vazduha tokom ventilacije

gde:
je dovođenje vazduha u prostoru pod ventilacijom u l/s po površini u m2
je dovođenje vazduha u prostoru pod ventilacijom zbog filtriranja, pretvorena, deljenjem sa
3.6 od m3/h za m2 u l/s po površini poda u m2
je efikasnost sistema regeneracije toplote. Standardne vrednosti sistema su data u tabeli 9, ali
se mogu koristiti i druge vrednosti ako su opravdane raspoloživim podacima.
je dovođenje vazduha u prostoru pod ventilacijom koji se stvara mehaničkom ventilacijom
tokom rada, u l/s po površini poda u m2. Ova vrednost se može dobiti korišćenjem zahteva za
ventilaciju utvrđenog u bazi podataka aktivnosti za svaku vrstu aktivnosti.
iθ
eθ
AucH heatvaaheatV •••= −− ρ
aa c•ρ
heatvu −
A
heatnvheatmvHRvheatv uuuu ,,,,inf )1(6.3/ +•−+= −− η
heatvu −
inf−vu
HRη
heatmvu ,,


26
je ovođenje vazduha u prostoru pod ventilacijom koji se stvara iz prirodne ventilacije u l/s za
površinu poda u m2. Ova vrednost se može dobiti korišćenjem zahteva za ventilaciju utvrđenih u bazi
podataka aktivnosti o svakoj vrsti aktivnosti.
Tabela 78: Standardna efikasnost sistema regeneracije toplote
Sistem regeneracije toplote Efikasnost
Toplotni izmenjivač sa pločicom (Rekuperator) 0.65
Termičke cevi 0.60
Termički točak 0.65
Termička spirala 0.50

3.2.2 Prenos toplote putem ventilacije, način hlađenja
Za svaki mesec, prenos toplote putem ventilacije QV-cool proračunava se na sledeći način:

gde:
QV-cool je prenos toplote putem ventilacije, u MJ
HV-cool je koeficijent gubitka toplote tokom ventilacije, u W/K
je unutrašnja temperatura (podešena vrednost temperature kao parametar za
regulisanje hlađenja uzete iz baze podataka aktivnosti za zonu aktivnosti)
je modifikovana temperatura spoljašnjeg vazduha kao što je prikazano u Tabeli 10;
n je broj dana u mesecu, u danima
0.0864 je faktor pretvaranja iz W∙dana u MJ.







heatnvu ,,
0864.0)( ' ••−•= −− nHQ eicoolVcoolv θθ
iθ
e
'θ


27
Tabela 79: Korišćene vrednosti za temperaturu isporučenog vazduha za proračunavanje
mesečnih gubitaka putem ventilacije o potražnjama hlađenja
Mesec (°C)
Januar 16.0
Februar 16.0
Mart 16.0
April 16.0
Maj 16.0
Jun 17.0
Jul 18.5
Avgust 18.3
Septembar 16.0
Oktobar 16.0
Novembar 16.0
Decembar 16.0

Koeficijent gubitka toplote putem ventilacije

gde:
HV-heat je koeficijent gubitka toplote tokom ventilacije, u W/K
je kapacitet toplote vazduha po zapremini ~ 1.2 kJ/m3K (proizvod gustine vazduha u kg/m3, i
specifičnog kapaciteta toplote vazduha u kJ/kgK).
je protok vazduha u prostoru pod ventilacijom po površini poda l/sm2
je površina poda zone u m2.
Dovođenje vazduha za potrebe ventilacije

gde:
je dovođenje vazduha u prostoru pod ventilacijom u l/s po površini poda u m2
dovođenje kroz prostor pod ventilacijom kroz infiltraciju, pretvorena, deljenjem sa 3.6 iz m3/h
za m2 u l/s za m2 površine poda.
e
'θ
AucH coolvaacoolV •••= −− ρ
aa c•ρ
coolvu −
A
mvHRvcoolv uuu ,inf )1(6.3/ •−+= −− η
coolvu −
inf−vu


28
je dovođenje vazduha kroz prostor pod ventilacijom koja rezultira usled mehaničke ventilacije
tokom rada u l/s za m2 prostora poda. Ova vrednost je utvrđena potražnjom za ventilacijom kao što je
utvrđeno u bazi podataka aktivnosti o svakoj vrsti aktivnosti.
je efikasnost sistema regeneracije toplote. Standardne vrednosti su prikazane u Tabeli 9, ali se
mogu koristiti i druge vrednosti ako su opravdane raspoloživim podacima. Ovaj parametar je podešen
na 0 ako se regeneracija toplote može preskočiti ili prekinuti u leto (referisana kao varijabilna
efikasnost regeneracije toplote).

3.2.3 Kontrolisana ventilacija na osnovu potražnje
Ova metodologija obuhvata mogućnost modeliranja kontrolisane ventilacije prema potražnji za zone
sa mehaničkom ventilacijom, dok za zone sa prirodnom ventilacijom postoji mogućnost povećanja
kontrole ventilacije koja se odnosi na kontrolu prirodne ventilacije sa Sistemom za upravljanje
zgradama (SUZ), koje podrazumeva modifikaciju dovođenja vazduha koji se prirodno obezbeđuje u
prostoru na osnovu vrste kontrole). Detalji o primeni kontrolisane ventilacije na osnovu potražnje dati
su u nastavku:
Za zone čija je ventilacija utvrđena kao mehanička, opcije su sledeće:
1. Ne postoji kontrolisana ventilacija na osnovu potražnje (standardna opcija);
2. Kontrola zasnovana na potražnji zavisi od broja stanovnika;
3. Kontrola zasnovana na potražnji zavisi od senzora gasa.
Ako je izabrana opcija 2 ili 3 od gore navedenih opcija, onda ova metodologija daje sledeće opcije:
4. Kontrola putem rotora (leptira, standardna opcija);
5. Kontrola putem brzine ventilatora.

Za zone čija je ventilacija definisana kao prirodna, opcije su sledeće:
6. Ne postoji kontrolisana ventilacija na osnovu potražnje (opcija koja je automatski podešena);
7. Dodatna ventilacija.

Modifikovan stepen svežeg vazduha kontrolisano na osnovu potražnje (FARdc) treba odrediti
stepenom svežeg vazduha u bazi podataka aktivnosti (FARmax) na sledeći način:

gde je FARmax stepen ventilacije po licu iz baze podataka aktivnosti pomnoženo sa većom gustinom
prisustva lica tokom perioda korišćenja (npr., l/s po m²),
FARlower je veća od obe: FARmin ili (0.6 × FARmax).
mvu ,
HRη
( )( )max1 FARCFARCFAR dclowerdcdc ×−+×=


29
gde je FARmin stepen ventilacije po licu iz baze podataka aktivnosti pomnoženo sa minimalnom
gustinom prisustva tokom perioda korišćenja (ovo može biti nula za pojedine aktivnosti).
Cdc je koeficijent kontrole prema potražnji koji se definiše na osnovu podataka iz Tabele 11.

Tabela 80: Vrednosti koeficijenta za kontrolu po zahtevu
Vrsta kontrole na zahtev Koeficijent kontrole na zahtev (Cdc)
Nijedna 0
Kontrola zasnovana na broju prisutnih lica
0.85

Kontrola zasnovana na senzorima gasa 0.95
Dodatna prirodna ventilacija 0.5
3.2.4 Dovođenje vazduha kroz infiltraciju (grejanje i hlađenje)
Ova metodologija je izvedena iz standarda SK EN 15242 KES-a.
Kada se može pretpostaviti da ne postoji nikakva interakcija između sistema ventilacije (npr.
mehanički sistem) i uticaja protoka (gubitka), može se koristiti pojednostavljena metoda za
proračunavanje infiltriranih i eksfiltriranih vrednosti vazduha (vazduh koji je prodirao unutra sa
spoljašnjeg okruženja i vazduh koji je izašao iz unutrašnjosti u spoljno okruženje) na sledeći način:
Proračunava protok vazduha kroz spoljašnje zidove (omotač) zgrade zbog dejstva dimnjaka
(infiltracija, odnosno eksfiltracija vazduha kao posledica promene temperature spoljašnjeg i
unutrašnjeg vazduha), uv-inf-stack, i uticaja vetra, uv-inf-wind, bez obzira na mehanički protok ili protok
vazduha koji je potreban za proces sagorevanja.
Proračunava infiltraciju zbog dejstva dimnjaka (uv-inf-stack)
Za svaki spoljni zid, protok vazduha zbog dejstva dimnjaka proračunava se pomoću sledeće
jednačine:
[m3/h po m2 spoljnih zidova]
gde:
Q4Pa je karakteristika protoka vazduha za promenu pritiska od 4 Pa, na m3/h po m2 spoljnog
omotača, to jest prosečna zapremina vazduha na sat (u m3/h) koji prolazi kroz jedinicu površine
omotača zgrade (u m2) kada se podvrgava promeni pritiska između unutrašnjeg i spoljašnjeg pritiska
od 4 Paskala. Ulazna vrednost data od korisnika je cirkulacija vazduha za razliku pritiska od 50Pa i
korišćenjem informacija iz Tabele 12 za njegovo pretvaranje u protok vazduha za razliku pritiska od
4Pa, pre nego što se koristi u gornjoj jednačini. Površina spoljnog omotača zgrade definisana je kao
ukupna površina poda, zidova i krova koji dele unutrašnju zapreminu od spoljnog okruženja.
Konvencionalna vrednost hstack iznosi 70% visine zona Hz.
abs je apsolutna vrednost.
667.0
4inf ))((0146.0 iestackPastackv abshQu θθ −•••=−−


30
θe je spoljna temperatura (mesečni prosek dobijen klimatskim podacima za jedan sat za tu
lokaciju).
θi je unutrašnja temperatura (podešena vrednost temperature za slučajeve grejanja uzeto iz baze
podataka aktivnosti o području aktivnosti).


Tabela 81: Primeri o karakteristikama protoka 46








46 Izvučeno iz SK EN 15242– Ventilacija zgrada — Metode izračunavanja za određivanje stepena protoka
vazduha u zgradama uključujući filtriranje.

m3/h za m2 spoljnog omotača (exp
n=0.667)
Nivo protoka Q4Pa Q10Pa Q50Pa
Jednoporodični
Nizak 0.5 2 2.5
Srednji 1 2 5
Visok 2 3.5 10
Višeporodični; ne
stambani, osim
industrijski
Nizak 0.5 1 2.5
Srednji 1 2 5
Visok 2 3.5 10
Industrijski
Nizak 1 2 5
Srednji 2 3.5 10
Visok 4 7 20
n(zapremina.h) (exp n=0.667) Spoljna
površina/zapremina Nivo protoka n4Pa n10Pa n50Pa
Jednoporodični
Nizak 0.4 0.8 1.9 0.75
Srednji 0.8 1.5 3.8 0.75
Visok 1.5 2.6 7.5 0.75
Višeporodični; ne
stambani, osim
industrijski
Nizak 0.2 0.4 1.0 0.4
Srednji 0.4 0.8 2.0 0.4
Visok 0.8 1.4 4.0 0.4
Industrijski
Nizak 0.3 0.6 1.5 0.3
Srednji 0.6 1.1 3.0 0.3
Visok 1.2 2.1 6.0 0.3


31


Proračunajte infiltraciju zbog uticaja vetra (uv-inf-wind)
Za svaki spoljni omotač, vazdušna struja zbog uticaja vetra se proračunava na sledeći način:
[m3/h po m2 spoljnog omotača]
gde:
Q4Pa je e ista kao što je definisano gore.
je koeficijent pritiska vetra definisan kao:
ο Za vertikalne zidove: promena koeficijenta pritiska vetra između pogođenih strana od
vetra i strana koja nisu pogođena vetrom za određeni pravac vetra. Konvencionalna
vrednost iznosi 0.75.
ο Za krov: koeficijent pritiska vetra na površini krova.
ο Ravni krov: prosečno u iznosu od 0.55;
ο Krov sa vrhom: prosečno u iznosu od 0.35.
Vsite je brzina vetra u zgradi u m/s definisana za:
ο Vertikalne zidove: prosečna brzina vetra za sektor vetra od ±60º na osovini spoljnjeg
zida (pravac).
ο Za krovove: brzina vetra uzimajući u obzir sve sektore vetra.
Zatim, za svako područje prikupljaju se doprinosi uticaja vetra od svih spoljnih omotača, u strujanju
vazduha.
667.02
4inf )(0769.0 sitepPawindv VCQu •∆••=−−
pC∆
pC∆
pC∆
pC∆

m3/h za m2 površina poda (exp
n=0.667) Spoljna površina/
površina poda

Nivo
protoka
Q4Pa Q10Pa Q50Pa
Jednoporodični
Nizak 0.9 1.8 4.5 1.8
Srednji 1.8 3.6 9.0 1.8
Visok 3.6 6.3 18.0 1.8
Višeporodični; ne
stambani, osim
industrijski
Nizak 0.6 1.1 2.8 1.1
Srednji 1.1 2.2 5.5 1.1
Visok 2.2 3.9 11.0 1.1
Industrijski
Nizak 1.5 3.0 7.5 1.5
Srednji 3.0 5.3 15.0 1.5
Visok 6.0 10.5 30.0 1.5


32

Izračunajte rezultujući protok vazduha, uv-sw, za svako područje, koristeći sledeću jednačinu:
[m3/hm2 spoljni omotači]
gde:
uv-inf-stack je doprinos strujanja vazduha od svih omotača pod uticajem dimnjaka za to područje
u m3/hm2.
uv-inf-wind je doprinos strujanja vazduha od svih omotača pod uticajem vetra za to područje, u
m3/hm2.
Q4Pa je isto kao što je gore definisano.
Približno, infiltrirani deo, uv-inf, može se definisati korišćenjem sledeće jednačine:
[m3/hm2 spoljni zidovi ]
gde:
uv-diff je razlika izmeću isporučene i uklonjene vazdušne struje (proračunate bez dejstva dimnjaka ili
vetra).

Međutim, pojednostavljeni pristup ne uzima u obzir činjenicu da ukoliko postoji razlika između
isporuke i uklanjanja, zona će biti u stanju pod-pritiskom ili nad-pritiskom. Stoga:
uv-inf = uv-sw [m3/hm2 spoljašnjeg omotača]
istovremeno, rezultujući protok vazduha se pretvara u jedinicu podne površine.
[m3/hm2 podna površina]
gde:
Aenv je ukupna površina spoljašnjeg omotača definisana kao ukupna površina poda, zidova i krova
koja dele unutrašnju zapreminu jedne specifične zone od spoljašnjeg okruženja, izraženo u m2.
Azone je podna površina zone izražena u m2.
3.3 Potražnja za toplom vodom
Potražnja za toplom vodom za korišćenje domaćinstava u svakoj oblasti treba proračunati kao:
Potražnja za toplom vodom (MJ/mesecu) = Potražnja u bazi podataka * 4.18 / 1000 * POVRŠINA
oblasti * ∆T
Pa
windvstackv
windvstackvswv Q
uu
uuu
4
inf
infinf
14.0
),max( −−−−−−−−
••
+=
swvdiffvv uuu −−− += ),0max(inf
zone
env
swvv A
A
uu •= −−inf


33
gde je:
Potražnja u bazi podataka potražnja za toplom vodom u bazi podataka aktivnosti n l/m2 za
mesec dana.
∆T razlika u temperaturi (stepen C na koji se voda zagreva), uzeta kao 50°C.
4.18 /1000 specifični kapacitet toplote vode u MJ/kgK
POVRŠINA zone u m2.

Proračunavanje gubitaka tokom distribucije za svaku zonu mesečno (MJ/mesecu):
Ukoliko je dužina cevi za prenos tople vode veća od 3m, onda se gubici tokom distribucije računaju
kao
Gubitak tokom distribucije = 0.17 * potražnja za toplom vodom
gde
0.17 je standardna mesečna vrednost gubitka u sistemu distribucije tople vode (MJ/mesecu) za
mesečnu potražnju za toplom vodom (MJ/mesecu).

Za svaki sistem tople vode (STV):
ο Da se vrše proračuni za svaki Sistem solarne energije (SSE) koji služi STV-u za
proračunavanje doprinosa SSE-a za STV, koji se koristi za smanjenje potražnje za
toplom vodom;
ο Da se proceni potražnja za toplom vodom, površina koja se opslužuje i gubici tokom
distribucije za STV-e koristeći:
ο Iznos mesečne potražnje za sve zone i koje STV opslužuje;
ο Iznos mesečnog gubitka tokom distribucije za sve zone i koje STV opslužuje;
ο Iznos površine svih zona koje STV opslužuje;
ο Da se proceni najranije vreme početka i najkasnije vreme završetka za svaku zonu koje
STV opslužuje;
ο Da se uzme u obzir doprinos solarne energije, Odeljak 3.9, ukoliko je primenljivo;
ο Da se uzme u obzir doprinos sistema za kombinovanu proizvodnju energije (KPE)
ukoliko je primenljivo.
3.3.1 Skladištenje tople vode
Ukoliko sistem tople vode uključuje rezervoar, a veličina rezervoara nije posebno data kao ulazna
veličina, onda će se veličina rezervoara proračunati kao:


34
Veličina rezervoara (litar) = Dnevna potražnja (MJ/danu) * 18
gde:
Dnevna potražnja = maksimalna mesečna potražnja/broju dana mesečno
18 je računarska vrednost - veličina rezervoara je 18 litara po MJ dnevne potražnje.

Ukoliko korisnik nije uneo gubitke u rezervoaru, onda se oni računaju kao:
Gubici u rezervoaru (MJ/mesecu) = Dnevni gubici u rezervoaru (kWh/litar u rezervoaru)*(veličina
rezervoara 5) 1/3 * (365/12)*(veličina rezervoara) 2/3 * 3.6
gde:
Dnevni gubitak u rezervoaru je gubitak u rezervoaru za jedan dan u kWh po litru rezervoara i
računa se na sledeći način:
ο Za neizolovane sudove za skladištenje: 0.1425 kWh/danu za jedan litar u rezervoaru
ο Za sudove sa slobodnom izolacijom debljine izolacionog sloja t mm: 0.005 + 1.76/(t +
12.8)
ο Za sudove opremljene fabričkom izolacijom sa izolacijom debljine t mm: 0.005 + 0.55/(t
+ 4)
Veličina rezervoara 5 je veličina rezervoara u litrima, ukoliko je godišnja potražnja za toplom
vodom 5 MJ/ m2, odnosno, računa se kao = (5/365) * 18 * površina kojoj služi
365/12 množenje sa brojem dana i deljenje sa brojem meseci radi dobijanja mesečnih gubitaka u
rezervoaru.
Veličina rezervoara je veličina rezervoara za toplu vodu u litrima, kao što je gore izračunato ili
kao ulazna veličina od strane korisnika.
3.6 faktor za pretvaranje gubitaka iz kWh u MJ.
3.3.2 Sekundarna cirkulacija
Ukoliko STV uključuje sekundarnu cirkulaciju, onda ukoliko je korisnik ne unese kao belešku, dužina
kola sekundarne cirkulacije se proračunava kao:
Dužina kola = sqrt (površina koja se opslužuje) * 4.0
gde:
površina koja se opslužuje je ukupna površina koju STV opslužuje, u m2.
4.0 je računarska vrednost.
Gubici sekundarne cirkulacije se proračunavaju kao:
Gubici sekundarnog cirkulacije (MJ/mesecu) = Gubici po metru (W/m) * dužina kola (m) * sati rada
* broj dana mesečno * 3.6/1000


35
gde:
Gubici po metru su gubici sekundarne cirkulacije po metru, izračunati kao 15 W/m dužine kola
sekundarne cirkulacije, ukoliko nisu dati kao ulazne veličine;
Dužina kola dužina kola sekundarne cirkulacije u m;
Sati rada – broj sati rada STV-a dnevno;
3.6/1000 pretvara W u kWh, a zatim kWh u MJ;

Snaga pumpe sekundarne cirkulacije, ukoliko nije data kao ulazna veličina, treba se izračunati kao:
Snaga pumpe sekundarne cirkulacije (kW) = (0.25 * dužina kola + 42)/500
gde
dužina kola je dužina kola sekundarne cirkulacije u m;
0.25, 42 i 500 su kompjuterske vrednosti izvedene iz istraživanja.
Snaga pumpe sekundarne cirkulacije se zatim računa množenjem snage pumpe sa satima rada STV-a.
3.4 Korišćenje energije za osvetljenje
Energija za osvetljenje se treba računati prema (EN 15193-1).
Podaci za ovo proračunavanje uključuju energiju za osvetljenje, trajanje vremena rada uključujući
uticaj prisutnosti korisnika i uslove korišćenja dnevne svetlosti u različitim kontrolnim režimima.
Jednačina osvetljenja:

sa:
= [31, 28, 31, 30, 31, 30, 31, 31, 30, 31, 30, 31]. Broj dana u svakom mesecu
= energija za osvetljenje u W/m2 za svaki sat meseca j
= rezervna energija u W/m2 na sat
= Energija za osvetljavanje izloga u W/m2 za svaki sat meseca j
( )[ ] ( ) ( )
yearm
kWhj i
P
i
OddjOjiDjijj
light
PFPFFPN
W 2
1000
24
12
1
24
1
24
1
∑ ∑ ∑
= = =












×+×+××
=
jN
jP
pP
djP


36
= korektivni faktor dnevne svetlosti (sunca) (faktor upotrebe) za sat i meseca j
= korektivni faktor u vezi sa prisustvom korisnika za sat i meseca j
= korektivni faktor stanovanja za osvetljenje izloga za čitavu godinu
3.4.1 Izračunavanje energije osvetljenja u zgradi, Pj
Gustina snage osvetljenja za zgradu se izračunava korišćenjem jedne od sledećih opcija:
ο Korisnik metodologije utvrđuje energiju neophodnu za opšte osvetljenje (u W) kako bi se
postigao intenzitet svetlosti u svakoj zoni, pod uslovom da je intenzitet svetlosti jednak
ili veći od nivoa osvetljenja aktivnosti u bazi podataka, aktivnost i gustine snage (W/m2)
se izračunava deljenjem snage sa površinom zone. Kada je projektovani intenzitet
svetlosti manji od nivoa aktivnosti osvetljenja u bazi podataka aktivnosti, opšta gustina
snage bi trebala automatski biti proporcionalna sa nivoom osvetljenja aktivnosti.
ο Korisnik određuje efikasnost lampe (sijalice) u lumenu po kolu – Vati (W) i izveštaj o
generisanom osvetljenju od strane svetiljki kako bi utvrdili efikasnost osvetljenja u
smislu lumena svetiljki po kolu – Vati (W). Ovo se može izračunati prema petlji
osvetljenja (koje se zasniva na 60 svetiljki lumena po kolu – Vati) definisane prema
sledećoj jednačini za dobijanje gustine snage za opšte osvetljenje. Korisnik takođe može
koristiti intenzitet svetlosti u zoni, ukoliko je poznat, a zatim će se gustina snage
izračunati u skladu sa sledećim stavom.

Gustina snage (W/m²) će se promeniti kao funkcija geometrije za svaku modeliranu zonu
i biće određena korišćenjem sledeće jednačine:
Gustina snage za 100 lux = (1.93 + 0.007×R + 0.063×R²)/MF
Gde je R odnos ukupne površine zidova sa ukupnom površinom podova, gde je 8
maksimalna vrednost za R, a MF je faktor održavanja koji se računa kao 0.8. Gustina
snage za 100 lux se zatim množi sa nivoom intenziteta svetlosti za vrstu aktivnosti koja
se određuje bazom podataka aktivnosti i deli sa 100
ο korisnik označava vrstu svetiljke za svaku zonu na osnovu tabele 14 gde se efikasnost
svetiljke može računati prema petlji osvetljenja iz prethodnog stava za dobijanje gustine
snage opšteg osvetljenja. Korisnik takođe može koristiti intenzitet svetlosti u zoni,
ukoliko je poznat, a gustina snage će se zatim izračunati kako što je gore opisano.







DjiF
OjiF
OdF


37
Tabela 82: Automatska efikasnost osvetljenja koja se koristi tokom računanja u vezi sa
odabranom vrstom svetiljke
Vrsta svetiljke
Lumen svetiljke po kolu – Vat
Aktivnosti
sa bočnim
osvetljenjem
i sa
osvetljenjem
bez
dnevnog
osvetljenja
Aktivnosti sa
visokim
osvetljenjem
LED 27.5 33.0
Volfram- Halogena 7.5 9.0
Fluorescentna – kompaktna 22.5 27.0
T12 Fluorescentna – halofosfatna
– opterećenje sa niskim
frekvencijama
25.0 30.0
T8 Fluorescentna – halofosfatna –
opterećenje sa niskim
frekvencijama
27.5 33.0
T8 Fluorescentna – halofosfatna –
opterećenje sa visokim
frekvencijama
32.5 39.0
T8 Fluorescentna – trifosforna -
opterećenje sa visokim
frekvencijama
36.3 43.5
Halogena metalna 25.0 39.0
Živa sa visokim pritiskom 22.5 27.0
Natrijum sa visokim pritiskom 35.0 42.0
T5 Fluorescentna – trifosforna –
obavijena – opterećenje sa visokim
frekvencijama
37.5 45.0
Fluorescentna (bez detalja) 22.5 27.0
3.4.2 Proračunavanje snage osvetljenja izloga u zgradi, Pdj
Osvetljenje izloga će se definisati u smislu efikasnosti svetiljke prosečnog osvetljenja za svaku zonu,
koja će se računati prema efikasnosti od 15 lumena svetiljke po kolu - Vat (W) kako bi se prilagodila
vrednost osvetljenja izloga u vezi sa aktivnošću u bazi podataka aktivnosti.
3.4.3 Proračunavanje parazitne energije, Pp
Samo ukoliko su predstavljeni stvarni podaci, pretpostavlja se da će opterećenje parazitne energije Pp
biti:
ο Ručni prekid: 0 W/m2


38
ο Fotoćelijska kontrola: automatska vrednost za digitalno adresirane sisteme = 0.57 W/m2,
automatska vrednost za nezavisne senzore = 0.3 W/m2,
ο Identifikacija upotrebe: automatska vrednost = 0.3 W/m2
3.4.4 Proračunavanje korektivnog faktora dnevne svetlosti (sunca), FDji
Faktor uticaja dnevne svetlosti (faktor korišćenja), FD, je korišćenje osvetljenja u prostoru, izraženo
kao deo osvetljenja bez bilo kakvog doprinosa dnevne svetlosti.
Prodor dnevne svetlosti
Ovo je izraženo u smislu prosečnog faktora dnevne svetlosti (DF). Može se koristiti i u slučaju
svetlosti sa krova. Prosečni faktor dnevne svetlosti se računa da je:
ο Za bočne prozore: DF = DF1 = 45 Wwin/A
ο Za prostorije sa krovnom svetlošću koje pada horizontalno ili sa strehe: DF = DF2 = 90
Wroof/A
ο I za bočne prozore i za svetlo sa krova: DF = DF1 + DF2
Gde je Wwin ukupna površina prozora, uključujući i okvir, Wroof je ukupna površina krova sa koje
svetlost prodire uključujući i okvir, a A je površina svih soba (tavan, pod, zidovi i prozori).
Ovi brojevi važe za dupla stakla sa niskom emisijom. Ukoliko se koriste zasenčena stakla, pomnožite
normalni prenos svetlosti u skladu sa proizvođačem i podelite za 0.76.
Izračunavanje faktora dnevne svetlosti za prednji, srednji i zadnji deo sobe:
DFF je prosečna faktor dnevne svetlosti u prednjem delu sobe u prvih 3 metara (%)
DFF = (1.75 * DF1) + DF2
DFM je prosečan faktor dnevne svetlosti u srednjem delu sobe u drugih 3 metara (%)
DFM = (0.25 * DF1) + DF2
DFB je prosečan faktor dnevne svetlosti u zadnjem delu sobe nakon prvih 6 metara (%)
DFB = DF2.
Fotoelektrična kontrola
Proračunavanje faktora korišćenja:
Za zone koje su osvetljene dnevnom svetlošću kroz prozore samo u jednom smeru, faktor korišćenja
bi trebalo da uzme u obzir promenu kontrole između prednje i zadnje zone na sledeći način:
Ukoliko je fotoelektrični senzor samo na prednjem delu, onda:


39
1)..1(
2
)1(
)..( , ∗−+
+
∗= prozorabočsaosvetljenepovr
F
prozorabočsaosvetljenepovrF FDD
Ukoliko je fotoelektrični senzor na prednjem i zadnjem delu, onda:
BD
MDFD
D Fprozorabočsaosvetljenepovr
FF
prozorabočsaosvetljenepovrF ,
,, )..1(
2
)(
)..( ∗−+
+
∗=


Za zone sa krovnom svetlošću ili prozorima u suprotnim pravcima, gde je razlika u azimutu 175º ili
više, a odnos doprinosa dnevne svetlosti između suprotnih strana je manji od 3:1, onda se faktor
korišćenja računa kao:
BD
MDFD
D Fprozorabočsaosvetljenepovr
FF
prozorabočsaosvetljenepovrF ,
,, )..1(
2
)(
)..( ∗−+
+
∗=

gde
FD,F je faktor korišćenja za prednji deo sobe
FD,M je faktor korišćenja za srednji deo sobe
FD,B je faktor korišćenja za zadnju stranu prostorije
I oni se računaju prema vrsti kontrole osvetljenja na sledeći način:
Fotoelektrični prekidač:
Eext je intenzitet spoljašnje svetlosti (u kLux) – od podataka intenziteta svetlosti za određeno mesto
sličnog vremena sa onim prikazanim u Tabeli 14.
Edesign je intenzitet svetlosti izražen u Lux
Prednji deo sobe:
Ukoliko je Eext × DFF × 10 > Edesign onda je FD,F = 0
U suprotnom, ukoliko je: Eext × DFF × 10 > 0.5 × Edesign onda je FD,F = 0.5
U suprotnom: FD,F = 1
Srednji deo sobe:
Ukoliko je Eext × DFM × 10 > Edesign onda je FD,M = 0
U suprotnom, ukoliko je: Eext × DFM × 10 > 0.5 × Edesign onda je FD,M = 0.5
U suprotnom: FD,M = 1
Zadnji deo sobe:
Ukoliko je Eext × DFB × 10 > Edesign onda je FD,B = 0
U suprotnom, ukoliko je: Eext × DFB × 10 > 0.5 × Edesign onda je FD,B = 0.5


40
U suprotnom: FD,B = 1

Fotoelektrično zatamnjenje
Prednji deo sobe:
Ukoliko je: Eext × DFF × 10 > Edesign onda je FD,F = 0
U suprotnom: FD,F = (Edesign – Eext × DFF × 10) / Edesign
Srednji deo sobe:
Ukoliko je: Eext × DFM × 10 > Edesign onda je FD,M = 0
U suprotnom: FD,M = (Edesign – Eext × DFM × 10) / Edesign
Zadnji deo sobe:
Ukoliko je: Eext × DFB × 10 > Edesign onda je FD,B = 0
U suprotnom: FD,B = (Edesign – Eext × DFB × 10) / Edesign
Ručni prekidač
Ovo važi samo kada postoji lokalni ručni prekidač, što znači,
Maksimalna udaljenost od prekidača do svetiljke koju kontroliše je 6 m ili dvostruko od
pozicije visine svetiljke, ukoliko je ona veće
Ili ukoliko je površina sobe manja od 30 m2
Ovo se ne primenjuje u hodnicima i drugim prometnim prostorijama, prostorijama za sport/fitnes,
klizalištima za klizanje na ledu, svlačionicama, bazenima, prodajnim prostorijama, prostorijama za
prijem prtljaga, prostorijama za kontrolu bezbednosti, prostorijama za hranu/piće, salama,
bibliotekama, hladnjačama, izlozima, industrijskim prostorijama, skladištima i prostorijama za
izvođenje (scena) za koje je FD=1.
Rešenje sa ručnim prekidačem se uzima u obzir da se primenjuje samo kada zgrada počinje da se
koristi prvi put tog dana.
U tom slučaju, FD se računa kao:
Ukoliko je: Eext × DF × 10 > Edesign onda je FD = 0.5
I, ukoliko postoje bočni prozori u samo jednom smeru, onda je:
FD = (osvetljenje površine sa bočnih prozora) * 0.5 + (1 osvetljenje površine sa bočnih
prozora) * 0.5
Štaviše: FD = 1.


41
Ručna i fotoelektrična kontrola
FD se računa za svaku vrstu kontrole posebno, zatim se uzimaju najmanje dve vrednosti FD-a.
Tabela 83: Primer podataka intenziteta spoljašnje svetlosti u kilolux *
Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec
Vreme
630 0.0 0.2 2.2 2.1 6.8 9.0 7.4 3.7 0.7 0.0 0.0 0.0
730 0.3 2.0 7.3 7.3 13.0 15.1 13.9 9.9 4.5 0.7 0.7 0.1
830 2.2 6.5 12.5 12.6 19.3 20.9 20.0 16.6 11.0 4.2 3.8 1.6
930 5.8 10.6 17.1 18.2 24.7 26.0 26.1 22.6 16.9 9.4 7.8 4.7
1030 8.7 14.0 20.7 22.7 28.7 30.6 31.1 26.9 22.2 13.8 10.9 7.6
1130 10.2 15.3 22.5 26.1 31.0 32.6 34.9 30.6 25.0 17.1 12.6 9.0
1230 10.1 15.9 22.4 27.7 33.6 34.8 36.3 32.9 25.9 18.7 12.6 9.1
1330 8.9 13.7 20.4 27.6 33.8 35.4 35.9 33.1 25.4 19.0 11.0 7.7
1430 6.0 10.9 16.8 26.6 32.6 34.0 34.2 31.8 24.5 17.1 8.2 4.9
1530 2.5 6.7 12.5 24.0 29.1 30.2 31.1 28.3 21.1 14.0 3.9 1.6
1630 0.3 2.0 7.4 18.7 24.4 25.6 26.6 23.1 16.2 9.8 0.6 0.1
1730 0.0 0.2 2.3 13.4 18.9 20.5 20.7 17.0 10.5 4.2 0.0 0.0
1830 0.0 0.0 0.3 7.6 13.2 14.8 14.6 10.5 4.3 0.7 0.0 0.0
1930 0.0 0.0 0.0 2.1 6.8 9.1 8.1 3.8 0.7 0.0 0.0 0.0
* Van ovih sati, intenzitet spoljne svetlosti se računa da je nula
3.4.5 Korekcija prisustva, FOji
Ako u zgradi postoje prisutne osobe ali nema zahteva za osvetljenjem (npr. hotelska soba ili bolničko
odeljenje tokom noći), FO = 0.
U drugim slučajevima , FO je jednako sa 1 ako je rasveta regulisana na “centralni” način (takva
pretpostavka se obavlja ako ne postoji ručni menjač ili fotoelektrična kontrola).
U hodnicima ili drugim prometnim prostorijama, sport/fitnes, klizanje na ledu, svlačionice, bazeni,
prodajni prostori, prtljažni prostori, prostori za kontrolu bezbednosti, prostori za ishranu/piće, sale,
biblioteke, hladne prodavnice, izlozi, industrijski prostori, skladišta i prostorije za predstavu (scena),
FO je jednak sa 1 čak iako su prisutni senzori za detekciju stanovanja ili ručna kontrola, osim ako
automatski vremenski prekidač aktivira zatamnivač ili isključuje svetla (opcije “Auto On/slaba
rasveta" ili "Auto On / Auto Off "u tabeli 15).
Senzori za detekciju prisutnosti
FOi = FOC (i znači svaki sat u proračunavanju).
U ovim izrazima FOC je dat u tabeli 15. Vrste sistema su definisane sa standardima SKE-a SK EN
15193: Energetska efikasnost zgrada-Energetski zahtevi za rasvetom.


42
Tabela 84: Vrednosti FOC
Senzori za detekciju prisutnosti FOC
Sistemi bez automatske detekcije prisutnosti ili odsustva
Ručni prekidač On/Off 1.00
Ručni prekidač On/Off +dodatni automatski signal za isključivanje 0.95
Sistemi sa automatskom detekcijom prisutnosti ili odsustva
Automatsko uključivanje svetla / Slaba rasveta (zatamnjeno) 0.95
Automatsko uključivanje / Automatsko isključivanje 0.90
Ručno uključivanje / Slaba rasveta (zatamnjeno) 0.90
Ručno uključivanje / Automatsko isključivanje 0.82
3.4.6 Vremenski menjač –korišćen samo za osvetljavanje izloga –
proračunavanje FOd
Automatski vremenski menjač:
Ako postoji automatski vremenski prekidač za osvetljenje izloga, onda je
FOd = 1 – f
gde je f = 0.2 i predstavlja smanjenje od 20% gustine snage osvetljenje izloga.
Ako ne postoji automatski vremenski prekidač za osvetljenje izloga, onda je f = 0.
3.4.7 Korekcija merenja
Koristite bilo koju relevantnu korekciju (npr. alarmno podmerenje vrednosti izvan određene granice),
proračunate energije za grejanje, ako je primenljivo.
3.5 Upotreba energije za grejanje
Upotreba energije za grejanje će biti određena mesečno za svaki GVK sistem u zgradi. Kada se
izračuna potreba za energijom za grejanje svake zone zgrade (QNH) kako je opisano u odeljku 3.1.6,
potreba za energijom za grejanje za sistem GVK hi će biti zbir potrebe svih zona uključenih u sistemu
GVK (Hd). Tada će se upotrebljena energija za grejanje sistema GVK hi (He) proračunavati pomoću:
He = Hd / SSEFF
gde je SSEFF sezonska efikasnost sistema grejanja koja uključuje efikasnost generatora, gubitke
toplote u cevovodu i curenje cevovoda. Ovo ne uključuje energiju koju koriste ventilatori i pumpe.
Energija koja se koristi za grejanje u zgradi će biti dodatna energija koja se koristi za grejanje svih
GVK sistema uključenih u toj zgradi.


43
3.5.1 Korekcija merenja
Koristite bilo koju relevantnu korekciju (npr. alarmno podmerenje vrednosti izvan određene granice),
proračunate energije za grejanje, ako je primenljivo.

3.6 Upotreba energije za hlađenje
Upotreba energije za hlađenje će biti određena mesečno za svaki GVK sistem definisan u zgradi.
Kada se proračunava potreba za energijom za hlađenje za svaku zonu zgrade (QNC) kako je opisano u
odeljku 3.1.7, potražnja za energijom za hlađenje GVK sistema će biti zbir potrebe za sve zone koje
su uključene u GVK sistemu (Cd). Tada će se energija koja se koristi za hlađenje GVK hi (Ce) sistema
izračunati pomoću:
Ce = Cd / RSEES
gde je RSEES sezonski odnos energetske efikasnosti sistema hlađenja, koji uključuje efikasnost
hlađenja, sticanje toplote u sistemu cevovoda, curenje cevovoda i uklanjanje latentne energije (bilo
namerne ili ne), i ne uključuje energiju koju koriste ventilatori i pumpe.
Energija koja se koristi za hlađenje u zgradi će biti dodatna energija koja se koristi za hlađenje svih
GVK sistema uključenih u toj zgradi
3.6.1 Korekcija merenja
Koristite bilo koju relevantnu korekciju (npr. alarmno podmerenje vrednosti izvan određene granice),
proračunate energije za hlađenje, ako je primenljivo.

3.7 Upotreba pomoćne energije
Upotreba pomoćne energije će se izračunati mesečno za svaku definisanu zonu u zgradi, u zavisnosti
od njene strategije usluga.
3.7.1 Zahtevi za podatke
ο Stepen ventilacije:
ο Za mehaničku ventilaciju, metodologija treba da koristi stopu svežeg vazduha na
osnovu podataka o aktivnostima (za izabranu aktivnost u zoni).
ο Za mehaničko uklanjanje vazduha, kao ulazna veličina traži se stopa cirkulacije
vazduha.
ο Specifična snaga ventilatora (SSV):


44
ο SSV je potreban kao ulazna količina u slučaju mehaničke ventilacije, bilo na nivou
zona ili GVK-a.
ο SSV takođe treba da se obezbedi na nivou zone u kojoj postoji mehaničko zonsko
uklanjanje.
3.7.2 Definicija algoritama
Pomoćna energija je energija koju koriste kontrolori, pumpe i ventilatori uključeni u GVK sisteme.
Pomoćna energija za svaku zonu treba se proračunavati mesečno, kao što je prikazano u nastavku
(kWh/m2), a zatim se umnožava sa površinom zone u (m2) i, ako je primenljivo, takođe korigovana za
faktor električne energije zgrade.
Pomoćna energija je proizvod gustine pomoćne energije i godišnjih radnih sati sistema za grejanje iz
baze podataka o aktivnostima (to jest sati kada je podešena vrednost temperature grejanja veća od
podešene vrednosti temperature automatskog smanjenja grejanja na osnovu
dnevnog/nedeljnog/godišnjeg rasporeda iz baze podataka o aktivnostima).
Gustina pomoćne energije je količina gustine energije pumpe i ventilatora. Energija za druge
pomoćne usluge u zgradi kao što su sekundarna cirkulacija tople vode, ventilatora mešanja (izduvni
ventilatori vazdušnih slojeva različitih temperatura), prisilna cirkulacija vode u sistemu grejanja
solarnom energijom itd., će biti dodatni elementi energije ventilatora i pumpi.
Energija pumpi
Gustina energije pumpi za postojeću zgradu će zavisiti od tipa GVK sistema čak i ako pumpa sadrži
promenljivi kontrolor brzine. Tabela 16 određuje za koje vrste GVK sistema treba izračunati energiju
pumpi čak i ako je dostupna opcija specifikacije brzine promenljivog pumpanja. U tabeli 17 prikazane
su gustine energije pumpi za pumpanje sa konstantnom brzinom kao i za pumpanje promenljivom
brzinom.
Tabela 85: Određivanje energije pumpe za GVK sisteme
Vrsta GVK sistema Energija pumpe
Promenjena brzina
dozvoljenog
pumpanja
Centralno grejanje koje koristi vodu: radijatori Samo TVNT47 Da
Centralno grejanje koje koristi vodu: konvekcijom Samo TVNT Da
Centralno grejanje koje koristi vodu: grejanje poda Samo TVNT Da
Centralno grejanje sa distribucijom vazduha Nijedno Ne
Druga lokalna grejanja- ventilacijom (distribucije) Nijedno Ne
Druga lokalna grejanja - bez ventilacije
(distribucije)
Nijedno Ne
Zračno grejanje bez čunkova Nijedno Ne
Zračno grejanje sa čunkovima Nijedno Ne
Zračno grejanje sa više upaljača Nijedno Ne

47 Topla voda niske temperature


45
Vrsta GVK sistema Energija pumpe
Promenjena brzina
dozvoljenog
pumpanja
Vazdušno grejanje sa čunkovima i ojačanom
konvekcijom
Nijedno Ne
Vazdušno grejanje bez čunkova i ojačanom
konvekcijom
Nijedno Ne
VAV sa jednim cevom Obe TVNT i HV 48 Ne
VAV sa dualnim cevima Obe TVNT i HV Ne
Unutrašnji pakovani kabinet (VAV) Obe TVNT i HV Da
Spiralni ventilacioni sistemi Obe TVNT i HV Da
Indukcioni sistem Obe TVNT i HV Da
Sistem nepromenljive zapremine (fiksna stopa
svežeg vazduha)
Obe TVNT i HV Ne
Sistem nepromenjive zapremine (promenljiva
stopa svežeg vazduha)
Obe TVNT i HV Ne
Višezonalni (topli/vrući omotač) Obe TVNT i HV Ne
Ponovno terminalno grejanje (nepromenljiva
zapremina)
Obe TVNT i HV Ne
Dualne cevi (nepromenljiva zapremina) Obe TVNT i HV Ne
Hlađeni plafoni ili hlađeni pasivni zraci i preseljena
ventilacija
Obe TVNT i HV Da
Hlađeni pasivni zraci Obe TVNT i HV Da
Toplotna pumpa vodenog kola Obe TVNT i HV Ne
Split ili multisplit sistem Nijedno Ne
Sistem hlađenja za jednu sobu Nijedno Ne
Tabela 86: Gustina snage pumpe
Konfiguracija pumpe
Gustina snage pumpe (W/m2)
Samo TVNT Obe TVNT i HV
Pumpanje konstantnom brzinom
0.6 Pumpanje
promenljivom
brzinom sa
pumpom sa
diferencijalnim
senzorom
1.8
Pumpanje promenljivom brzinom sa pumpom sa
diferencijalnim senzorom
0.5 1.5
Pumpanje promenljivom brzinom sa pumpom sa
diferencijalnim senzorom u sistemu
0.4 1.1
Pumpanje promenljivom brzinom sa senzorom višestrukog
pritiska u sistemu
0.3 0.9

48 Hladna voda


46
Snaga ventilatora
Za zone čija je strategija usluga mehanička ventilacija kao i grejanje i/ili hlađenje, gustina snage
ventilatora se određuje za svaku zonu pomoću jedne od sledećih jednačina:




Gde je FARmax najveća stopa snabdevanja svežim vazduhom (l/s po m²) koja se određuje vrstom
aktivnosti i “SCR” je stopa snabdevanja klimatizovanog prostora (tj. stopa cirkulacije vazduha
potrebnog za klimatizaciju prostora u l/s po m²), koja se proračunava na sledeći način:

Gde je ρ =1.2 kg/m³, Cp = 1.018 kJ/kgK, ΔT = 8K, PSH je najveće opterećenje grejanja prostora a
PSC je najniže opterećenje hlađenja prostora (u W/m² površine svake zone).
Tabela 87: Određivanje jednačine energije pumpe za GVK sisteme

Vrsta GVK sistema Gustina snage pumpe
Centralno grejanje koje koristi vodu: radijatori -
Centralno grejanje koje koristi vodu: konvekcijom -
Centralno grejanje koje koristi vodu: grejanje poda -
Centralno grejanje sa distribucijom vazduha FPS2
Druga lokalna grejanja- ventilacijom -
Druga lokalna grejanja - bez ventilacije) -
Zračno grejanje bez čunkova -
Zračno grejanje sa čunkovima -
Zračno grejanje sa više upaljača -
Vazdušno grejanje sa čunkovima i ojačanom konvekcijom -
Vazdušno grejanje bez čunkova i ojačanom konvekcijom -
VAV sa jednim cevom FPS2
VAV sa dualnim cevima FPS2
Unutrašnji pakovani kabinet (VAV) FPS1
Spiralni ventilacioni sistemi FPS1
Indukcioni sistem FPS3
( ) ( )terminalcentral SFPSCRSFPFARFPS ×+×= max1
( ) centralSFPSCRFARofGreaterFPS ×= ,max2
centralSFPFAR
SCR
ofGreaterFPS ×




= max3 ,5
centralSFPFARFPS ×= max4
( )
( )TC
PSCPSHofGreater
SCR
p ∆××
=
ρ
,


47
Vrsta GVK sistema Gustina snage pumpe
Centralno grejanje koje koristi vodu: radijatori FPS2
Centralno grejanje koje koristi vodu: konvekcijom FPS2
Višezonalni (topli/vrući omotač) FPS2
Ponovno terminalno grejanje (nepromenljiva zapremina) FPS2
Dualne cevi (nepromenljiva zapremina) FPS2
Hlađeni plafoni ili hlađeni pasivni zraci i preseljena ventilacija FPS4
Hlađeni pasivni zraci FPS3
Toplotna pumpa vodenog kola FPS2
Split ili multisplit sistem -
Sistem hlađenja za jednu sobu -

Za zone čija je strategija usluga mehanička ventilacija (koja može uključivati regeneraciju toplote), ali
ne i grejanje i hlađenje, gustina snage ventilatora je proizvod stope snabdevanja svežim vazduhom iz
baze podataka o aktivnostima i specifične snage ventilatora definisane na nivou zone.
Za zone sa mehaničkim izduvanjem, gustina snage ventilatora je proizvod stope izduvanja i specifične
snage ventilatora. Energija izduvnog ventilatora će biti dodatna za ventilatorsku energiju za
dovodnu/izduvnu ventilaciju, ako je dostupna
Za zone sa ventilatorima za mešanje sledeće se dodaje mesečnom pomoćnom proračunavanju
energije:
1/3.6 kWh/m2 (i.e., 1 MJ/m2).
Energija za druge pomoćne usluge u zgradi, kao što je sekundarna cirkulacija tople vode (Odeljak
3.3.2) i prisilna cirkulacija za sisteme zagrejavanja vode solarnom energijom (Odeljak 3.9) itd., će biti
dodatna energija ventilatora i pumpe.
Ventilacija kontrolisana prema potražnji
Osim uticaja na opterećenje svežeg vazduha (energija za zagrejavanje i hlađenje svežeg vazduha),
ventilacija kontrolisana prema potražnji može takođe uticati na pomoćnu energiju. Kada regulisanje
cirkulacije vazduha koristi ventilaciju sa kontrolisanjem brzine (tj. Korišćenjem ventilatora sa
promenljivom brzinom), proračunavanje pomoćne energije će koristiti FARdc umesto FARmax, ali ako
regulisanje cirkulacije vazduha koristi “ventilni” kontrolor, onda proračunavanje pomoćne energije
neće biti uticano.
3.8 Upotreba energije za toplu vodu
Kao što je opisano u odeljku 3.3, za svaki sistem tople vode (STV) , metodologija mora izračunati:
ο Gubitke u rezervoaru
ο Gubitke u sekundarnoj cirkulaciji


48
ο Energiju pumpe sekundarne cirkulacije (dodata kod pomoćne energije).
Efikasnost distribucije mesečnog STV-a se proračunava kao:
Efikasnost distribucije






++
+
=
)/(lim)/(
)/()/(
)/(
muajMJsekondaritqarkuleHumbjetmuajMJtrezervuarieHumbjet
muajMJesshpërndarjeHumbjetmuajMJngrohtëtëujëpërKërkesa
muajMJngrohtëtëujëpërKërkesa
esshpërndarjeEfiçienca

Izračunajte potrošnju energije za toplu vodu STV kao:
Potrošnja energije za toplu vodu
ngrohtëtëujittëgjenerimiteEfiçienca
esshpërndarjeEfiçienca
ngrohtëtëujëpërKërkesa
muajMJngrohtëtëujëpërenergjisëiKonsumi






=)/(

Ako je sistem tople vode povezan sa solarnim sistemom grejanja i / ili kombinovanim sistemom za
proizvodnju kombinovane toplote i energije toplotne i električne energije (KPE), potrošnja energije za
zagrejavanje vode proračunava se kao:
ngrohtëtëujittëgjenerimiteEfiçienca
ujitesolarengrohjangaKontributi
CHPngakontributi
esshpërndarjeEfiçienca
ngrohtëtëujëpërKërkesa
)muaj/MJ(ngrohtëtëujëpërenergjisëiKonsumi










−
−





=

Ako se topla voda obezbeđuje iz GVK sistema, a ne iz nezavisnog generatora, efikasnost toplotnog
generatora se smanjuje za 5% za proračunavanje zagrevanja vode kako bi se uzelo u obzir smanjenje
efikasnosti dela opterećenja (s obzirom da je veličina generatora prilagođena za smeštaj opterećenja
prostora i zagrejavanje vode.
3.9 Sistemi solarne termičke energije
Energija proizvedena iz sistema termičke solarne energije treba se izračunati prema orijentaciji
kolektora i nagiba. Da bi se izračunalo zračenje na površini kolektora, podatke o zračenju treba
obraditi po jedinom času da bi se generisale vrednosti globalnog sunčevog zračenja za orijentacije i
nagibe prikazane u tabeli 19 i 20.
Za potrebe proračuna, solarna topla voda se računa da je korišćena za premeštaj goriva koje bi
koristio generator tople vode.



49
3.9.1 Potrebni podaci
Opšti
ο Površina: specificira maksimalnu površinu solarnog kolektora kroz koji nekoncentrisano
solarno zračenje ulazi u kolektor, u m2
ο Orijentacija: specificira orijentaciju solarnih kolektora
ο Nagib: specificira nagib solarnih kolektora u stepenima u odnosu na horizontalnu ravninu
gde 0° znači da je površina kolektora u horizontalnom položaju i 90° površina kolektora
je u vertikalnom položaju.
Tabela 88: Orjentacije za koje treba izračunati solarno zračenje
Orjentacije
S
SI
I
JI
J
JZ
Z
SZ

Tabela 89: Nagib za koji treba izračunati solarno zračenje
Nagib (ugao)
0
15
30
45
60
75
90

Parametri kolektora
Ako su parametri kolektora poznati, oni se trebaju beležiti kao ulazni podaci. U protivnom, koristiće
se automatske vrednosti u tabeli 21. Parametri kolektora su sledeći:
ο : (eta-nula) je efikasnost nultog gubitka faktora efikasnosti iz standarda testiranja
kolektora SK EN 12975-2 i odnosi se na otvorenu površinu.
ο a1: je linearni koeficijent gubitka toplote iz standarda testiranja kolektora SK EN 12975-2
i odnosi se na otvorenu površinu u W/m2K.
ο a2: je zavisnost temperature koeficijenta gubitka toplote iz standarda testiranja kolektora
SK EN 12975-2 i odnosi se na otvorenu površinu u W/m2K
oη


50
ο IAM: je modifikator opadajućeg ugla kolektora iz standarda testiranja kolektora SK EN
12975-2 kada je test opadajućeg ugla između kolektora i direktnog solarnog zračenja za
uslove testiranja 50°.

Tabela 90: Automatski parametri kolektora
Vrsta kolektora a1 a2 IAM
Neglatki kolektor 0.9 20 0 1
Kolektor ravne ploče 0.75 6 0 0.94
Kolektor sa praznim cevom 0.65 3 0 0.97

Skladištenje solarne energije
Parametri solarnog skladištenja su sledeći:
ο Vrsta preliminarnog solarnog predgrejavanja: specificira pripreme solarnog
predgrejavanja kao jednu od sledećih opcija:
ο Namensko skladištenje solarnog predgrejavanja: kada postoji jedna ili više posuda
za skladištenje određene solarne energije koji se zagrejavaju pomoću solarnih
kolektora i koji ne sadrže druge toplotne izvore
ο Kombinovani rezervoar: skladištenje solarne energije u rezervoaru za toplu vodu
kombinuje se sa jednim ili više rezervnih izvora toplote, što znači da sistem
solarne energije koristi iste posude za skladištenje pomoću sistema tople vode.
ο Zapremina skladištenja solarne energije, Vsol: odnosi se na namensku zapreminu
skladištenja solarne energije i trebalo bi da se izračuna u skladu sa pripremama za
prethodno solarno grejanje kao što je prikazano u šemi na slici 5:
ο U slučaju jednog ili više prethodno zagrejanih odvojenih rezervoara, kao u
dijagramu a ili c na slici 5, zapremina skladištenja solarne energije je zapremina
prethodno zagrejanog/nih rezervoara.
ο U slučaju kombinovanog rezervoara, kao u dijagramu b na slici 5, zapremina
skladišta solarne energije je zapremina između donjeg kraja najnižeg elementa
podrške (električnog elementa ili menjača toplote) i najnižeg elementa primarnog
solarnog sistema
ο U slučaju termičkog skladištenja (samo topla voda) gde se (samo) termička spirala
nalazi unutar termalnog skladištenja, što znači da nema rezervnog grejanja,
zapremina skladištenja solarne energije je zapremina namenskog termičkog
skladištenja
ο U slučaju direktnog sistema, kao u dijagramu d na slici 5, solarnu zapreminu treba
izračunati kao 0,3 puta zapremina rezervoara. Vidi takođe napomenu 2 u nastavku.


oη


51
Napomena 1
Šematski primeri na slici 5 teško da mogu predstavljati sve vrste komercijalne solarne
termičke energije. Ako je potrebno, i za složenije sisteme, može se koristiti akreditovano
dinamičko stimulativno sredstvo.
Napomena 2
Namenska solarna zapremina solarne termičke instalacije menja se u zavisnosti od
kontrole i vremenske strategije pomoćnog (rezervnog) sistema. Za optimizaciju
efikasnosti termičkog solarnog sistema, treba sprečiti pomoćni sistem da funkcioniše
tokom i pre dnevnog perioda kada je solarno zračenje dovoljno jako da doprinese
zahtevima za toplom vodom. Kada se može pokazati da se namenska solarna zapremina
treba izračunati prema drugačijem pristupu od uputstava datih u ovom dokumentu,
alternativna proračuni mogu da se koriste dok su u skladu sa standardnim procedurama
CEN (Evropski Komitet za standardizaciju).
ο Vrsta izolacije i debljina: specificira vrstu i debljinu izolacije solarnog rezervoara.
Ako se posuda za skladištenje tople vode koristi od strane sistema solarne energije i pomoćnog
sistema za toplu vodu, tada su gubici skladištenja izračunati samo u odeljku 3.3.1: Skladištenje tople
vode. Ako solarni sistem sadrži posudu namenjenu za skladištenje tople vode, tada se gubici
skladištenja proračunavaju koristeći isti postupak kao u 3.3.1: Skladištenje tople vode.
Slika 12: Različite šeme za prethodno solarno grejanje *















* ove šeme nisu namenjene da pokažu sigurnosne mere i opremu potrebnu da se napravi siguran sistem.
i) Sa odvojenim solarnim rezervoarom j) Sa rezervoarom sa dvostrukom spiralom
k) Sa kombinovanim bojlerom l) Direktan sistem


52
Kolektorski prsten
Kolektorski prsten se odnosi na sve elemente koji su postavljeni između solarnog kolektora i tačke
gde pomoćni izvor grejanja snabdeva sistem tople vode sa energijom. Parametri kolektorskog prstena
su sledeći:
ο Brzina prenosa toplote izmenjivača toplote na solarnom prstenu u W/K, :
ο Za direktne termičke solarne sisteme u kojima su fluid za prenos energije iz
primarnog solarnog sistema i potrošena voda isti (Figura 5) treba izabrati opciju ne
postoji izmenjivač toplote.
ο Za sisteme koji nisu direktni gde se fluid primarnog kola razlikuje od onog iz
sekundarne strane sistema, postojaće jedan ili više izmenjivača toplote u posudi za
skladištenje (rezervoaru).
Da bi se izračunao pad efikasnosti sistema koji prouzrokuje izmenjivač (t) toplote u
solarnom prstenu, stepen prenosa toplote izmenjivača toplote mora se registrovati kao
ulazni podatak. Ako ova vrednost nije poznata, treba koristiti automatsku opciju
(default).

Za male sisteme, stepen prenosa izmenjivača toplote u vrednosti
solarnog prstena može se dobiti iz rezultata testiranja prema
standardima prema evropskom standardu – Performance characterisation
of stores for solar heating systems.

Za velike sisteme, vrednost se uzima iz podataka o efikasnosti izmenjivača
toplote koje obezbeđuje proizvođač.

Za sisteme sa jednim ili više razmenjivača toplote, koji koriste
intermedijerne ili tercijarne preparate kao i one sa termičkim skladištem,
stepen ekvivalentan sa prenosom toplote, moraju se uneti u sistem kao
ulazni podaci.
ο Koeficijent ukupnog gubitka toplote u svim cevima u solarnom prstenu Uloop,p:
specificira koeficijent ukupnog gubitka toplote u svim cevima u solarnom prstenu
uključujući cevi između kolektora i grupe cevi kao i između grupe kolektora i
rezervoara za skladištenje solarne energije u W/K

Ukoliko su poznati cev i izolacija za solarni prsten, koeficijent ukupnog
solarnog gubitka svih cevi u solarnom prstenu može se izračunati odnosno -
videti, na primer, John A. Duffie i William A. Beckman: Solar Engineering
of Thermal Processes. Wiley-Interscience ed., 1991.

Ako cev i izolacija za solarni prsten nisu poznati, treba koristiti automatske
vrednosti sistema (default).




hxst )U(


53
Gubici tokom distribucije
Ako postoje cevi između termičkog solarnog sistema i pomoćnog sistema grejanja, mora se precizirati
da li su cevi za distribuciju između sistema solarne energije i pomoćnog izvora grejanja izolovane.
Ovo se koristi za proračunavanje termičkih gubitaka distribucije između termičkog solarnog sistema i
pomoćnih (rezervnih) grejača.
Pomoćna energija
Parametri pomoćne snage su sledeći:
ο Sistem cirkulacije: precizira vrstu sistema cirkulacije koji koristi solarni sistem što znači,
termosifonski sistem, sistemi sa prinudnom cirkulacijom vode uz pomoć fotonaponskih
ćelija ili sistema sa prinudnom cirkulacijom koji koriste električnu mrežu za cirkulacionu
pumpu.
ο Nominalna snaga pumpe: precizira nominalnu ulaznu snagu cirkulacione pumpe u
solarnom prstenu, što znači snaga označena na etiketi pumpe.
Za multi-procesorsku pumpu, bira se snaga koja odgovara tipičnom načinu rada.
3.9.2 Definisanje algoritama
Korisna solarna termička proizvodnja: , u kWh
Koristan (mesečni) doprinos solarnog termičkog sistema u zahtevima za toplom vodom u zgradi
proračunava se kao:
, gde
ο je proizvodnja toplote termičkog solarnog sistema u jednom mesecu i, u
kWh
ο su solarni termički gubici u mesecu i, u kWh.

Proizvodnja termičkog solarnog sistema:
Proizvodnja termičkog solarnog sistema se proračunava kao:

gde:
ο QW ,sol,us,mi su potražnja za toplom vodom za jedan mesec i, u kWh
ο Xmi je vrednost koja zavisi od koeficijenta gubitka toplote u kolektorskom prstenu i
promene temperature. Ali i iz zapremine rezervoara za skladištenje izračunavajući
korektivni faktor kapaciteta rezervoara.
, gde
mi,use,sol,WQ
mi,ls,solmi,out,sol,Wmi,use,sol,W QQQ −=
mi,out,sol,WQ
mi,ls,solQ
mi,out,sol,WQ
mi,us,sol,W
3
mi,W
3
mi,w
2
mi,w
2
mi,wmi,wmi,wmi,us,sol,Wmi,out,sol,W
Q)fXeYdXcYbXaY(QfQ ⋅+++++=⋅=
1000Q
tfTUA
X
im,us,sol,W
mistmilooploop
im ⋅
⋅⋅∆⋅η⋅⋅
=


54
ο A je površina kolektora u m2.
ο Uloop je koeficijent gubitka toplote i utvrđuje se iz karakteristika kolektora i
izolacije cevi, u W/m2K: , gde

Uloop,p je koeficijent ukupnog gubitka toplote za sve cevi u solarnom prstenu,
uključujući cevi između kolektora i grupe cevi između grupe kolektora i
solarnog rezervoara u W/K

Ako su poznate cevi i izolacija kolektora, mogu se koristiti
formule za izolovane cevi ili

Ako karakteristike kolektora nisu poznate, preduzima se
automatsko proračunavanje (default) korišćenjem

ο ηloop je faktor efikasnosti kolektora s obzirom na uticaj izmenjivača toplote
izračunat kao:

ako su poznate karakteristike izmenjivača toplote u kolektorskom prstenu
onda

, gde,
• i (Ust)hx je stepen prenosa toplote
izmenjivača toplote u solarnom prstenu, u W/K
• Za direktne sisteme,

Ako karakteristike izmenjivača toplote u kolektorskom prstenu nisu poznate
onda je ηloop=0,85
ο je referenca promene temperature u mesecu i , gde

Tref,mi je referenca za temperaturu i, u mesecu i u °C
Tref,mi=11,6+1,18Tw+3,86Tcw-1,32Te,avg,mi

Tw je željena temperatura tople vode izračunata kao 40°C

Tcw je temperatura glavnog snabdevača vode izračunata kao 10°C

Te,avg,mi je prosečna mesečna spoljna temperatura za svaku
lokaciju
ο fst je faktor korekcije kapaciteta rezervoara za skladištenje,

Vref je referenca zapremine jednaka sa 75 litara po m2 kolektora

Vsol je zapremina rezervoara za skladištenje solarne energije u litrima
A
U
40aaU p,loop21loop +⋅+=
A5.05U p,loop ⋅+=
η∆−=η 1loop
hxst
1o
)U(
)aA( ⋅⋅η
=η∆
0=η∆
miT∆ mi,avg,emi,refmi
TTT −=∆
25.0
sol
ref
st )V
V
(f =


55

tmi je dužina meseca i, u h

QW(H) ,sol,us,mi su potražnja za toplom vodom u mesecu i, u kWh
ο Ymi je vrednost koja zavisi od podataka kolektora (nula-gubitak efikasnosti kolektora) i
solarnog zračenja na površini kolektora
, gde
ο Imi je prosečno solarno zračenje na površini kolektora tokom meseca i, u W/m2

ο a, b, c, d, e su korelativni faktori zavisno od vrste rezervoara za skladištenje kao što je
prikazano u Tabela 22. Korišćene vrednosti proračunavaju se metodom dijagrama f
(John A. Duffie i William A. Beckman: Solar Engineering of Thermal Process. Wiley-
Interscience ed., 1991).

Tabela 91: Korelativni faktori – prilagođeni iz SK EN 15316-4-4
Korelativni faktori za kolektorske grupe povezane sa rezervoarima za skladištenje tople vode
a 1,029
b -0,065
c -0,245
d 0,0018
e 0,0215
f 0
Proračunavanje potrošnje pomoćne energije:
Potrošnja pomoćne energije (električna energija potrebna za cirkulacione pumpe) termičkog solarnog
sistema u kWh, proračunava se prema:
ο za termosifonske sisteme ili sisteme sa prinudnom cirkulacijom uz pomoć fotonaponskih
ćelija, Wsol,aux,mi=0
ο Za sisteme sa prinudnom cirkulacijom koji koriste električnu mrežu,
, gde
ο Paux,nom je nominalna ulazna snaga cirkulacione pumpe, u W.
Ako Paux,nom nije poznat,
ο taux,mi je vreme funkcionisanja pumpe u mesecu i, u satima
Vreme funkcionisanja cirkulacione pumpe za godinu dana je 2000 sati. Vreme
funkcionisanja pumpe za jedan mesec utvrđuje se putem distribucije vremena
1000Q
tIIAMA
Y
mi,us,sol
mimiloopo
mi ⋅
⋅⋅η⋅η⋅⋅
=
mi,aux,solW
1000
tP
W mi,auxnom,auxmi,aux,sol
⋅
=
A225P nom,aux ⋅+=


56
funkcionisanja za jednu godinu koje odgovara mesečnoj distribuciji solarnog zračenja
(npr. ako je zračenje u januaru 5% godišnjeg zračenja, onda je vreme funkcionisanja
pumpe u januaru 5% vremena funkcionisanja pumpe za jednu godinu).

Termički gubici solarnog sistema:
Termički gubici solarnog sistema određeni su putem gubitaka toplote u rezervoaru za skladištenje
plus gubici toplote tokom distribucije između termičkog solarnog sistema i pomoćnog
grejača
, gde
ο solarni gubici u rezervoaru
ο za kombinovane rezervoare, gubici u rezervoaru za skladištenje solarne energije
proračunavaju se kao deo proračuna modula za toplu vodu
ο za instalacije sa solarnim zasebnim rezervoarom, gubici se proračunavaju u
zavisnosti od vrste i debljine izolacije koristeći istu metodologiju proračuna kako
je opisano za rezervoare tople vode.
ο Gubici tokom distribucije
Ako postoje cevi između Sistema solarne energije (SSE) i rezervnog sistema (pojačavanja) to
znači da su cevi za distribuciju između sistema solarne energije i rezervnog izvora grejanja
izolirani na sledeći način:
ο Ako su cevi izolovane
ο Ako cevi nisu izolovane .
Računarski program (softver) treba da snizi korisnu toplu vodu koju proizvodi termički sistem solarne
energije od zahteva koje mora ispuniti sistem tople vode (SUN) sa kojim je povezan sistem solarne
energije.
3.10 Fotonaponske ćelije
Energija generisana putem fotonaponskog sistem (PV) treba se izračunati prema orijentaciji i nagibu
kolektora. U cilju proračuna zračenja u PV modulu, podaci o zračenju za jedan sat moraju se obraditi
da bi se dobile globalne vrednosti solarnog zračenja za orijentacije i nagibe (uglove) prikazane u
Tabeli 19 i 20, odnosno algoritmi treba da budu u skladu sa standardom SK EN 15316-4-6.



mi,ls,solQ
mi,ls,st,sol,WQ
mi,ls,dis,buQ
mi,ls,dis,bumi,ls,st,sol,Wmi,ls,sol QQQ +=
mi,ls,st,sol,WQ
mi,ls,dis,buQ
)Q/Q(02.0Q mi,us,solmi,out,solmi,ls,dis,bu ⋅=
)Q/Q(05.0Q mi,us,solmi,out,solmi,ls,dis,bu ⋅=


57
3.10.1 Definisanje algoritama
Proizvodnja fotonaponske električne energije
Električna energija proizvedena iz fotonaponskog sistema proračunava se kao:
, gde:
ο Eel,PV,out je mesečna električna energija proizvedena iz fotonaponskih modula u kWh
ο Ppk maksimalna snaga (pik) instalirane PV grupe, u kWp, dobijena pod
standardnim uslovima testiranja 49. Ako ovo nije uključeno kao ulazna veličina (input),
proračunava se prema , gde
ο Kpk je standardni koeficijent najviše snage koji zavisi od vrste integracije
fotonaponskih modula u zgradi, kao što je prikazano u Tabeli 23.
ο A je površina fotonaponskih panela isključujući noseću konstrukciju (bez rama), u
m2
ο Esol je mesečno solarno zračenje u PV sistemu u kWh/m2 (mesečno solarno
zračenje po jedinici površine pod odgovarajućim uglom i orijentacijom u kWh/m2, na
određenoj lokaciji
ο fshading je faktor pokrivenosti senila uzet iz Tabele 24 prema nivou pokrivenosti
senila PV grupe. Nivo pokrivenosti senila odnosi se na procenat neba blokiranog
preprekama. Treba se proceniti izračunavanjem nagiba panela.
ο fper je vrednost efikasnosti sistema uzeta iz tabele 25 prema strategiji ventilacije PV
grupe (definicije u Tabeli 26).
ο Iref je referentno solarno zračenje jednako sa 1 kW/m2
Tabela 92: Standardni koeficijent maksimalne snage (pik), Kpk*)
Vrsta modula Koeficijent najveće snage u kWp/m2
Monokristalni silikon 0,088
Multikristalni silikon 0,080
Tanki višeslojni silikon u amorfnom (nekristalnom)
obliku
0,035
Ostali tanki slojevi 0,018
Tanak sloj bakar-indijum-galijum-diselenid 0,056
Tanak sloj kadmijum-teluride 0,049
* Vrednosti dobijene od vrednosti niže efikasnosti za svaku tehnologiju kao što je objavljeno u bazi podataka
parametara efikasnosti fotonaponskih modula od strane ‘Sandia National Laboratories’ (2002.)

49 Referentne ispitne vrednosti temperature ćelije θ=25°C, pada zračenja Iref=1 kW/m2, spektar solarne vazdušne
mase AM=1,5 za PV modul ili testiranje ćelije PV– EN 6182.9

ref
pershadingsolpk
out,PV,el
I
ffEP
E
•••
=
AKP pkpk •=


58

Tabela 93: faktor pokrivenosti senila, fshading
Nivo pokrivenosti senila
M
o
n
o
k
ri
s
ta
ln
i
s
il
ik
o
n

M
u
lt
ik
ri
s
ta
ln
i
s
il
ik
o
n

T
a
n
k
i
v
iš
e
s
lo
jn
i
s
il
ik
o
n

u

a
m
o
rf
n
o
m

(n
e
k
ri
s
ta
ln
o
m
)
o
b
li
k
u

O
s
ta
li

ta
n
k
i
s
lo
je
v
i
T
a
n
a
k

s
lo
j
b
a
k
a
r-
in
d
ij
u
m
-
g
a
li
ju
m
-
d
is
e
le
n
id

T
a
n
a
k

s
lo
j
k
a
d
m
ij
u
m
-
te
lu
ri
d
e

Nimalo ili vrlo malo <20% 1 1 1 1 1 1
Skromna vrednost [20-60%] 0,7 0,7 0,8 0,8 0,8 0,8
Značajan [60-80%] 0,5 0,5 0,6 0,6 0,6 0,6
Težak >80% 0,3 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4

Tabela 94: Faktor efikasnosti sistema, fper
Strategija ventilacije
M
o
n
o
k
ri
s
ta
ln
i
s
il
ik
o
n

M
u
lt
ik
ri
s
ta
ln
i
s
il
ik
o
n

T
a
n
k
i
v
iš
e
s
lo
jn
i
s
il
ik
o
n

u

a
m
o
rf
n
o
m

(n
e
k
ri
s
ta
ln
o
m
)
o
b
li
k
u

O
s
ta
li

ta
n
k
i
s
lo
je
v
i
T
a
n
a
k

s
lo
j
b
a
k
a
r-
in
d
ij
u
m
-
g
a
li
ju
m
-
d
is
e
le
n
id

T
a
n
a
k

s
lo
j
k
a
d
m
ij
u
m
-
te
lu
ri
d
e

Snažno ventilisani moduli ili sa
prinudnom ventilacijom
0,80 0,80 0,80 0,80 0,80 0,80
Umereno ventilisani moduli 0,75 0,75 0,78 0,78 0,78 0,78
Neventilisani moduli 0,70 0,70 0,73 0,73 0,73 0,73

Tabela 95: Definicije strategije ventilacije PV panela
Strategija ventilacije Definicija
Snažno ventilisani moduli ili sa prinudnom
ventilacijom
Odnose na one situacije kada ne postoji termičko
uzajamno dejstvo između PV modula i površine na
kojoj je montiran. Ovo se može primeniti, na
primer, na nezavisni sistem montiran na ravnom
krovu.
Umereno ventilisani moduli Postoji vazdušna praznina između PV modula i
površine na kojoj je montiran. Ovo može da se
odnosi na sisteme na strmom krovu na kojem se
omogućava pogodna vazdušna praznina između
PV modula i krova.
Neventilisani moduli Ne postoji vazdušna praznina između PV modula i
površine na kojoj je montiran




59
3.11 Vetrogeneratori
Metodologija koja treba da se primeni za proračunavanje električne energije proizvedene iz
vetrogeneratora treba da se zasniva na Metodi prosečne gustine snage prema kojoj se električna
energija proizvedena iz vetrogeneratora dobija proračunavanjem prosečne gustine snage vetra za
jednu godinu koristeći klimatske podatke po času i primenom efikasnosti turbine u vezi sa
pretvaranjem energije. Zbog visine turbine i vrste terena, dozvoljena je korekcija resursa vetra.
3.11.1 Zahtevi za podatke
ο Vrsta terena: Precizira vrstu terena na kojem je instaliran vetrogenerator od glatkog
ravnog zemljišta (bez prepreka), ograđenog poljoprivrednog zemljišta i prigradskih ili
industrijskih zona do urbanih zona sa prosečnom visinom zgrada, višim od 15 m
ο Prečnik: precizira prečnik rotora vetrogeneratora u m
ο Osovina točka: precizira visinu osovine točka turbine u m
ο Snaga: precizira procenjenu snagu turbine (električna snaga pri određenoj brzini vetra) u
kW – ova informacija se koristi za određivanje efikasnosti pretvaranja kod
vetrogeneratora. Za potrebe ovog proračuna, smatra se da efikasnost varira sa mesečnom
brzinom vetra i nominalnom snagom turbine prema tabeli 28.

Tabela 96: Kategorije terena, i odgovarajući parametri (CIBSE, 2002)
Vrsta terena
KR
Faktor terena
zO (m)
Dužina neravnina
Otvoreno ravno zemljište 0,17 0,01
Poljoprivredno zemljište sa ogradom, male nasumične
poljoprivredne strukture, kuće ili drveće
0,19 0,05
Periferne, industrijske zone i stalne šume 0,22 0,3
Urbana zona u kojima je najmanje 15% površine prekriveno
zgradama sa prosečnom visinom koja prelazi 15 m
0,24 1

Tabela 97: Efikasnost vetrogeneratora50
Proizvod prosečne mesečne
brzine vetra (m/s) i koeficijent
CR(z)
Male turbine
(<80 kW) Prosečne turbine (> 80 kW)
[0,3] 0 % 0 %
[3,4] 20% 36%
[4,5] 20% 35%

50 Prikazane su tipične (uobičajene) efikasnosti vetrogeneratora, što znači da se smatralo da će turbine sa istim
prečnikom generisati istu proizvodnju energije u toku jedne godine, dakle nisu uzete u obzir razlike između
različitih tipova turbina.


60
Proizvod prosečne mesečne
brzine vetra (m/s) i koeficijent
CR(z)
Male turbine
(<80 kW) Prosečne turbine (> 80 kW)
[5,6] 19% 33%
[6,7] 16% 29%
[7,8] 15% 26%
[8,9] 14% 23%
>9 14% 23%

3.11.2 Definicija algoritama
Proizvodnja električne energije vetrogeneratorima proračunava se na sledeći način:
[kWh]
gde:
QWT mesečna električna energija proizvedena od strane vetrogeneratora u kWh
ρ je gustina vazduha ~1.225 kg/m3
CR(z) je koeficijent hrapavosti na visini z izračunat kao:

gde:
KR je faktor terena (Tabela 27)
zo je dužina hrapavosti (Tabela 27)
z je visina cilindra točka turbine u m.
Vo prosečna mesečna brzina vetra dobijena iz klimatskih podataka za određenu lokaciju u m / s
A je površina vetrogeneratora izražena u m2, proračunate kao:

gde:
D je prečnik vetrogeneratora u m
EPF faktor modela proračunate energije korišćenjem brzine vetra za jedan sat kako je to
predviđeno od strane Kosovske meteorološke kancelarije:

( ) 1000/24)(5.0 3 NKEPFAVzCQ WToRWT ••••••••= ρ
)/ln()( 0zzKzC RR •=
4/2DA •= π
oV
APD
EPF
35.0 ••
=
ρ


61
gde:
APD: je prosečna gustina snage u W/m2, izračunata kao

gde:
Vi je brzina vetra po satu određenom meteorološkim podacima u m/s.
8760 je broj časova u godini
: je efikasnost transformacije vetrogeneratora %, kako je prikazano u Tabeli 28
je broj dana u mesecu
Napomena za vertikalne osovine vetrogeneratora
U cilju definisanja vertikalne osovine vetrogeneratora, treba definisati ekvivalentni prečnik turbine
De:

gde
AVAWT je izložena površina vertikalne osovine vetrogeneratora u m2
De je ekvivalentan prečnik vertikalne osovine vetrogeneratora koja se koristi za
proračunavanje.
3.12 Kombinovana proizvodnja energije (KPE) -
3.12.1 Zahtevi za podatke
ο Vrsta goriva: određuje vrstu goriva za KPE
ο Sezonska toplotna efikasnost: je ukupna korisna toplota koju isporučuje uređaj za KPE
podeljen sa opštim podacima o gorivu (koristeći visoku toplotu sagorevanja)
ο Sezonska energetska efikasnost proizvodnje električne energije: je ukupna električna
energija proizvedena od strane uređaja za KPE podeljena sa ukupnim podacima o gorivu
(koristeći visoku toplotu sagorevanja)
ο Grejanje prostorija zgrade: određuje procenat potražnje za grejanjem prostorija zgrade
koju isporučuje uređaj za KPE
8760
5.0
8760
1
3∑
=
••
= i
iV
APD
ρ
WTK
N
4
2
e
VAWT
D
A
•
=
π


62
ο Topla voda koja se isporučuje zgradi: određuje procenat potražnje za toplom vodom koju
isporučuje uređaj KPE
ο Hlađenje prostorija zgrade: određuje procenat potražnje za hlađenjem prostorija zgrade
koji isporučuje tri-generatorni uređaj (uređaj koji proizvodi električnu energiju, grejanje i
hlađenje)
ο Sezonski izveštaj o energetskoj efikasnosti rashladnog sredstva: je sezonska efikasnost
apsorpcionog rashladnog uređaja (termalni kompresorski hladnjaci) izračunat kao odnos
korisne proizvodnje hlađenja sa podacima o energiji tokom sezonskog perioda
rashlađivanja.
3.12.2 Definicija algoritama
Količina goriva koju koristi uređaj za KPE:

gde:
F zahtevi za gorivo od uređaja za KPE u kWh
HSH je mesečna potreba za grejanjem prostora zgrade u kWh
pSH je odnos (frakcija) potrebe za zagrevanjem prostora koji isporučuje uređaj za KPE
HHW mesečna potražnja za toplom vodom u zgradi u kWh
pHW je odnos (frakcija) zahteva za toplom vodom isporučenu od uređaja za KPE
HSC je mesečni zahtev za hlađenje prostorija zgrade u kWh
pSC je odnos (frakcija) potrebe za hlađenjem prostorija koja se isporučuje pomoću apsorpcionih
rashladnih uređaja
SEER je stopa sezonske energetske efikasnosti apsorpcionog rashladnog uređaja
ηTH je sezonska toplotna efikasnost uređaja KPE definisana kao ukupna mesečna korisna toplota
podeljena sa ukupnim mesečnim podacima o energiji goriva (koristeći visoku toplotu sagorevanja)
Električna energija proizvedena od strane uređaja za KPE:

gde:
E je električna energija proizvedena od uređaja za KPE po kWh
je sezonska efikasnost proizvodnje električne energije od uređaja KPE

TH
SCSC
HWHWSHSH SEER
pH
pHpH
F
η
•
+•+•
=
EFE η•=
Eη


63
4 Reference za izračunavanje algoritama
Ova sekcija pruža detalje najvažnijih dokumenata pomenutih u prethodnim sekcijama koji su opisali
metodologiju proračuna, sastavljena radi prikladnosti.
EN 2916 Energetska efikasnost nestambenih zgrada. Metod određivanja. ICS 91.120.10 Novembar
1999
Energetska performansa zgrada — Proračunavanje potrošnje energije za grejanje i hlađenje prostora–
SK EN ISO 13790.
PG-N37 Standardi koji podržavaju Direktivu o energetskoj efikasnosti zgrada (DEEZ)
Ventilacija za zgrade - Metode proračuna za određivanje stope protoka vazduha u zgradama
uključujući infiltraciju CEN/TC 156. SK EN 15242
Ventilacija za zgrade - Proračunavanje sobne temperature i opterećenja i energije za zgrade sa
sistemima za klimatizaciju soba .SK EN 15243
Energetska efikasnost zgrada — Zahtevi za energijom za rasvetu – SK EN 15193
CIBSE Vodič J. Weather, solarni i svetlosni podaci. Januar 2002. The Chartered Institution of
Buildings Services Engineers London.
Paul Gipe. Wind Power. 2004. James & James (naučni izdavać) Ltd. London. UK
Kombinovano grejanje i energija za zgrade. Vodič dobre prakse GPG388. 2004
Kombinovana toplota malih razmera i energija za zgrade. CIBSE Priručnik za aplikacije AM12: 1999
Vodič za usaglašenost sa nedomaćim grejanjem, hlađenjem i ventilacijom. Odeljenje za zajednice i
lokalnu samoupravu. Maj 2010.
SK EN 15316-4-3 – Sistemi grejanja u zgradama — Metoda proračuna energetskih zahteva sistema i
efikasnosti sistema— Deo 4-3: Sistemi za proizvodnju toplote, termički
Metode izražavanja energetske efikasnosti i energetske sertifikacije zgrada. SK EN 15217
Pregled standarda u vezi proračuna prenosa toplote u zgradama – Termička efikasnost građevinskih
komponenti – Dinamičke termičke karakteristike – Metode proračuna. SK EN ISO 13786
Pregled standarda u vezi proračuna prenosa toplote u zgradama – Termička efikasnost zgrada –
Koeficijenti prenosa i toplotne ventilacije – Metode proračuna. SK EN ISO 13789
Grejni sistemi u zgradama – Metoda proračuna energetskih zahteva sistema i efikasnosti sistema –
deo 3 Domaći sistemi tople vode. SK EN 15316-3


64
5 Standardni ulazni podaci
5.1 Uvod
U cilju obrađivanja proračuna, korisnik metodologije mora zabeležiti niz sveobuhvatnih
podataka kako bi se definisala zgrada koja se razmatra. Ovi podaci se odnose na:
ο Opšte informacije
ο Detalji projekta
ο Lokacija za koju se obračunavaju klimatski podaci
ο Podaci ocenjivača
ο Definicije izgradnje
ο zidovi
ο krovovi
ο spratovi
ο vrata
ο stakla
ο Geometrija i unutrašnji uslovi
ο Aktivnost u svakoj zoni (vidi dole)
ο Dimenzije zone i bilo kog elementa zgrade koja okružuje tu zonu
ο Orijentacija svakog okružujućeg elementa (spoljnog dela zgrade)
ο Izgradnja svakog okružujućeg elementa
ο Toplotni mostovi
ο Spoljni uslovi i nepropustljivost vazduha
ο GVK, sistem grejanja vode i rasvete i njihovi kontrolori
ο Sistemi grejanja i hlađenja
ο Generatori za toplu vodu uključujući toplu solarnu vodu
ο Fotonaponski sistemi
ο Vetrogeneratori
ο Kombinovani sistemi toplote i električne energije
ο Rasveta i kontrola rasvete


65
ο Ventilacioni sistemi
ο Opšti aspekti u vezi merenja, faktor korekcije energije itd.
ο Određivanje sistema u svakoj zoni
Ovaj deo metodologije generalno opisuje pristupe koji se primenjuju na ulazne podatke i strategije za
modeliranje i važi isto za Minimalne standarde energetske efikasnosti (MSEE) i sertifikaciju
energetske efikasnosti (SEE), kao i na modeliranje postojećih i referentnih zgrada (vidi odeljak 6.2 i
6.3 za definicije).
5.2 Definisanje unutrašnjih dobitaka i uslova životne sredine
U cilju provere energetske efikasnosti na održivoj osnovi, ključni deo ove metodologije je baza
podataka o aktivnostima koja definiše aktivnosti na različitim tipovima prostora unutar zgrade. Jedna
od ovih standardnih aktivnosti treba da bude određena na bilo kom mestu u zgradi51.
Baza podataka o aktivnosti pruža podatke o standardnom korišćenju prostora, određenoj tački
temperature, protoku spoljnog vazduha i profila dobijanja toplote za svaku vrstu prostora u zgradi,
tako da će se zgrade sa mešovitim aktivnostima razlikovati samo u pogledu njihove geometrije,
izgradnje, građevinskih usluga i klimatskih uslova određene lokacije. Zbog toga SEE i MSEE imaju
mogućnost upoređivanja zgrada na osnovu njihove moguće interne efikasnosti bez obzira na to kako
se one mogu koristiti u praksi.
Oblasti informacija u bazi podataka su sledeće:
1. Vreme prisustva u prostoru i gustina; ukupna metabolička stopa i latentni procenat (isparavanje
vazduha)
2. Određena vrednost temperature i vlažnosti za slučaj zagrevanja i hlađenja;
3. Ograničavajući uslovi za periode tokom kojih se zgrada ne koristi;
4. Vidljive i nevidljive koristi od toplote iz drugih izvora;
5. Potražnja za spoljnim vazduhom;
6. nivo rasvete za opštu rasvetu i gustina energije za osvetljenje izloga;
7. Potražnja za toplom vodom;
8. Napomena koja ukazuje na to da li aktivnost zahteva filtriranje visoke efikasnosti,
opravdavajući povećanje specifične snage ventilatora za proračunavanje povećanog pada pritiska.
Raspored aktivnosti koje su održive i podložne reviziji su važni elementi procesa za usklađenost i
proces sertifikacije i na taj način se samo odobrene definicije aktivnosti mogu koristiti za ovu svrhu52.
Ako je jedan prostor za posebnu upotrebu postoji u sadašnjoj zgradi, a u bazi podataka ne postoji
nijedna odgovarajuća aktivnost, stručnjak koji sprovodi analizu bi trebao izabrati najpribližniju
usklađenost iz odobrene baze podataka. S obzirom na to da se usklađenost i sertifikacija zasnivaju na

51 U školama ove aktivnosti mogu biti učionice, naučne laboratorije, gimnazije, trpezarijski prostori, priprema
hrane, kancelarije za osoblje, prometni prostori, toaleti. Vrednosti parametara varira između vrsta zgrada, npr.
školske kancelarije nisu iste kao u poslovnim zgradama.
52 Dizajneri mogu želeti da koriste alternativne rasporede prema zahtevu klijenata za procene specijalnog dizajna, ali to
postoji izvan okvira za usklađivanje/sertifikovanje.


66
efikasnosti postojeće zgrade u poređenju sa referentnom zgradom uticaj ove aproksimacije treba
minimizirati.
5.3 Izgradnja
Toplotna performansa građevinskih elemenata treba da uzmu u obzir toplotne mostove:
ο Ponavljajući toplotni mostovi trebaju biti uključeni u proračunatu vrednost U ravnog
elementa (ukupni koeficijent prenosa toplote) kako je opisano u BR44353. Sredstva za
simulaciju koja koriste dodatne definicije po sloju trebalo bi da podese debljinu izolacije
kako bi dosegli vrednost U koja se proračunava za toplotne ponavljajuće mostove.
ο Ne ponavljajući toplotni mostovi trebaju biti tretirani ili dodavanjem 10% prosečnih
vrednosti U na izvaganim standardnim površinama ili sa ekvivalentnom metodom koja je
u skladu sa standardima SK EN ISO 14683 i dosledno se sprovodi na postojeće i
referentne objekte.

5.4 Potrošnja primarne energije i sistemi sa niskim i nultim
nivoom ugljenika
Vrednost ukupne potrošnje primarne energije iz sadašnje zgrade treba izračunati na osnovu
predviđene potrošnje za svaku vrstu goriva i odgovarajuće faktore primarne energije, kako je
definisano u Tabeli 29 i treba koristiti za proračunavanje procene imovine i kategorizaciju.
Sledeći pristup treba sprovesti prilikom proračuna uticaja proizvodnje električne energije na lokaciji
za SEE i MSEE koji se sprovode na sve vrste zgrada:
1. Izračunajte godišnju električnu energiju koju koristi zgrada bez obzira na izvor snabdevanja.
Pomnožite tu upotrebu energije sa faktorom primarne energije koju snabdeva električna mreža.
2. Izračunajte proizvedeni elektricitet od strane sistema na lokaciji i pomnožite ga sa faktorima
primarne energije razmeštene mreže (ako se promeni), bez obzira na proporciju električne
energije koja se koristi na lokaciji i koja količina je izvezena.
3. Elektricitet primarne energije koja se koristi za proizvodnju stepen energije u zgradi (SEZ) je
neto cifra koja znači: "1. minus 2. 'iznad.
4. Svako gorivo koje se koristi u proizvodnji elektriciteta (npr. motor za KPE) dodaje se (u
odgovarajućem faktoru primarne energije) zajedno sa drugim gorivima koji se koriste u zgradi (u
svojim odgovarajućim faktorima primarne energije) da bi se dobila ukupno primarna energija
zgrade (npr. SEZ).

53 Konvencije za izračunavanje vrednosti U, BRE, 2006.


67
5.5 Lokacija sa klimatskim podacima
Da bi se izračunala reakcija zgrade i sistema prema promenjivim opterećenjima nametnutim od
spoljnog okruženja, sprovođenje ove metodologije zahteva klimatske podatke. U tu svrhu, odobriće se
standardni podaci koji bi se trebali koristiti54. Dostupne klimatske opcije su definisane u tri regiona:
ο Priština
ο Peć
ο Uroševac.
Klimatske podatke u većini slučajeva, treba izabrati sa gornjeg spiska kao najbliže lokacije u
rastojanju sa lokacijom predložene/sadašnje zgrade. Ako postoje određena mikro-klimatska pitanja
koja treba razmotriti onda se klimatski podaci mogu koristiti iz klimatskih podataka jednog od dva
druga dosijea ako su klimatski podaci prikladniji.
5.6 Emisije goriva i faktori energije
Emisija CO2 i faktora primarne energije za gorivo će biti kao što je definisano u tabeli 29 Tabela 29.
Tabela 98 Emisija goriva CO2 i faktori primarne energije
Vrsta goriva Faktor primarne
energije
kWh/kWh
Faktor emisije
CO2
kgCO2/kWh
Prirodni plin 1.22 0.201
LPG 1.1 0.225
Biogas (prirodni gas) 1.1 0.098
Nafta (dizel) 1.1 0.272
Lignit 1.2 0.353
Antracit 1.0 0.394
Dvostruko gorivo (mineralno drveće) 1.02 0.226
Biomasa (tvrda) 1.01 0.031
Elektricitet 3.07 1.438
Toplota od otpada 1.34 0.058
Daljinsko grejanje (bazirano na teškom ulju) 1.3 0.406

5.7 Rasveta
Proračuni za rasvetu za kontrolu usklađenosti sa "kao što je dizajniran" trebalo bi da pretpostave
faktor održavanja prostora od 0,8 koji odgovara čistom prostoru koji se održava svake 3 godine
(prema evropskom standardu).

54 Podaci sa Meteorološkog institute Kosova (kada su dostupni)


68
5.8 Merenja i druge konvencije
Da bi se osigurala održivost u sprovođenju, treba koristiti standardne konvencije merenja. Ove
konvencije su navedene u sledećoj tabeli 30:
Tabela 99 Merenja i druge konvencije
Parametri Definicija
Površina zone Površina zone izračunata korišćenjem unutrašnjih horizontalnih dimenzija
između unutrašnjih površina zidova spoljne i unutrašnje zone i sredine
debljine zidova unutrašnje zone. Koriste se za množenje parametara
vezanih za površinu u bazi podataka.
Napomena: Ako zona sadrži virtuelnu granicu, na primer, u određenim
orijentacijama nema zidova, površina zone je ona definisana "linijom" koja
definiše virtuelnu granicu.
Spoljna površina
zgrade
Površina spoljnih zidova = h × w, gde:
h = visina od sprata na sprat uključujući prazninu, prazninu na tavanu i
podne pločice. Za najviši pod, h je visina od poda do prosečne visine
strukturnog plafona.
w = horizontalna dimenzija zida. Granice te horizontalne dimenzije
definisane su vrstom susednih zidova. Ako su susedni zidovi unutrašnji,
granica će biti sredina preko njegove debljine.
Napomena: površina, plafon i krovovi se proračunavaju na isti način kao i
površina zone. Površina nagnutog eksponiranog krova (bez unutrašnjeg
horizontalnog plafona) biće unutrašnja kosa površina krova.
Površina prozora Površina strukturnih otvora u zidu/krovu; površina uključuje površinu stakla +
okvir.
Dužina mrtvog dela
SUN
Dužina odvodne cevi do izliva u prostor (koristi se samo za zone u kojima se
voda povlači). Koristi se za određivanje dodatne količine vode koja se
zagreva jer se hladna voda u cevi iz rezervoara za toplu vodu do slavine
mora isprazniti pre nego što se dobije vruća voda. Uzimajući u obzir
cirkulaciju SUN obezbeđuje toplu vodu do granice zone ili da se cev prostire
iz cirkulacije ili posudu za skladištenje unutar zone.
Ravni krov Krov sa nagibom od 10⁰ ili manje. Ako je ugao veći od 10⁰, krov se smatra
kosim.
Kosi krov Krov sa nagibom (uglom) većim od 10⁰ ili manjim ili jednakim sa 70⁰. Ako je
ugao veći od 70⁰, treba se smatrati zidom.
Staklena vrata Kada vrata sadrže više od 50% stakla, onda karakteristike dobitka sunčeve
svetlosti treba uključiti u proračun. Ovo se postiže definisanjem ovih vrata
kao prozora i proračunavanjem tamnih delova u parametru faktora rama.
Zidanje sa
zavesama
Zastakljeni sistemi zidanja sa zavesama se trebaju modelirati kao stakla,
kada se prostor između lukova (ne vizuelni površina) proračunava u
okvirnom faktoru.






69
5.9 Sistemi alterantivne energije
U cilju postupanja u skladu sa promenjenim DPEN-om, softverska sredstva putem kojih se sprovodi
ova metodologija trebali bi uključivati dodatna pitanja koja potvrđuju da su dizajneri razmatrali dizajn
nove zgrade, tehničku, ekološku i ekonomsku izvodljivost "alternativne sisteme visoke efikasnosti"
kako je definisano u Direktivi (sistemi obnovljivih izvora energije, KPE-a, daljinsko grejanje/hlađenje
ili termičke pumpe) i potvrditi da postoje dokumentovani dokazi o proceni izvodljivosti. Takođe treba
ih pitati da li su uključili takav sistem u predloženi izbor dizajna. Odgovore na ova pitanja treba
navesti u sertifikatu.


70
6 Protokol za proračunavanje
6.1 Uvod
Ovaj deo Metodologije definiše specifične protokole koji se trebaju koristiti za
proračunavanje potrošnje energije od zgrada (i rezultujuće korišćenje primarne energije) u
cilju:
ο Generisanja certifikata energetske efikasnosti (CEE) i
ο Kontrole usklađenosti sa Minimalnim standardima energetske efikasnosti (SMEE).
Cilj metodologije proračuna u tom smislu je stvaranje virtuelnog ili imaginarnog modela referentne
zgrade, koja je iste veličine, oblik i dizajna kao i zgrada u razmatranju (postojeća zgrada), koja sadrži
istu kombinaciju aktivnosti i podleže istim klimatskim uslovima i parametrima potražnje.
Međutim, detalje sistema izgradnje i servisiranja referentne zgrade treba precizirati u detaljnom
"receptu" o tome kako se definišu standardi kojim se upoređuju sve druge zgrade. Energetska
efikasnost ovih imaginarnih objekata se zatim proračunava korišćenjem trenutne metodologije
proračuna, a rezultujuća potrošnja energije određuje cilj prema kojem se upoređuje efikasnost
postojeće zgrade.
Ova metodologija služi za proračunavanje potrošnje energije za grejanje, hlađenje, ventilaciju, rasvetu
i sisteme tople vode koji služe određenoj zgradi. Ovi proračuni su proizvedeni za postojeću zgradu,
kao i za referentnu zgradu kako je definisano u nastavku. Trenutna metodologija omogućava
proračunavanje:
ο Stepen energije u zgradi (SEZ) - prikuplja energiju distribuiranu od izvora i pretvara u
ekvivalentnu potrošnju primarne energije po površine m2.
ο Stepen ciljane energije (SCE) - izveden iz potrošnje primarne energije referentne
zgrade po m2 na osnovu specifikacija iz odeljka 6.2.
Ovaj deo vodiča opisuje pristupe definisanju referentne zgrade, postojeće zgrade, procene
imovine (na osnovu SEZ i SCE) CEE i SMEE.
6.1.1 Procena i stepen procene
Metoda za određivanje energetske efikasnosti treba da upotrebljava izveštaj o efikasnosti
postojeće zgrade sa efikasnošću standardizovane referentne zgrade, gde referentna zgrada
ima isti oblik i veličinu i parametre aktivnosti kao i postojeća zgrada, ali standardizovane
vrednosti efikasnosti i performanse. Detalji za definisanje specifikacija ove dve zgrade su
uključeni u odeljcima 6.2 i 6.3.


71
6.1.2 Sertifikati energetske efikasnosti (CEE)
U skladu sa procedurom utvrđenom u Uredbi koja definiše sertifikaciju energetske
efikasnosti, softver koji sprovodi metodologiju proračuna treba koristiti rezultate proračuna
za generisanje CEE kroz sledeći proces:
ο Proračunava procenu imovine postojeće zgrade kao odnos između SEZ i SCE
ο Transformiše ovo na energetskoj etiketi na skali od A-G, pogledajte odeljak 6.1.4 i 6.1.5
ο Određuje preporuke za poboljšanja sa efektivnim troškom električne efikasnosti
postojeće zgrade.

6.1.3 Minimalni standardi energetske efikasnosti (SMEE)
Minimalni standardi energetske efikasnosti trebaju se odrediti za nove zgrade i za postojeće
zgrade koje se renoviraju (velika renoviranja).
Ovaj pristup koji je definisan ovde služi za određivanje vrednosti stepena CEE-a koju sve
zgrade moraju ispuniti ili poboljšati kako bi se zadovoljili minimalni standardi efikasnosti.
Specifikacije za minimalne standarde u bilo kom vremenu biće određene kroz Jedinstveni
građevinski kodeks.
6.1.4 Proračunavanje procene imovine
Procena imovine definisana je kao odnos između primarne energije iz postojeće zgrade (tj.
SEZ) i stepena ciljne energije (tj. SCE) do normalizovanog rezultata tako da SCE bude
ekvivalentan vrednovanju imovine od 50, VA = 50 x SEZ/SCE. Proračunavanje
procenjivanja imovine treba se zaokružiti sa najbližeg potpunijeg broja, što znači da ako je
decimalni deo VA manji od 0.5, onda se zaokruži sa najmanjim brojem, ako je 0.5 ili više,
vrednost se treba zaokružiti odozgo (sa najvećim celim brojem nego 0.5).
6.1.5 Uspostavljanje skale procene
Skala A do G je linearna skala bazirana na dve ključne tačke definisane na sledeći način:a
1. Nulta tačka skale je definisana kao efikasnost zgrade koja ima primarnu godišnju neto energiju
nultu praćenu sa korišćenjem fiksnih usluga zgrade kako je definisano u Jedinstvenom
građevinskom kodeksu. Ovo je ekvivalentno stepenu energije u zgradi (SEZ) od 0.
2. Granica između tačke B i C sa procenom imovinu od 50 za novu zgradu, predstavljalo bi
zgrada koja tačno ispunjava minimalne standarde za energetsku efikasnost. Pošto je skala
linearna, granica između D i E odgovara skali od 100.55

55 Ovo je slučaj kada postojeća zgrada koristi dvostruko više energije nego referentna zgrada.


72
6.2 Referentna zgrada
Specifikacije referentne zgrade su definisane kao dobra trenutna praksa u građevini. Ovo je osnova za
određivanje Stepena ciljne energije (SCE).
Ovaj deo metodologije definiše referentnu zgradu koja je osnova za određivanje skale procene
energije za Sertifikat energetske efikasnosti (CEE) i SMEE. Procena imovine procenjuje primarnu
energiju sa postojeće zgrade u poređenju sa primarnom energijom referentne zgrade.
CEE-i su namenjeni za slanje tržišnih signala za relativnu efikasnost uporednih zgrada. Da bi se
obezbedila ova održivost, referentna zgrada mora biti ista bez obzira:
a. ako je postojeća zgrada prirodno ventilirana ili klimatizovana.
b. izbora goriva.
Referentna zgrada bi trebala imati ovu veličinu, oblik i konfiguraciju zoniranja kao postojeća zgrada
sa istim konvencijama koja se odnose na merenje dimenzija (u odeljku 5.8).
Svaki prostor treba da sadrži istu aktivnost (i stoga i vrednosti parametara iste aktivnosti), kao što je
predloženo za ekvivalentni prostor u postojećoj zgradi. Aktivnost u svakom prostoru se treba odabrati
iz spiska aktivnosti kao što je definisano u osnovi podataka aktivnosti (vidi odeljak 5.2)
Referentnim i postojećim zgradama treba dati iste orijentacije i da budu izloženi istim klimatskim
podacima.
6.2.1 Materijal zgrade
Vrednosti U

56 treba da budu kako je navedeno u Tabeli 31. Pored toga, treba poštovati opšte uputstvo iz odeljka
5.3.
Tabela 100 Vrednosti U za referentnu zgradu
Izloženi element Vrednost U (W/m²K)
Krovovi57 (bez obzira na nagib ) 0.30
Zidovi 0.35
Podovi u kontaktu sa zemljom 0.50
Spoljni izloženi podovi 0.30
Prozori, prozori krovova, prozori krova i zidanje sa
zavesama58
1.60
Spoljna vrata za pešake (uključujući staklena vrata) 2.20
Vrate za pristup vozilima i slične velika vrata 1.50


56 Upute za izračunavanje vrednosti U i njihovih standarda su rezimirane u BR443.
57 Svaki deo krova koji sadrži ugao veći ili jednak 70º se smatra zidom.
58 Ova vrednost U je ukupna vrednost U koja uključuje okvir i efekte ivica, a odnosi se i na efikasnost uređaja
na vertikalnoj ravni. Vrednost U mora biti prilagođena nagibu kako je definisano u odeljku 11.1 BR443.


73
Otvor za otklanjanje dima i drugi otvori za ventilaciju, kao što su rešetke prijema i otklanjanja
(izbacivanja vani), trebaju se ignorisati na referentnoj zgradi i njihovu površinu zameniti
odgovarajućim neprozirnim okolnim materijalom iz obližnjeg okruženja (krov ili zid).
Gubitak toplote nepopustljivih toplotnih mostova (uključujući prozore itd.) za svaki element treba
dopustiti dodavanjem 10% standardnih vrednosti U. Uviđate da vrednosti U date u Tabeli 31 ne
uključuju ovaj dozvoljeni gubitak, i stoga alat za proračunavanje treba izričito uraditi prilagođavanja.
Posebna razmatranja odnose se na prizemlje gde je vrednost U funkcija skale obima/površine, tako da
se treba izvršiti sljedeća podešavanja59:
1. Ako je izračunata vrednost veća od 0,25 V/m²K, vrednost 0,25 W/m²K treba se koristiti u
referentnoj zgradi
2. Ako je izračunata vrednost manja od 0,25 W/m²K bez dodatne izolacije, ova se niža vrednost
treba koristiti u referentnoj zgradi.
Pri modelovanju proširenja, granica između postojeće zgrade i proširenja se treba zanemariti (što
znači da ne se uračunava prenos toplote duž proširenja).

Toplotni kapacitet građevinskih elemenata treba da bude kako je definisano u Tabeli 32
Tabela 101: Toplotni kapacitet građevinskih elemenata u referentnoj zgradi
Element Toplotni kapacitet60 (kJ/m²K)
Spoljni zid 11.7
Krov 12.0
Prizemlje 36.0
Unutrašnji zid 11.9
Unutrašnja površina (i tavan) 8.6

Prodiranje vazduha referentne zgrade treba da bude 10 m³/h po m² spoljašnjih zidova sa promenom
pritiska od 50 Pa. Metoda proračuna koja se koristi za predviđanje stepena infiltracije treba da koristi
prodiranje vazduha kao parametar koji definiše curenja na spoljašnjim zidovima. Za svrhe
usaglašavanja i sertifikacije, isti metod treba da se koristi u postojećim i referentnim zgradama i mora
biti u skladu sa navedenom metodom u SK EN 15242.
6.2.2 Površine prozora, vrata i krovova na kojima prodire svetlost
Ukupan prenos solarne energije (SK EN 410 vrednost g) i prenos svetla stakla treba da bude kao što je
prikazano u tabeli 33. Ovi podaci važe za prozore, prozore na krovu i krovove sa prodiranjem svetla.
Relevantne vrednosti za srednje orijentacije mogu se zasnivati na linearnoj interpelaciji.
Tabela 102 Solarni prenos i svetlosti za staklene površine na relevantnoj zgradi
Orijentacija stakla Solarni prenos Prenos svetla
Sever, severoistok, jug, severozapad 0.72 0.76
Istok, jugoistok, jugozapad, zapad 0.58 0.61
Horizontalno 0.43 0.46


59 Ovo se zasniva na datim uputstvima u Uputstvu A CIBSE-a (2006).
60 Izračunavanje toplotnog kapaciteta SK EN ISO 13790


74
Površine prozora, vrata i krovova sa prodiranjem svetlosti na referentnoj zgradi moraju biti utvrđeni
kako je objašnjeno u sledećim tačkama, a takođe trebaju da budu u skladu s konvencijama za utvrđena
merenja u uputstvu u odeljku 5.8.
1. U zavisnosti od sledećih kriterijuma, svi spoljni zidovi treba da imaju prozore, a svi krovovi
treba da imaju prodor svetlosti.
2. Kopirajte površinu vrata pešaka, vrata za vozila i izloga koji postoje u odgovarajućem elementu
postojeće zgrade.
3. Ako je ukupna površina ovih elemenata manja od dotičnih dozvoljenosti iz tabele 34, treba se
uraditi balans sa prozorima ili krovovima sa prodiranjem svetlosti kako najbolje odgovara.
4. Ako ukupna površina kopiranih elemenata prelazi dozvoljenu vrednost iz tabele 34, kopirane
površine moraju biti sačuvane, ali se neće dodavati prozori ili krovovi sa prodiranjem svetlosti.
5. Definisane površine u tabeli 34 predstavljaju površinu otvora na zidu ili krovu i sastoje se od
površine stakla plus okvira. Prozori treba da imaju faktor okvira od 10% (što znači da 90%
otvorene površine sačinjava staklo) dok svetla na krovu imaju faktor okvira od 30%.
U-vrednost izloga treba se uzeti kao 5,7 W/m²K u referentnoj zgradi sa solarnim prenosom od 0,77,
prenošenjem svetlosti od 0,87 i faktorom okvira od 10%.

Tabela 103 Procenat otvorenih površina na referentnoj zgradi
Vrsta zgrade
Prozori
(površine izloženog
zida)
Krovovi sa prozorima
(izložene površine
krova)
Stan
Ostale stambene zgrade (gde ljudi stanuju
privremeno ili sa stalnim boravkom)
20-25%
20-25%
0%
20%
Mesta sastanaka, kancelarije i lokali 30-40% 20%
Industrijske zgrade i skladišta 10-15% 20%

Pored ovih, važe i sledeća pravila:
1. Referentna zgrada nema veliku upotrebu ulaznih vrata, čak i ako su prisutna u postojećoj
zgradi.
2. U referentnoj zgradi, ulazna vrata za pešake i vozila treba smatrati da su zatamnjena (bez
stakla).
3. U podrumima ne treba se obuhvatiti nijedna staklena površina. U polu-podrumima (gde je
podrumski zid uglavnom u prizemlju, ali jedan deo iznad prizemlja), procenti tabele 34 trebaju
biti primenjeni u delu iznad prizemlja, sa nultim staklom za deo prizemlja.
6.2.3 Sistem GVK
Grejanje prostora i usluga za toplu vodu u referentnoj zgradi uvek se obezbeđuje sa biomase, bez
obzira da li se u postojećoj zgradi koristi drugo gorivo od biomase.


75
Referentna zgrada ima uspostavljenu strategiju usluge bez obzira na odobrenu strategiju u postojećoj
zgradi. Stoga:
1. Svaki deo se zagrejava kako je definisano sa uspostavljenim vrednostima temperature za slučaj
grejanja, definisane u bazi podataka aktivnosti.
2. Sezonski koeficijent toplotne efikasnosti (SKT) za slučaj zagrevanja biomase je 0.65.
3. Pomoćna energija je proizvod od 0.61 V/m² i godišnjih dana funkcije sistema grejanja od baze
podataka aktivnosti
4. Svaki prostor se hladi na osnovu radnih sati definisanih bazom podataka aktivnosti, sa fiksnom
temperaturnom vrednošću u slučaju hlađenja od 27 °C, bez obzira da li pojedinačni prostori u
postojećoj zgradi imaju depozite za hlađenje ili ne. 61 RSEES hlađenja treba se uzeti kao 2.25
(ovaj faktor uzima u obzir energiju ventilatora kada sistem radi, tako da nema potrebe za
određivanje dodatne pomoćne energije).
Prostor koji se ne tretira (nema grejanje ili hlađenje) na postojećoj zgradi ne sme se zagrejavati ili
hladiti na referentnoj zgradi. To znači da su svi mogući nivoi usluga smešteni na jednoj skali. Ako za
određenu vrstu smeštaja nije potrebna klimatizacija (npr. skladište), onda će potražnja za hlađenjem
biti nula, i neće se izračunati potreba za energijom. Ako posebna vrsta smeštaja zahteva potrebu sa
konstantnom hlađenju (npr. određene komercijalne prostorije) onda će se izračunati određeni nivo
hlađenja. Izbor je 27˚C umesto uobičajenog praga udobnosti od 28˚C, jer se proračuni zasnivaju na
Referentnoj godini testiranja (što predstavlja tipičnu klimu).
Za zone lokalnog mehaničkog uklanjanja gde je ventilator unutar prostorije, gustina snage ventilatora
je proizvod skale definisanog uklanjanja od strane korisnika i specifične brzine ventilatora od 0.50 W
po l/s. Za zone gde je mehaničko uklanjanje udaljeno od prostorija, gustina snage ventilatora je
proizvod skale definisanog uklanjanja od strane korisnika i specifične brzine ventilatora od 0.80 W po
l/s. Energija izduvnog ventilatora biće dodatna za pomoćnu energiju iz gornje tačke 3.
U referentnoj zgradi:
1. Neće biti dozvoljena oprema za regeneraciju toplote
2. Neće biti dozvoljena nikakva kontrolisana ventilacija prema potražnji.
Ukupna efikasnost sistema za toplu vodu (STV), uključujući proizvodnju i distribuciju, treba se uzeti
kao 45%. Potražnja za energijom se treba poduzeti kao ono što je potrebno za podizanje temperature
vode od 0˚C na 60˚C na osnovu zahteva navedenih u bazi podataka aktivnosti. Baza podataka definiše
ukupnu dnevnu cifru (u l/m² dnevno) za svaku vrstu aktivnosti.
Primarna energija od korišćenja fiksnih usluga u referentnoj zgradi (tj. SCE) proračunava se kako bi
se postigla energetska efikasnost koja se koristi za normalizaciju primarne energije na postojećoj
zgradi.
Ne namerava se da definicija referentne zgrade promeni sa promenom standarda iz Kodeksa
izgradnje, jer bi to značilo da bi se energetska skala određene zgrade promenila, čak i ako se svoja
energetska efikasnost nije promenjena. Stoga, referentna zgrada je uvek definisana kao što je gore
definisano.

61 ako prostor u sadašnjoj zgradi sadrži sistem hlađenja, onda će se izračunavanje efikasnosti postojeće zgrade proceniti hlađenjem prostora
do zadatu vrednost podešene temperature, kao što je definisano u bazi podataka aktivnosti. Korisničke postavljene vrednosti nisu
dozvoljene.


76
6.2.4 Gustina snage rasvete
Za opštu rasvetu:
1. U kancelarijama, skladištu i industrijskim prostorima, definisana rasveta o prostorijama kako je
određeno za vrstu aktivnosti u bazi podataka, podeliti sa 100 a zatim pomnožiti sa 3.25 W/m² na
100 luksa. Ovo uključuje sve prostorije koje uglavnom odgovaraju kancelarijskim dužnostima,
uključujući učionice, prostorije za seminare i konferencije, uključujući one u školama.
2. Za druge prostore, relevantna aktivnost rasvete prostorija deli se sa 100, a zatim pomnoži sa 4.5
W/m² na 100 luksa.
Zone u referentnoj zgradi identifikovane na bazi relevantnih podataka, kako bi se imao lokalni ručni
prekidač, biće modelovano sa ručnim prekidačem pod uslovom da je površina za svaku zonu manja
od 30 m². U suprotnom, ukupna rasveta se prekida na centralnom nivou na osnovu sati korišćenja
aktivnosti iz baze podataka aktivnosti. Uviđajte da se lokalno ručno isključivanje odnosi samo na
opštu rasvetu (što znači da se ne odnosi na rasvetu izloga).
Za rasvetu izloga, uzima se odgovarajuća gustina odgovarajuće rasvete sa aktivnošću od baze
podataka aktivnosti.
Celokupna rasveta u referentnoj zgradi nema koristi od senzora za kontrolu korišćenja.
Rasveta izloga u referentnoj zgradi ne koristi se automatskom kontrolom sa vremenskim prekidačem.
Obe, opšta rasveta i izlog (gde je to odgovarajuće) koristiće isti radni profil kako je definisano u bazi
podataka aktivnosti za svaku aktivnost.
6.3 Postojeća zgrada
U sledećem stavu opisani su specifični zahtevi kako je modelirana postojeća zgrada.
6.3.1 Materijal zgrade
Otvori za otklanjanje dima i ostali ventilacioni otvori kao što su rešetke za prijem i uklanjanje, trebaju
se ignorisati u postojećoj i referentnoj zgradi, a njihova površina treba se zameniti sa odgovornim
neprozirnim materijalom iz obližnjeg okruženja (krov ili zid).
Gubici toplote kod neprekidnih toplotnih mostova za svaki element (uključujući prozore itd.) trebaju
se dozvoljavati dodavanjem 10% vrednosti U prosečnih standarda merne površine na osnovu bilo koje
ekvivalentne metode koja ispunjava SK EN ISO 14683.
Kada se ekvivalentna metoda koja odgovara SK EN ISO 14683 koristi da se uzme u obzir
neponovljive toplotne mostove u postojećoj zgradi, treba da postoji opcija bilo to direktne registracije
vrednosti Psi ili da se automatski koriste vrednosti iz sistema kako je specificirano u tabeli 35.




77
Tabela 104 Automatske vrednosti Psi za postojeću zgradu (W/mK)
Vrsta ukrštavanja Koja sadrži metalnu
oblogu
Koja ne sadrži metalnu
oblogu
Sa krova zida 0.42 0.18
Sa krova na prizemlje 1.73 0.24
Sa zida na zid (ugao) 0.38 0.14
Sa zida na pod (ne prizemlje) 0.04 0.11
Svod iznad prozora ili vrate 1.91 0.45
Prag ispod prozora 1.91 0.08
Bočni stub prozora ili vrate 1.91 0.09

6.3.2 Rasveta
Rasveta se definiše na nivou zoniranja. Ukupna gustina snage (W/m2) potrebna za postizanje
intenziteta svetlosti u svakoj zoni je data kao ulazni podatak, pod uslovom da je intenzitet svetlosti
jednak ili veći od nivoa osvetljenja aktivnosti na bazi podataka aktivnosti. Kada je intenzitet svetlosti
manji od nivoa osvetljenja aktivnosti metodologije proračuna, ukupna gustina snage će se automatski
izračunati proporcionalno sa nivoom osvetljenja aktivnosti metodologije proračuna. Na primer,
kancelarija sa instaliranom gustinom osvetljenja od 6 W/m² koja raspodeljuje 300 luxa svetlosnog
intenziteta (tj. 2 W/m² na 100 lucxa) bi odgovarala 8 W/m² u cilju usaglašavanja jer aktivnost
metodologije proračuna prihvata 400 luxa osvetljenja.
Za energetsko proračunavanje, opšta rasveta može biti eksplicitno definisano proračunavanjem i
uvođenjem instaliranog strujnog kola, ili putem instalacije, ali rezultujuća električna energija u watt
(W) u svakoj prostoriji treba da bude prijavljena u završnom dokumentu. Ako je opšte osvetljenje
definisano proračunavanjem, potrebno je primeniti faktor održavanja koji odgovara instalaciji
osvetljenja, kao što je definisano u Society of Light and Lighting - Lighting Handbook (CIBSE, ISBN
9781906846022).
Za opštu rasvetu, pored eksplicitne metode za definisanje opšteg osvetljenja kao što je gore opisano,
mogu se koristiti sledeće dve metode. Ove metode koriste definiciju referentne krivulje rasvete.
Referentna svetlosna krivulja - Ukupna rasveta u zgradi zasniva se na rasvetu efikasnosti od 60
lumena po strujnom kolu-watt i rezultujuću gustinu snage (W/m²) će se promeniti kao funkcija
geometrije za svaku modelovanu prostoriju koja će se odrediti korišćenjem sledeća jednačina:

Jednačina 3 gustina snage za 100 luksa = (1.93 + 0.007×R + 0.063×R²)/FM

Gde je R odnos ukupne površine zida62 sa ukupnom površinom gde je maksimalna vrednost za R 8, a
FM je faktor održavanja. Gustina snage na 100 luksa se zatim množi sa nivoom rasvete za vrstu
aktivnosti, koja je određena bazom podataka aktivnosti, i deli se sa 100.
ο Zaključna metoda 1 – Određuje se efikasnost lampice sijalice u lumenu za strujno kolo-
watt i proizvodnja nivoa svetlosti lampe za određivanje efikasnosti sistema rasvete što se
tiče lumena svetiljke za strujno kolo-watt, što se može izračunati prema krivini referentne
svetlosti (na osnovu 60 lumena lampi po strujnom kolu-wattu) definisane u jednačini 1 da

62 U cilju izračunavanja gustine rasvete, ukupna površina zida obuhvata spoljne fasade i unutrašnje pregrade, ali bez virtuelnih podela
/zidova koji se koriste za definisanje obima površine u otvorenim prostorima. Opšta površina treba isključiti rupe na podu ili virtuelne
plafone.


78
bi se dobila gustina snage za opštu rasvetu. Intenzitet svetlosti u prostoriji se može uneti
kao unos, ako je poznato, i gustina snage će se onda izračunati prema gore navedenim
zahtevima.
Ukupna rasveta u postojećoj zgradi uključiće mogućnost modeliranja sakupljanja dnevne
svetlosti, lokalnog ručnog prekidača (gde je to moguće) i senzora za kontrolu korišćenja.
Takođe će uključiti i mogućnost modeliranja kontinuirane kontrole rasvete (kao što je
definisano u SK EN 1519363) tako što će se smanjiti ukupna gustina rasvete za 10% ako se
primeni.
Doprinos dnevnog svetla sa prozora izloga treba uključiti tokom procene sakupljanja dnevne
svetlosti.
Rasveta izloga će biti definisana u smislu prosečne efikasnosti lampe za osvetljenje izloga za
svaku zonu, koja će se izračunati na 15 lumena lampe po strujnom kolu-watt kako bi se
prilagodila vrednost rasvete izloga koja je povezana sa aktivnošću.
Postojaće mogućnost određivanja automatskog prekidača u prostoriji za rasvetu izloga u
postojećoj zgradi koja će dovesti do smanjenja godišnje potrošnje energije za rasvetu izloga
na 20%.
Obe, opšta i rasveta izloga (gde je na mestu) koristiće isti radni profil kako je definisano u
bazi podataka aktivnosti za svaku aktivnost.
6.3.3 Strukturalni i centralni deo zgrade
Za strukturalne i centralne delove zgrada, korisnici metodologije treba da identifikuju koje se usluge
razmatraju u fazi ‘izgradnje‘. Usluge se trebaju definisati na nivou prostorije pomoću sredstava za
diferenciranje 'strukturnih' od 'centralnih' zona.
Ako je izračunanje izvršeno tokom faze 'izgradnje', odnos povezane energije sa GVK, rasvetu, sistema
tople vode koje služe zonama 'struktura' neće se izračunati na ukupnu potrošnju energije zgrade, niti
na površinu povezane zgrade, a niti povezana površina spratova. Uviđate da su ovi sistemi u
potpunosti operativni i izračunati kako bi se obezbedile predviđene usluge, održale željene
temperature i obezbediti toplu vodu u svim zonama, 'strukturna' i 'centralna'. To znači da se uzimaju u
obzir ograničeni uslovi između površina, 'strukturne' i 'centralne', ali se ne koristi energija od strane
postrojenja ili sistema rasvete prilikom usluživanja zona 'struktura'. U svim ostalim slučajevima, npr.
izvršene analize u 'fazi projektovanja' ili 'centralnim' zonama, energija će se izračunati kao i obično.
Proizvedena energija uz pomoć obnovljivih izvora energije treba se podeliti na osnovu 'površinske
težine' kada se vrši analiza u fazi 'izgradnje'. U ovoj fazi će se izračunati samo procenat za 'centralne'
zone.
Energija povezana sa kombinovanim sistemima toplote i električne energije (PKE) bi se primenjivala
samo na 'centralne' površine.



63 SK EN 15193 –Energetske efikasnost zgrada - energetski zahtevi za rasvetu.